به گزارش آتیه آنلاین به نقل از EL PAIS؛ بازار کار در حال آماده شدن برای یک انقلاب تکنولوژیکی است و کارگران از آن هراس دارند. ظهور هوش مصنوعی (AI) قرار است عصر جدیدی را آغاز کند، اما این عصر به قیمت واگذاری کنترل فرآیند کار به یک عقل دیجیتال بی‌امان تمام می‌شود. آیا پارادایم فعلی اکوسیستم کار را به‌خطر نمی‌اندازد؟

برخی از کارشناسان توسعه فناوری استدلال می‌کنند که هیچ دلیلی برای ترس از تکامل ماشین‌ها وجود ندارد. آن‌ها آن را فقط یک جهش تکنولوژیکی دیگر می‌دانند، البته جهشی که قابلیت‌های بسیار بیشتری را ارائه می‌دهد که می‌تواند روش جدیدی برای انجام کارها تعریف کند؛ اما دیگران مطمئن هستند که همه چیز تغییر خواهد کرد.

به عنوان مثال، وکلای کارگری معتقدند که لازم است دامنه الگوریتم‌های جدید برای محافظت از نیروی کار تعریف شود. آنها نگرانند که در یک اکوسیستم تحت سلطه برنامه‌های کامپیوتری، ممکن است عوامل انسانی، مانند سلامت نیروی کار، اهمیت خود را از دست بدهند. در همین حال، رهبران کسب‌وکار دیدگاه متفاوتی دارند و تغییرات را فرصتی برای ساده‌سازی فرآیندهای کاری، کاهش هزینه‌ها در طول زمان و بهبود کارایی می‌دانند، حتی اگر نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه قابل توجهی داشته باشد؛ نتیجه این که بسیاری از کارگران نگرانند در صورت عدم تطبیق سریع، جایگزین شوند.

پیشرفت‌ها در حال شکل‌ دادن شیوه جدیدی از کار است که در بخش‌های مختلف دیده می‌شود. انسان‌ها و ماشین‌ها به‌طور مسالمت‌آمیز همزیستی داشته‌اند، اما پیش‌بینی‌های بلندمدت نشان می‌دهد که هزاران کار، به‌طور اساسی بازتعریف خواهند شد؛ چرخ پیشرفت بی سر و صدا اما بی‌وقفه می‌چرخد.

بی‌اعتمادی فعلی که بسیاری از مردم نسبت به هوش مصنوعی احساس می‌کنند ناشی از ترس دیرینه از دست دادن کنترل است؛ ترسی که از زمان خودآگاهی بشر از جایگاه خود در رأس سلسله‌مراتب تکامل وجود دارد. با این حال، این بار، تهدید یک گونه جانوری دیگر، با ویژگی‌های تقویت شده نیست، بلکه پتانسیل بی‌حد و حصر یکی از بزرگترین اختراعات بشریت است: یعنی ترس از خود فناوری. پیشرفت تکنولوژی که بشر را به اوج رسانده است، اکنون با این تهدید ظهور کرده که به شمشیری دولبه برای سازندگانش تبدیل شود. اما آیا همیشه اینطور نبوده است؟

«ابزارهای فعلی قدرتمند و بسیار مفید هستند و کاری که آنها انجام خواهند داد عمدتا انجام بخشی از مشاغل یکنواخت و خسته‌کننده است که بسیاری از کارگران را به ربات تبدیل می‌کند.» این نظر «آلفونسو گارسیا»، استاد و مدیر دپارتمان مهندسی سیستم و اتوماسیون دانشگاه مالاگا است که در معتقد است «برخلاف تصور رایج، هوش مصنوعی کار را محترم می‌سازد.»

به گفته «گارسیا»، یک دانشگاهی متخصص در رباتیک، پتانسیل ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی یک شبه ظاهر نشدند. این نتیجه دهه‌ها آزمایش است. او توضیح می‌دهد: «مبانی نظری هوش مصنوعی در اواسط قرن بیستم پایه‌گذاری شد، اما تکامل آن‌ها در سال‌های اخیر چشمگیر بوده است، که عمدتاً به دلیل قدرت تجهیزات رایانه‌ای است که الگوریتم‌های پیچیده‌تری را فعال کرده، که قبلاً امکانی برای توسعه‌ نداشتند.»

