آتیه آنلاین/حمیدرضا علی‌نیا

به گزارش آتیه آنلاین به نقل از Elpais؛ ما معمولاً عبارت «تو همان چیزی هستی که می‌خوری» را به زمان حال بیان می‌کنیم، اما علم نشان می‌دهد که بهتر است آن را به زمان آینده در نظر بگیریم؛ رژیمی که در میانسالی دنبال می‌کنیم، تا حد زیادی کیفیت سالمندی ما را تعیین می‌کند. اگرچه مطالعات زیادی به این موضوع اشاره کرده‌اند، اما تعداد کمی از مطالعات به اندازه‌ی پژوهش جدیدی که در نشریه Nature Medicine منتشر شده است، دارای جامعه آماری به این گستردگی بوده‌اند. محققان در این مطالعه رژیم غذایی بیش از ۱۰۰,۰۰۰ آمریکایی را طی ۳۰ سال بررسی کرده و سپس وضعیت سلامتی آن‌ها را در ۷۰ سالگی ارزیابی نمودند.

نتایج نشان داد که رژیمی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل، آجیل، حبوبات و محصولات لبنی کم‌چرب با سلامت جسمی و روانی بهتر در دوران سالمندی مرتبط است. در مقابل، مصرف بیشتر چربی‌های ترانس، سدیم، نوشیدنی‌های شیرین‌شده و گوشت قرمز یا فرآوری‌شده، با سلامت ضعیف‌تر و حتی مرگ زودهنگام ارتباط دارد. این دستورالعمل‌ها چندان دشوار به نظر نمی‌رسند، اما با این حال، اکثریت شرکت‌کنندگان از آن‌ها پیروی نکردند. در واقع، تنها ۹.۳ درصد از افراد مورد مطالعه توانستند سالمندی موفقی را تجربه کنند؛ به نظر می‌رسد که تغذیه‌ی سالم در تئوری بسیار ساده‌تر از عمل است.

«مارتا گواش-فره»، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه کپنهاگ و یکی از نویسندگان این پژوهش، در این رابطه می‌گوید: «من هم از این درصد پایین شگفت‌زده شدم.» با این حال، او تأکید می‌کند که باید در نظر داشت که شرکت‌کنندگان این مطالعه آمریکایی بودند، جایی که رژیم غذایی ضعیف‌تر و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی محدودتر است. با وجود این تفاوت‌های محیطی، او اصرار دارد که نتایج این مطالعه به صورت جهانی قابل‌تعمیم هستند، چراکه به مسائل زیستی می‌پردازند. به بیان دیگر، اگر می‌خواهید بدانید در دوران سالمندی چگونه خواهید بود، کافی است نگاهی به داخل یخچال خود بیندازید.

رژیم غذایی، مهم‌ترین عامل رفتاری در مرگ و بیماری‌های مزمن در سراسر جهان محسوب می‌شود و در میان سالمندان، پس از سیگار کشیدن، دومین عامل خطر بزرگ به‌شمار می‌آید. درک رابطه‌ی آن با سالمندی سالم، به‌ویژه در دنیایی که به‌سرعت در حال پیر شدن است، اهمیت بسیاری دارد.

با این ‌حال، این مطالعه زمان‌بندی وعده‌های غذایی یا روزه‌داری متناوب را در نظر نگرفته است، دو عاملی که دکتر «گواش» آن‌ها را مهم می‌داند. او می‌گوید: «تنها چیزی که می‌خوریم مهم نیست، بلکه زمان خوردن آن نیز اهمیت دارد.» اما توضیح می‌دهد که در دهه‌ی ۱۹۹۰، زمانی که جمع‌آوری داده‌ها آغاز شد، شواهد علمی کافی برای بررسی این عوامل وجود نداشت.

محققان سالمندی سالم را این‌گونه تعریف کردند: «بقا تا سن ۷۰ سالگی بدون ابتلا به هیچ‌ یک از ۱۱ بیماری مزمن عمده و بدون افت عملکرد شناختی، جسمی یا سلامت روان». پایبندی بیشتر به هشت الگوی غذایی خاص با احتمال بالاتر دستیابی به این استانداردها همراه بود. این الگوها شامل رژیم غذایی مدیترانه‌ای، رژیم‌های گیاه‌محور، رژیم‌های ضدالتهابی و رژیم DASH (طراحی‌شده برای کاهش فشار خون) بودند.

