به گزارش آتیه آنلاین، سال گذشته بود که رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کشور اعلام کرد که دست کم در بیش از ۷۰ درصد کارگاه‌های کشور «طبقه‌بندی مشاغل» اجرا نمی‌شود. عدم اجرای این طرح به‌ویژه در مشاغلی با بی‌ثباتی و ناامنی شغلی بیشتر و درجه سختی کار بالا همچون معادن، به نارضایتی‌های کارگران دامن زده است.

در این ارتباط وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی چند روز پیش و در جریان نخستین نشست شورای عالی کار در دولت چهاردهم که با حضور «شرکای اجتماعی» (نمایندگان کارگری و کارفرمایی) برگزار شد، بر ضرورت اصلاح طرح طبقه‌بندی مشاغل برای کارگران معادن زغال‌سنگ سراسر کشور تاکید کرد.

«احمد ‌میدری» در سیصد و سی و یکمین نشست شورای عالی کار گفت: هدف اصلی پیوستن به مقاوله‌نامه‌های سازمان بین‌المللی کار(ILO) کاهش خطرات ناشی از کار و در کنار آن کمک به رشد تولید و صنایع در کشور است. با تشکیل کارگروه مشترک از کارگران و کارفرمایان و کارشناس تخصصی حوزه روابط کار خطرات ناشی از کار کارگاه‌های بالای۱۰۰ نفر احصاء و بررسی شود.

او همچنین با اشاره نقش کلیدی حکمرانی داده‌ها در نظام تصمیم‌گیری‌ها تأکید کرد: سامانه‌ای زیرساخت اطلاعاتی داده‌محور برای احصاء و طبقه‌بندی خطرات ناشی از کار برحسب انواع مشاغل طراحی و تدوین شود. با طراحی این سامانه و پایگاه اطلاعات خطرات ناشی از کار براساس الگوبرداری از تجربیات جهانی و ملی می‌توان زمینه‌های آسیب‌های شغلی را در کشور کاهش داد.

وزیر کار با اشاره به ضرورت طبقه‌بندی مشاغل برای کارگران معادن زغال‌سنگ، افزود: در حال حاضر در کشور یک معدن زغال‌سنگ مکانیزه فعال است و مابقی به صورت سنتی اداره می‌شوند که هدف کلان ما مکانیزه کردن همه معادن برای رسیدن به بالاترین بهره‌وری است.

میدری ادامه داد: پس از بررسی‌های معاونت رفاه وزارت کار در زمینه وضعیت اقتصادی کارگران جانباخته در معدن زغال‌سنگ طبس ۳۰ خانواده در سه دهک درآمدی اول، دوم و سوم یعنی زیر خط فقر بودند که موضوع نشاندهنده این است که کارگران معادن زغال‌سنگ در ایران در شرایط بسیار سخت زندگی می‌کنند.

در این نشست نمایندگان کارگری و کارفرمایی(شرکای اجتماعی) پیشنهادات‌ خود را درباره پیش‌نویس آیین‌نامه حق دانستن و امتناع از کار خطرناک و نحوه ارتقاء نظام جبران خدمت برای کارگران معادن زغال‌سنگ ارائه کردند. همینطور مقرر شد کمیته‌ای تخصصی با حضور نمایندگان کارگری، کارفرمایی و دولت ذیل شورای عالی کار برای بررسی‌ دستورالعمل «حق دانستن و امتناع از کار خطرناک» تشکیل و نتیجه در جلسات آتی شورای عالی کار برای تصمیم‌گیری نهایی ارائه شود.

اهمیت اجرای طبقه‌بندی مشاغل

اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل منجر به مشخص‌شدن وظایف هر شغل و پرداخت شفاف دستمزدها می‌شود. در این طرح بر اساس جدول مشاغل، دستمزدها دسته‌بندی می‌شوند و میزان مزد بر اساس تجربه‌ی کاری، موقعیت شغلی و سطح تحصیلات تعیین و پرداخت می‌شود. در صورت اجرای این طرح دیگر ارتقای شغلی تحت تأثیر روابط شخصی خوب یا بد بین کارفرما و فرد نخواهد بود، بلکه بر اساس موازین مشخصی تعیین می‌شود که نماینده‌ی کارگران نیز در تعیین آن موازین نقش دارد.

