به گزارش آتیه آنلاین؛ بیش از نیمی از تولید مواد غذایی جهان طی ۲۵ سال آینده در معرض خطر خرابی قرار خواهد گرفت، چرا که بحران آب به سرعت در حال افزایش است. کارشناسان در یک بررسی همه جانبه هشدار داده‌اند که چاره کار این است که اقدام فوری برای حفظ منابع آب و پایان دادن به تخریب اکوسیستم‌هایی که آب شیرین ما به آن وابسته است، انجام شود.

بر اساس گزارشی از «کمیسیون جهانی اقتصاد آب» (Global Commission on the Economics of Water) که در ماه گذشته منتشر شد، نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر با کمبود آب مواجه هستند و این تعداد با بدتر شدن بحران آب و هوایی افزایش خواهد یافت.

در این گزارش آمده است: «تقاضا برای آب شیرین تا پایان این دهه به میزان ۴۰ درصد از عرضه آب شیرین بیشتر خواهد شد، زیرا سیستم‌های آبی جهان تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار گرفته‌اند.

بر اساس یافته‌های این کمیسیون، دولت‌ها و کارشناسان میزان آب مورد نیاز مردم برای داشتن زندگی مناسب را بسیار دست کم گرفته‌اند. این در حالی است که روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ لیتر برای سلامت و بهداشت هر فرد مورد نیاز است، در واقع افراد برای داشتن تغذیه مناسب و زندگی آبرومندانه به حدود ۴۰۰۰ لیتر آب در روز نیازمندند. برای اکثر مناطق، این حجم را نمی‌توان با داده‌های محلی مصرف آب به‌دست آورد، زیرا بخش مهم آب مصرفی مردم برای رفع نیازهای خود در تجارت مصرف می‌شود؛ برای مثال مواد غذایی، پوشاک و کالاهای مصرفی تولید شده که مردم آنها را خریداری و مصرف می‌کنند در مراحل مختلف با مصرف میزان زیادی آب تولید شده است.

برخی از کشورها بیش از سایرین از «آب سبز» سود می‌برند؛ منظور از آب سبز رطوبت موجود در خاک است که برای تولید غذا و محصولات کشاورزی ضروری است، در مقابل «آب سبز»، «آب آبی» قرار دارد که یعنی آب موجود در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها. این گزارش نشان داد که آب در سراسر جهان در «جریان‌های جوی» حرکت می‌کند و رطوبت را از منطقه‌ای به منطقه دیگر منتقل می‌کنند.

حدود نیمی از بارندگی در زمین، از پوشش گیاهی سالم در اکوسیستم‌ها ناشی می‌شود که آب را به اتمسفر برمی‌گرداند و ابرهایی را تولید می‌کند که سپس به سمت باد حرکت می‌کنند. چین و روسیه ذینفعان اصلی این سیستم‌های «جریان‌های جوی» هستند، در حالی که هند و برزیل صادرکنندگان اصلی «جریان‌های جوی» از منطقه جغرافیایی خود هستند؛ زیرا خشکی آنها از جریان آب سبز به مناطق دیگر پشتیبانی می‌کند؛ همچنین بین ۴۰ تا ۶۰ درصد از منبع بارندگی آب شیرین از کاربری اراضی کشورهای همسایه ایجاد می‌شود.

«پروفسور یوهان راکستروم»، مدیر «مؤسسه تحقیقات تأثیرات آب و هوایی پوتسدام» و یکی از روسای مشترک این کمیسیون، گفت: «اقتصاد چین به مدیریت پایدار جنگل در اوکراین، قزاقستان و منطقه بالتیک وابسته است. شما می‌توانید همین مورد را برای برزیل در تامین آب شیرین آرژانتین مطرح کنید؛ این به‌هم پیوستگی فقط نشان می‌دهد که ما باید آب شیرین را به عنوان یک کالای مشترک جهانی درنظر بگیریم.»

«ثارمان شانموگاراتنام»، رئیس‌جمهور سنگاپور و یکی از رئیس‌های مشترک این کمیسیون، می‌گوید: «کشورها باید قبل از اینکه دیر شود، همکاری در زمینه مدیریت منابع آب را آغاز کنند. ما باید در مورد این باندیشیم که چگونه می‌خواهیم منابع آب شیرین را حفظ کنیم، چگونه از آن به شکل کارآمدتر استفاده کنیم و چگونه حق آب شیرین هر جامعه از جمله جوامع آسیب‌پذیر را درنظر بگیریم. به عبارت دیگر، چگونه برابری بین فقیر و غنی را در این زمینه حفظ می‌کنیم.»