گواش توضیح می‌دهد: «این یافته نشان می‌دهد که یک روش واحد برای تغذیه‌ی سالم وجود ندارد و مهم است که رژیم غذایی با شرایط فرهنگی و اجتماعی فرد سازگار باشد. مثلاً در اسپانیا، حذف گوشت خوک بسیار دشوار است، درحالی‌که در کشورهای دیگر، کنار گذاشتن آن کار چندان سختی نیست.»

اگرچه نتایج این مطالعه غافلگیرکننده نیستند، اما مقیاس و جامعیت آن چشمگیر است. «سالوادور ماسیپ»، پژوهشگر حوزه‌ی سالمندی که در این مطالعه مشارکت نداشته، می‌گوید: «این مقاله از نظر وسعت، اثری خارق‌العاده است. تاکنون هیچ مطالعه‌ی همه‌گیرشناسی‌ای با این تعداد شرکت‌کننده و در چنین بازه‌ی زمانی طولانی‌ای در این زمینه انجام نشده است. یافته‌های آن چیز جدیدی به ما نمی‌گوید، اما تأییدی مهم و نسبتاً قطعی است که باید برای بهبود سلامت جمعیت، رژیم غذایی سالم را ترویج کنیم.»

بااین‌حال، این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که پیروی از این توصیه‌ها تا چه اندازه دشوار است. تناقض ماجرا اینجاست: با وجود انبوه شواهد درباره‌ی مضرات غذاهای فرآوری‌شده و فوق فرآوری‌شده، مصرف آن‌ها همچنان رو به افزایش است. این‌ها فقط غذا نیستند؛ بلکه محصولاتی مهندسی‌شده‌اند که در آن‌ها میزان قند، نمک و چربی به‌طور مصنوعی به غلظت‌های بسیار بالایی رسیده است تا در عین ارزان بودن، خوشمزه‌تر و مشتری‌پسند باشند. چنین ترکیباتی تأثیر شدیدی بر مغز می‌گذارند و برخی پژوهشگران معتقدند که این غذاها ویژگی‌های اعتیادآور دارند. هیچ مقاله‌ی علمی‌ای نمی‌تواند با وسوسه‌ی یک برگر آبدار یا پیتزا با ‌پنیر اضافه رقابت کند. ما می‌دانیم که این غذاها ناسالم‌اند اما باز هم به سراغشان می‌رویم.

تصمیمات امروز، فواید فردا

هدف این مطالعه بیشتر از افزایش طول عمر، بهبود کیفیت زندگی است. تصمیم‌هایی که امروز می‌گیریم، آینده‌ی ما را شکل خواهند داد. بنابراین اگر می‌خواهیم در دوران سالمندی از فواید تغذیه‌ی سالم بهره‌مند شویم، از چه زمانی باید به رژیم غذایی خود اهمیت بدهیم؟ پاسخ کوتاه: هرچه زودتر، بهتر.

دکتر «گواش» توضیح می‌دهد: «مطالعاتی نشان داده‌اند که حتی رژیم غذایی مادر در دوران بارداری می‌تواند بر سلامت فرزند او در آینده تأثیر بگذارد. تغذیه هم بر سلامت فعلی و هم بر سلامت آینده‌ی ما اثرگذار است، و آنچه در طول زندگی خورده‌ایم، پیامدهای بلندمدتی خواهد داشت.»

بااین‌حال، او پیامی امیدبخش نیز ارائه می‌دهد: «برای بهبود رژیم غذایی هیچ‌وقت دیر نیست. اگر در ۶۰ سالگی نحوه‌ی تغذیه‌تان را تغییر دهید، احتمالاً تأثیر آن را در ۷۰ سالگی احساس خواهید کرد.» بااین‌حال، ایجاد عادات جدید، به‌ویژه در سنین بالا، همیشه آسان نیست. بهترین راه برای تضمین یک سالمندی سالم، این است که مدت‌ها پیش از رسیدن به آن، آن را در اولویت قرار دهیم.