مترجم/حمیدرضا علی‌نیا

به گزارش آتیه آنلاین به نقل از ScienceAlert؛ چشم‌ها قادرند تا اطلاعات زیادی درباره سلامت مغز ما فاش کنند؛ در واقع، مشکلات چشمی می‌تواند از نخستین نشانه‌های زوال شناختی باشند.

در مطالعه جدید موسسه ScienceAlert نشان داده شد که کاهش حساسیت بینایی می‌تواند دوازده سال پیش از تشخیص، زوال عقل (dementia) را پیش‌بینی کند.

این تحقیقات بر اساس داده‌های ۸۶۲۳ فرد سالم در «نورفک» انگلستان انجام شد که برای سال‌های طولانی تحت نظر بودند. در پایان این مطالعه، ۵۳۷ نفر از شرکت‌کنندگان به زوال عقل دچار شده بودند، بنابراین امکان مشاهده این که چه عواملی ممکن است پیش از تشخیص زوال عقل نشانگر این بیماری باشند، فراهم شد.

در آغاز مطالعه، از شرکت‌کنندگان درخواست شد که یک آزمون حساسیت بینایی را انجام دهند؛ در این آزمون، آن‌ها باید به محض دیدن تشکیل یک مثلث در میان مجموعه‌ای از نقاط متحرک، یک دکمه را فشار می‌دادند. افرادی که بعداً به زوال عقل مبتلا شدند، بسیار کندتر از کسانی که بدون زوال عقل باقی ماندند، این مثلث را بر روی صفحه مشاهده می‌کردند.

اما چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟

مشکلات بینایی ممکن است یک نشانگر اولیه زوال شناختی باشند، زیرا «پلاک‌های سمی آمیلوئیدی» (toxic amyloid plaques) که با بیماری آلزایمر مرتبط هستند، ممکن است در ابتدا نواحی مغزی مرتبط با بینایی را تحت تأثیر قرار دهند. با پیشرفت بیماری، بخش‌هایی از مغز که مرتبط با حافظه هستند آسیب می‌بینند. از این رو، آزمایش‌های بینایی ممکن است ناهنجاری‌ها را زودتر از آزمایش‌های حافظه آشکار کنند.

چندین جنبه دیگر از پردازش بینایی نیز در بیماری آلزایمر تحت تأثیر قرار می‌گیرند، از جمله توانایی تشخیص خطوط بیرونی اشیاء (حساسیت به تضاد نور) و توانایی تمایز بین برخی رنگ‌ها (طیف آبی- سبز) یکی از نخستین بخش‌هایی است که در زوال عقل آسیب می‌بیند. این تغییرات ممکن است بر زندگی افراد تأثیر بگذارند بدون آنکه آن‌ها بلافاصله از آن آگاه شوند.

یکی دیگر از نشانه‌های اولیه آلزایمر، نقص در «کنترل بازدارنده» حرکات چشم است، به این معنا که محرک‌های پرت‌کننده حواس‌ بیشتر توجه انسان را به خود جلب می‌کنند.

به‌نظر می‌رسد که افراد مبتلا به آلزایمر در نادیده گرفتن محرک‌های مزاحم مشکل دارند، که این موضوع می‌تواند به‌عنوان اختلال در کنترل حرکات چشم خود را نشان دهد.

اگر زوال عقل باعث شود که افراد نتوانند محرک‌های حواس‌پرت‌کننده را نادیده بگیرند، این مشکل می‌تواند خطر تصادفات رانندگی را افزایش دهد، موضوعی که در حال حاضر در دانشگاه «لافبرو» برای تحقیق بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است.

در افراد سالم، حرکت طبیعی چشم‌ها هنگام نگاه کردن به چهره دیگران از چشم‌ها به بینی و سپس به دهان است. ما این کار را انجام می‌دهیم تا چهره فرد را در ذهن خود ثبت کنیم و بعداً به یاد بیاوریم. گاهی افراد می‌توانند احساس کنند که فردی که با او صحبت می‌کنند، این حرکت را انجام نمی‌دهد.