یک جهش کیفی

این پیشرفت مداوم با ظهور هوش مصنوعی مولد به نقطه عطفی بزرگ رسیده است، که می‌تواند محتوایی مانند تصاویر، متن، موسیقی و ویدیوها را مشابه محتوای اصلی (اورجینال) تولید کند. این قابلیت جدید در سال گذشته ظهور کرد و در حال حاضر تأثیر قابل‌توجهی بر نیروی کار گذاشته و باعث نگرانی بسیاری از کارمندان شده است.

چندین نظرسنجی این نگرانی رو به رشد را تایید می‌کند. برای مثال براساس گزارش «گروه مشاوره بوستون»، ۴۲ درصد از کارگران اسپانیایی به دلیل پیشرفت‌های هوش مصنوعی نگران هستند که مشاغل آنها در دهه آینده خودکار شود. این آمار افزایش ۶ درصدی نسبت به سال گذشته (۳۶ درصد) را نشان می‌دهد. جالب است بدانید، کسانی که به‌طور فعال از این ابزارهای مولد استفاده می‌کنند، بیشترین آگاهی را از قابلیت‌های خود و ابزار دارند و در نتیجه، بیشترین نگران در مورد امکان جایگزینی در میان آنها وجود دارد. اما آیا واقعا دلیلی برای این نگرانی‌ها وجود دارد؟

بله این نگرانی بجاست؛ در واقع سوال این نیست که آیا هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین انسان شود یا خیر، بلکه این است که چه زمانی این کار را انجام خواهد داد. «آگاپیتو لدزما»، معاون کارشناسی ارشد هوش مصنوعی کاربردی در دانشگاه «کارلوس سوم» شهر مادرید می‌گوید «این اتفاق مطمئنا خواهد افتاد و این تازه آغاز ماجرا است.»

گسترش الگوریتم‌ها به افزایش قابلیت‌هایی اشاره می‌کند که هر شرکتی به دنبال آن است: «تولید بیشتر، زمان اجرای کوتاه‌تر و افزایش بهره‌وری». این پتانسیل به‌ویژه برای شرکت‌های کوچکتر سودمند است. طبق آمار «یورواستات»، ۸ درصد از شرکت‌های کوچک و متوسط در حال حاضر از این ابزارها استفاده می‌کنند. مطالعه‌ای که توسط HubSpot، یک شرکت توسعه نرم‌افزار و بازاریابی مستقر در «کمبریج» انجام شده است، دامنه را گسترده‌تر می‌کند تا کل چشم‌انداز کسب‌وکار را در بر بگیرد. این مطالعه نشان می‌دهد که بیش از ۶۶ درصد از شرکت‌ها در اسپانیا قبلاً هوش مصنوعی را در عملیات خود ادغام کرده‌اند و برای بیش از نیمی از آنها، هوش مصنوعی برای فعالیت‌های روزانه «بنیادی» شده است.

«خاویر گانگونلز» مدیرکل اتحادیه مدیران اجرایی اسپانیا (AED) می‌گوید: «امروزه تمرکز استفاده از هوش مصنوعی بر بهبود بهره‌وری و استفاده بهتر از داده‌ها است، اما به‌زودی شاهد تحولات عمیق‌تری خواهیم بود که بر مدل سازمانی شرکت‌ها تأثیر خواهد گذاشت اما نه به‌اندازه محصولات و خدماتی که قادر به ارائه و توسعه آن هستند. در حال حاضر شاهد موارد استفاده از هوش مصنوعی هستیم که در آن بهره‌وری بین ۳۰ تا ۴۰ درصد بهبود می‌یابد.»