کمیسیون جهانی اقتصاد آب توسط هلند در سال ۲۰۲۲ با تکیه بر کار ده‌ها دانشمند و اقتصاددان برجسته راه‌اندازی شد تا دیدی جامع از وضعیت سیستم‌های هیدرولوژیکی جهانی و نحوه مدیریت آنها ایجاد کند. گزارش ۱۹۴ صفحه‌ای آن بزرگترین مطالعه جهانی است که تمام جنبه‌های بحران آب را بررسی کرده و راه‌حل‌هایی را برای سیاست‌گذاران پیشنهاد می‌کند.

«راکستروم» درباره این گزارش می‌گوید: «یافته‌ها به‌طور شگفت‌آوری مبهم بودند. آب قربانی شماره یک بحران آب و هوایی است، این تغییر ناشی از تغییرات زیست‌محیطی است که اکنون شاهد انباشت آن در سطح جهانی هستیم و کل ثبات سیستم‌های زمین را در معرض خطر قرار می‌دهد. بحران آب و هوا قبل از هر چیز خود را در خشکسالی و سیل نشان می‌دهد. تأثیرات مهمی که به امواج گرما و آتش‌سوزی منجر می‌شود ناشی از رطوبت است؛ در مورد آتش‌سوزی، گرمایش جهانی ابتدا سرزمین‌ها را خشک می‌کند و سپس آماده سوختن می‌شوند.»

نابودگران سیستم طبیعت

هر ۱ درجه سانتیگراد افزایش دمای کره زمین، ۷ درصد دیگر به رطوبت جو اضافه می‌کند، که تأثیر آن در «تقویت» چرخه هیدرولوژیکی بسیار بیشتر از آنچه در تغییرات عادی اتفاق می‌افتد است. تخریب طبیعت نیز به این بحران دامن می‌زند، زیرا قطع جنگل‌ها و زهکشی تالاب‌ها چرخه هیدرولوژیکی را که به تعرق درختان و ذخیره آب در خاک بستگی دارد، مختل می‌کند.

کارشناسان دریافتند یارانه‌های مضر سیستم‌های آبی جهان را مخدوش می‌کنند و باید به عنوان یک اولویت مورد توجه قرار گیرند. بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار (۵۴۰ میلیارد پوند) یارانه هر سال به بخش کشاورزی اختصاص می‌یابد، و بخش بالایی از این یارانه‌ها به اشتباه هدایت می‌شوند و کشاورزان را تشویق می‌کند تا بیش از آنچه که نیاز دارند برای آبیاری یا در روش‌های بیهوده استفاده کنند. صنعت نیز از نابودی اکوسیستم سود می‌برد، حدود ۸۰ درصد از فاضلاب مورد استفاده صنایع در سراسر جهان بازیافت نمی‌شود.

«انگوزی اوکونجو-ایویالا»، مدیر کل «سازمان تجارت جهانی» که یکی از رئیس‌های مشترک «کمیسیون جهانی اقتصاد آب» است، گفت: کشورها باید شکل یارانه‌ها را تغییر دهند و یارانه‌های مضر را حذف کنند و در عین حال اطمینان حاصل کنند که مردم فقیر در معرض آسیب نیستند. اگر می‌خواهیم به سه اصل کارایی، برابری و پایداری و عدالت زیست‌محیطی دست‌ یابیم، باید سبدی از ابزارهای سیاستی داشته باشیم که با هم کار کنند. بنابراین ما باید قیمت‌گذاری آب را با یارانه‌های مناسب همراه کنیم.»

«اوکونجو-ایویالا» افزود: در حال حاضر، یارانه‌ها عمدتا به نفع کسانی است که وضعیت بهتری دارند. «صنعت و افراد ثروتمندتر یارانه‌های زیادی دریافت می‌کنند. بنابراین آنچه ما نیاز داریم هدفمندی بهتر یارانه‌ها است. ما باید افراد فقیری را که واقعاً به این یارانه‌ها نیاز دارند را شناسایی کنیم.»

تخصیص درست منابع به اصلاحات آب

در این گزارش آمده است که کشورهای در حال توسعه باید به منابع مالی مورد نیاز برای تعمیرات اساسی سیستم‌های آبی خود، تامین آب سالم و بهداشتی و توقف تخریب محیط‌زیست طبیعی دسترسی داشته باشند.