استخدام افراد متخصص برای هر موقعیت شغلی، پرداخت دستمزد به‌صورت هماهنگ و هم‌ارزش با کل سازمان یا کارگاه، برقراری نظم در فرایند استخدام نیروی کار جدید و پیشگیری از اعمال نظرهای شخصی کارفرمایان درباره‌ شرایط احراز شغل و ارتقا شغل و میزان دستمزدها را می‌توان از اهداف و مزایای طبقه‌بندی مشاغل برشمرد.

در واقع طبقه‌بندی مشاغل یک ابزار ضروری برای تقویت سازوکار فعالیت منصفانه، شفاف و کارآمد، به‌ویژه در صنایعی مانند معدن است که در آن کارگران شرایط سخت را تحمل می‌کنند و با خطرات قابل توجهی روبرو هستند. طبقه‌بندی مشاغل با تعریف سیستماتیک نقش‌های شغلی، مسئولیت‌ها و دستمزدهای مربوطه، برابری، حرفه‌ای بودن و مسئولیت‌پذیری را تضمین می‌کند و به مشکلات پیچیده در صنایعی با محیط‌های کاری خطرناک پاسخ می‌دهد.

چالش‌های صنعت معدن

کار در معادن، کارگران را در معرض خطرات متعددی از جمله صدمات فیزیکی، بیماری‌های تنفسی و گاهی اوقات شرایط تهدیدکننده زندگی قرار می‌دهد. علیرغم این چالش‌ها، معدنکاران اغلب دستمزدهای نامتناسب پایینی دریافت می‌کنند که باعث ایجاد گسست بین ماهیت کار و غرامتی که دریافت می‌کنند، می‌شود. نبود یک سیستم رسمی طبقه‌بندی مشاغل این مشکل را تشدید می‌کند، زیرا دستمزدها و مراحل ارتقای شغلی ممکن است بیشتر تحت تأثیر سوگیری‌های شخصی باشد تا معیارهای عینی و استاندارد.

علاوه بر این، در غیاب دستورالعمل‌های روشن، شیوه‌های استخدام می‌تواند ناسازگار باشد و منجر به استخدام افراد بدون صلاحیت برای نقش‌های فنی شود. این وضعیت نه تنها ایمنی را به خطر می‌اندازد، بلکه کارایی عملیاتی را نیز کاهش می‌دهد. به طور مشابه، نبود مسیرهای ساختاریافته برای پیشرفت، انگیزه و روحیه کارگران را کاهش می‌دهد و احساس نابرابری و بی‌توجهی را تقویت می‌کند.

با این حال اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل چارچوبی ساختاریافته به نفع کارگران، کارفرمایان و صنعت ایجاد می‌کند. همچنین این طرح وظایف و صلاحیت‌های خاص مورد نیاز برای هر نقش را مشخص و تضمین می‌کند که فقط افراد متخصص در پست‌های فنی و حیاتی ایمنی منصوب می‌شوند. برای معادن این مهم به ویژه بسیار مهم است زیرا کارکنان بدون صلاحیت در نقش‌های کلیدی می‌توانند عواقب فاجعه‌باری داشته باشند.

این طرح همچنین ساختار دستمزد شفافی را ارائه می‌دهد؛ حقوق‌ها بر اساس عواملی مانند پیچیدگی شغل، سابقه تحصیلی، سابقه کار و موقعیت در سلسله مراتب سازمانی تعیین می‌شود. این ثبات تضمین می‌کند که کارگرانی که وظایف مشابهی را انجام می‌دهند، دستمزدی برابر دریافت و تفاوت‌های دستمزد ناشی از اعمال تبعیض را از بین می‌برد.

علاوه بر این، طبقه‌بندی مشاغل یک سیستم ارتقای منصفانه را تقویت می‌کند. ترفیعات دیگر تحت تأثیر روابط شخصی بین کارفرمایان و کارمندان قرار نمی‌گیرند، بلکه با معیارهای قابل اندازه‌گیری مانند مهارت‌ها، عملکرد و تجربه تعیین می‌شوند. این بی طرفی با افزایش اعتماد کارگران، تضمین می‌کند که پیشرفت شغلی مبتنی بر شایستگی است.

لیلا آذر