الگوریتم‌های نظارت‌کننده

واگذاری برخی اختیارات مدیریتی به نهادهای دیجیتال (همانطور که در رمان «من ربات» اثر آیزاک آسیموف توصیف شده است)، نگرانی‌های اخلاقی بسیاری را ایجاد می‌کند. «ایلان ماسک»، صاحب تسلا و شبکه اجتماعی X، هشدار داد: «ما با هوش مصنوعی، شیطان را احضار می‌کنیم؛ من فکر می‌کنم باید در مورد هوش مصنوعی بسیار مراقب باشیم. اگر بخواهم حدس بزنم بزرگ‌ترین تهدید وجودی برای ما چیست، احتمالاً همین است.»

در محل کار، فرای پتانسیل جایگزینی انسان با ماشین، تهدیدات دیگری نیز وجود دارد. «آدریان تودولی»، استاد حقوق کار و تامین اجتماعی در دانشگاه والنسیا، که سال‌ها صرف مطالعه رابطه بین انسان‌ها و الگوریتم‌ها کرده است، می‌گوید: «بزرگترین خطر استفاده از این ابزارها این است که حقوق شما را از بین ببرند.» «تودولی» در کتاب خود «الگوریتم‌های مولد و استخراج‌کننده: نحوه تنظیم دیجیتالی شدن و بهبود اشتغال» هشدار می‌دهد که اتکای بیش از حد به فناوری برای سازمان‌دهی برنامه‌های کاری می‌تواند قدرت چانه‌زنی کارگران را در مذاکرات جمعی کاهش دهد و تعادل را به نفع کارفرمایان تغییر دهد. علاوه بر این، اگر کارگران با ابزارهایی «بدون احساسات» تحت نظر قرار گیرند، خطر سلامت روان و سلامت فیزیکی برای آنها تشدید می‌شود.

به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد که پیکربندی مجدد حقوق کار تنها ضمانت در برابر شیوه جدید کار است که در حال حاضر برای کارگران امکانپذیر است. «تودولی» هشدار می‌دهد: «اگر کنترل‌ها اعمال نشود، ما در معرض خطر تبدیل شدن به هوش مصنوعی هستیم، زیرا در نهایت می‌تواند جایگزین مدیران میانی فعلی شود که مسئول این نوع وظایف هستند».

استفاده مسئولانه

در «اتحادیه اروپا»، چارچوب اصلی نظارتی برای هوش مصنوعی «قانون هوش مصنوعی» است که دو ماه پیش اجرایی شد. این قانون با اتخاذ رویکردی مبتنی بر ریسک که سیستم‌ها را به چهار دسته طبقه‌بندی می‌کند، درپی توسعه و استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در سراسر منطقه است؛ این چهار طبقه‌بندی عبارتند از: ریسک حداقل، ریسک خاص، ریسک بالا و ریسک غیرقابل قبول.

اثرات منفی اتوماسیون بر شرایط کاری به‌طور گسترده توسط محققان مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در میان برجسته‌ترین آنها، اقتصاددانانی به نام «دارون آسم اوغلو» و «پاسکوال رسترپو» هستند که تأثیر روبات‌سازی بر بازار کار ایالات متحده را به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار داده‌اند. در مقاله خود با عنوان «ربات‌ها و کار: شواهدی از بازارهای کار در ایالات متحده»، آنها به این نتیجه رسیدند که بین سال‌های ۱۹۹۳ و ۲۰۰۷، هر ربات جدیدی که به بازار کار معرفی می‌شد، منجر به از دست دادن شش شغل در آمریکا شده است، در حالی که همزمان دستمزد کارگران را نیز ۱ درصد کاهش داد.

«سیلویا لیل»، کارشناس بخش روندهای فناوری جدید و مشاور بین‌المللی OECD و اتحادیه اروپا می‌گوید: «نارضایتی بسیاری از افراد نسبت به هوش مصنوعی ناشی از این باور است که الگوریتم‌های جدید میلیون‌ها شغل را از بین می‌برند، در حالی که حقیقت این است که افراد زیادی در اطراف این ابزارهای جدید مورد نیاز خواهند بود.»