«ماریانا مازوکاتو»، استاد اقتصاد در کالج لندن و یکی از رئیس‌های مشترک این کمیسیون گفت: «وام‌هایی که بانک‌های بخش دولتی به کشورهای در حال توسعه داده‌اند باید مشروط به اصلاحات آب باشد. اینها می‌تواند در بهبود حفاظت از آب و بهره‌وری استفاده از آب، یا سرمایه‌گذاری مستقیم برای صنایع پرمصرف آب سرمایه‌گذاری شود. ما باید اطمینان حاصل کنیم که منابع در فعالیت‌های تولیدی پیرامون مسائل آب مانند تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری مجدد شوند.»

پنج نکته اصلی از گزارش

دنیا بحران آب دارد

بیش از ۲ میلیارد نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و ۳.۶ میلیارد نفر، یعنی ۴۴ درصد از جمعیت به سرویس بهداشتی سالم دسترسی ندارند. هر روز ۱۰۰۰ کودک به دلیل عدم‌ دسترسی به آب سالم جان خود را از دست می‌دهند. انتظار می‌رود تقاضا برای آب شیرین تا پایان این دهه ۴۰ درصد از عرضه آن بیشتر شود. این بحران در حال بدتر شدن است و بدون اقدام، تا سال ۲۰۵۰ مشکلات آب حدود ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را کاهش خواهد داد و کشورهای فقیر با ضرر بیشتر (۱۵ درصد) مواجه خواهند شد. همچنین بیش از نیمی از تولید غذا در جهان از مناطقی است که روندهای ناپایدار در دسترس بودن آب را تجربه می‌کنند.

هیچ تلاش هماهنگ جهانی برای رسیدگی به این بحران وجود ندارد

علیرغم به‌هم پیوستگی سیستم‌های آب جهانی، هیچ ساختار حاکمیتی جهانی برای آب وجود ندارد. سازمان ملل در ۵۰ سال گذشته تنها یک کنفرانس آب برگزار کرده است و تنها به تازگی و در ماه گذشته یک نماینده ویژه برای آب منصوب کرد.

فروپاشی آب و هوا در حال تشدید کمبود آب است

تأثیرات بحران آب و هوا ابتدا بر سیستم‌های هیدرولوژیکی جهان احساس می‌شود و در برخی مناطق این سیستم‌ها با اختلال شدید یا حتی فروپاشی مواجه هستند. خشکسالی در آمازون، سیل در سراسر اروپا و آسیا، و ذوب یخچال‌های طبیعی در کوه‌ها که باعث سیل و خشکسالی در پایین دست این مناطق می‌شود، همگی نمونه‌هایی از اثرات آب و هوای شدید هستند که احتمالاً در آینده نزدیک بدتر خواهند شد. همچنین استفاده بیش از حد مردم از آب بحران آب و هوایی را بدتر می‌کند.

آب برای برخی به‌طور مصنوعی ارزان و برای برخی دیگر بسیار گران است

یارانه‌های کشاورزی در سرتاسر جهان اغلب پیامدهای ناخواسته‌ای برای آب دارد و مشوق‌های نامناسبی برای کشاورزان جهت آبیاری بیش از حد محصولات خود یا استفاده بیهوده از آب ایجاد می‌کند. در بسیاری از کشورها نیز به مصرف آب صنایع یارانه پرداخت می‌شود یا آلودگی آنها را نادیده می‌گیرند. در همین حال، مردم فقیر در کشورهای در حال توسعه اغلب بهای زیادی برای آب می‌پردازند یا فقط می‌توانند به منابع کثیف آب دسترسی داشته باشند. قیمت‌گذاری واقعی برای آبی که یارانه‌های مضر را حذف می‌کند اما از فقرا محافظت می‌نماید باید اولویت دولت‌ها باشد.

آب یک کالای عمومی است

تمام زندگی انسان به آب بستگی دارد، اما اکثرا ضروری بودن این منبع را آنچنان که باید جدی نمی‌گیرند. نویسندگان این گزارش خواستار تجدید نظر در مورد چگونگی تلقی آب، نه به عنوان یک منبع بی‌پایان تجدیدپذیر، بلکه به عنوان یک کالای مشترک جهانی هستند و خواستارند یک پیمان جهانی آب توسط دولت‌ها برای اطمینان از حفاظت منابع آبی و ایجاد یک «اقتصاد دایره‌ای» برای منابع آبی هستند. اقتصادی که در آن منابع مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد و آلودگی پاک می‌شود.