در حقیقت، برخی از پزشکانی که با افراد مبتلا به زوال عقل کار می‌کنند، می‌توانند تنها با ملاقات آن‌ها متوجه شوند که فرد دچار این بیماری است. همچنین افراد مبتلا به زوال عقل گاهی اوقات سردرگم به‌نظر می‌رسند، زیرا چشم‌های خود را به‌طور هدفمند برای اسکن محیط اطراف، از جمله چهره افرادی که به‌تازگی ملاقات کرده‌اند، حرکت نمی‌دهند.

در نتیجه، فردی با این خصوصیات ممکن است بعداً کمتر قادر به شناخت افراد باشد، زیرا ویژگی‌های چهره آن‌ها را در ذهن خود ثبت نکرده است.

بنابراین، این مشکل اولیه در به خاطر نیاوردن افرادی که تازه ملاقات کرده‌اید، ممکن است به حرکت ناکارآمد چشم هنگام مشاهده چهره‌های جدید مرتبط باشد، نه صرفاً یک اختلال حافظه ساده.

آیا حرکت چشم می‌تواند حافظه را بهبود ببخشد؟

با این حال، از آنجا که حساسیت بینایی با عملکرد حافظه مرتبط است (حتی در آزمایش‌هایی که مستقیماً بینایی را درگیر نمی‌کنند)، پژوهشگران در حال بررسی این موضوع هستند که آیا واداشتن افراد به انجام حرکات بیشتر چشمی می‌تواند حافظه را تقویت کند یا خیر.

تحقیقات پیشین در این زمینه نتایج متفاوتی داشته‌اند، اما برخی از مطالعات نشان داده‌اند که حرکت چشم می‌تواند حافظه را بهبود ببخشد. شاید به همین دلیل باشد که ما دریافتیم افرادی که بیشتر تلویزیون تماشا می‌کنند و کتاب می‌خوانند، حافظه بهتری دارند و کمتر در معرض خطر زوال عقل هستند؛ هنگام تماشای تلویزیون یا خواندن، چشم‌های ما مرتباً در صفحه یا صفحه نمایش حرکت می‌کنند.

با این حال، افرادی که بیشتر کتاب می‌خوانند معمولاً تحصیلات طولانی‌تری نیز داشته‌اند. داشتن تحصیلات خوب، ظرفیت ذخیره مغزی را افزایش می‌دهد، در این معنا، زمانی که ارتباطات مغزی آسیب می‌بینند، ظرفیت ذخیره بالاتر ناشی از تحصیلات، تأثیرات منفی ارتباطات آسیب دیده مغزی را کمتر خواهد کرد.

در برخی مطالعات دیگر، مشخص شده است که حرکات سریع چشم از چپ به راست و راست به چپ (دو حرکت چشمی در هر ثانیه) می‌تواند دسترسی به حافظه شرح‌حال (داستان زندگی شخصی) را بهبود ببخشد.

با این حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که این اثر مفید فقط برای افراد راست‌دست مؤثر است؛ علت این مسئله هنوز مشخص نیست.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود این یافته‌های هیجان‌انگیز، درمان مشکلات حافظه از طریق حرکات هدفمند چشم در سالمندان هنوز چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است. با این‌همه علی‌رغم پتانسیلی که فناوری‌های مرتبط با ردیابی حرکات چشم دارند، استفاده از نقص‌های حرکات چشمی به‌عنوان ابزاری تشخیصی هنوز رایج نشده است.

یکی از موانع احتمالی، دسترسی به فناوری‌های ردیابی چشم است که گران‌قیمت هستند و برای استفاده و تحلیل داده‌های آن‌ها نیاز به آموزش تخصصی وجود دارد. تا زمانی که دستگاه‌های ردیابی چشم ارزان‌تر و آسان‌تر در دسترس قرار نگیرند، استفاده از حرکات چشم به‌عنوان ابزاری برای تشخیص زودهنگام آلزایمر در خارج از محیط‌های آزمایشگاهی ممکن نخواهد بود.