اگرچه «لیل» معتقد است که تأثیر فیلم‌های علمی تخیلی، ادراک بسیاری از کارگران را منحرف کرده است، اما واقعیت این است که اکنون ابزارهایی وجود دارند که برخی از ویژگی‌های دیده شده در فیلم‌ها را تکرار می‌کنند. در ترمیناتور (۱۹۸۴)، هوش مصنوعی به نام «اسکای نت» توانایی کنترل مستقل زرادخانه نظامی ایالات متحده را به دست می‌آورد، مفهومی که زمانی کاملاً تخیلی به‌نظر می‌رسید. با این حال، امروزه پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی توسط نیروهای مسلح مختلف برای کارهایی مانند شناسایی، نظارت و حتی ماموریت‌های حمله استفاده می‌شوند. علاوه بر این، سیستم‌های ضدموشکی پیشرفته مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی اکنون قادر به شناسایی، ردیابی و رهگیری تهدیداتی مانند هواپیماهای دشمن هستند.

واقعیت به‌طور فزاینده‌ای منعکس‌کننده آن چیزی است که زمانی در بسیاری از این فیلم‌ها نمایش داده می‌شد. علیرغم هشدارهای خود، «ایلان ماسک» میلیاردها دلار برای ساخت Optimus، ربات انسان‌نمایی که امیدوار است آن را در کمتر از پنج سال آینده برای فروش با قیمت ۳۰۰۰۰ دلار عرضه کند، سرمایه‌گذاری کرده است. «ماسک» آینده‌ای را متصور است که در آن ربات حتی می‌تواند از فرزندان شما مراقبت کند.

آنچه اکنون باید بدانیم این است که آیا ظهور هوش مصنوعی قدرتمند بهترین اتفاقی است که تا به حال برای بشریت رخ داده است یا بدترین آن؟

یک بازار عظیم

در هر حال آنچه غیرقابل انکار است، رونق اقتصادی پیرامون آخرین جواهر پیشرفت فناوری، یعنی هوش مصنوعی است. بر اساس داده‌های آماری Statista، بازار جهانی هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۲۰۸ میلیارد دلار بوده است، حجمی که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به نزدیک ۲ تریلیون دلار افزایش یابد. این ارزش‌گذاری‌های عظیم به دلیل گسترش سریع ابزارهای هوش مصنوعی در سراسر جهان انجام می‌شود. یک مطالعه توسط شرکت مشاوره PwC نشان می‌دهد که در حال حاضر ۷۳ درصد از شرکت‌ها در ایالات متحده از هوش‌مصنوعی در برخی از جنبه‌های تجارت خود استفاده می‌کنند.

با این حال، بسیاری از انقلابی‌ترین برنامه‌ها، مانند «چت جی بی تی»، برای استفاده رایگان هستند (البته با برخی محدودیت‌ها)، و اکثر ابزارهایی که به بازار عرضه می‌شوند «منبع بازاند» (open source) و به کاربران اجازه می‌دهند آزادانه نرم‌افزار را مطالعه، اصلاح و توزیع کنند. کسب و کار فقط این نیست که شما از آنها استفاده کنید؛ خود فرایند استفاده از این ابزارهای «منبع باز» کمک شایانی به توسعه ابزارهای هوش مصنوعی می‌کند.

نگرانی دیگری که در مورد این ابزارها وجود دارد این است که چگونه دانش گسترده خود را از تفکر انسانی به‌دست می‌آورند. پروفسور «آلفونسو گارسیا» می‌گوید: «در مقایسه با سایر تکنولوژی‌ها مثلا خودرو، تمام اجزای یک خودرو باید تایید شده و مطابق با استانداردهای کیفی خاصی باشد، اما با ابزارهای هوش مصنوعی این اتفاق نمی‌افتد.» در واقع منظور این است که ما نباید به ۱۰۰ درصد نتایجی که آنها به ما ارائه می‌دهند اعتماد کنیم.