به گزارش آتیه آنلاین، بررسی‌های معاونت اشتغال وزارت کار حاکی از آن است که حدود ۵۶ درصد مشاغل در بخش غیررسمی و احتمالا از بیمه اجتماعی و حمایت‌های قانونی بی‌بهره‌اند.
براساس آخرین آمار منتشرشده، بخش قابل توجهی از نیروی کار کشور در حوزه مشاغل غیررسمی مشغول به فعالیت است؛ مشاغلی که خارج از نظارت دولت، بدون بیمه، قراردادهای رسمی یا مالیات فعالیت می‌کنند و اغلب از ثبات شغلی برخوردار نیستند و در برابر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار آسیب‌پذیرند.
در همین حال و بر اساس گزارشی که سال گذشته معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر کرد نیز به‌طور کلی بسیاری از کارگاه‌ها و مشاغل که بابت نهاده‌ها از جمله نیروی کار پول نقد می‌پردازند، حساب بانکی نداشته و پرداخت مالیاتی انجام نمی‌دهند یا در عین استخدام رسمی کارکنان، اما بسیاری از مقررات را رعایت نمی‌کنند، در طیف وسیع فعالان اقتصاد غیررسمی قرار دارند.
در همین حال و بر اساس گزارش‌های منتشر شده در چند ماه اخیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از حضور ۲ میلیون نفر شاغل در مشاغل اینترنتی خبر داد که بدون بیمه هستند. وزیر کار وعده داده با آیین‌نامه‌ای که در دولت برای حمایت از شاغلان فضای مجازی نوشته و مجوزهای آن گرفته شده، سال آینده ورود این افراد به بیمه تامین اجتماعی تسهیل شود.
«احمد میدری»، وزیرکار نیز در بهمن ماه سال گذشته، از وجود ۶ میلیون شاغل بدون پوشش بیمه‌ای خبر داد و گفت: از این تعداد ۲ میلیون نفر در مشاغل اینترنتی فعالیت دارند.
آنطور که وزیر کار گفته در حال حاضر برای بیشتر مشاغل وجود بیمه، اجباری است و باید بیمه بازنشستگی و تامین اجتماعی برای آنها پیش‌بینی شود. برخی مشاغل مانند رانندگان تاکسی‌های اینترنتی تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند و بازنشستگی ندارند که البته بر اساس ماده ۲۸ برنامه هفتم توسعه دولت می‌تواند برای این دسته از شاغلین آیین‌نامه بنویسد.
طبق اعلام وزیر کار، با آیین‌نامه‌ای که در دولت نوشته و مجوزهای لازم در آن گرفته شده، ورود شاغلان فضای مجازی به بیمه‌های اجتماعی تسهیل و سال آینده رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و افرادی که در سکوهای اینترنتی کار می‌کنند، بیمه خواهند شد.
در اسفندماه ۱۴۰۳ نیز مقرر شد با تصویب هیأت وزیران درباره آیین‌نامه اجرایی بند «چ» ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم توسعه با موضوع بیمه اجتماعی ارائه کنندگان خدمات حمل و نقل بار و مسافر از طریق سکوهای مجازی، رانندگان تاکسی‌های اینترنتی تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گیرند.
مطابق این تصویب‌نامه، سازمان تامین اجتماعی مکلف شده نسبت به پوشش بیمه‌ای مشمولان مطابق این آیین‌نامه و ماده واحده اصلاحی قانون بیمه اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری مصوب ۱۳۸۸ و سایر شرایط مندرج در قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ اقدام کند. همچنین این سازمان تکلیف دارد دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه برای مشمولان را مطابق با ماده ۳۵ قانون تأمین اجتماعی به صورت مقطوع تعیین کند.
بر مبنای این آیین‌نامه به منظور توسعه و گسترش پوشش بیمه‌های اجتماعی و تسهیل در پوشش بیمه‌ای مشمولان، سازمان مجاز است حسب توافق با صاحبان سکوهای مجازی و اعلام موافقت بیمه شده، نسبت به پرداخت درصدی از سهم درآمد صاحبان هر سکو به عنوان حق بیمه سرانه اقدام کند. در این صورت معادل دریافتی از صاحبان سکوهای مجازی از حق بیمه مربوط کسر خواهد شد.
«سید مالک حسینی» معاون توسعه و کارآفرینی اشتغال وزارت کار در آخرین اظهارات خود با اشاره به اینکه سهم اشتغال غیررسمی در کشور بالا اس، گفت: براساس طرح نیروی کار مرکز آمار در سال ۱۴۰۲ برابر با ۵۵.۶ درصد از شاغلان است.
او با بیان اینکه این نوع اشتغال یک نکته ظریف دارد و آن اینکه برای تامین معاش خیلی موثر است، در هر صورت یک شغل است، اما اغلب شاغلان بخش غیررسمی چندان احساس تعلقی به آن شغل ندارند، گفته است: به طور مثال شاید فردی برای ۶ یا ۷ سال با استفاده از بستر فضای مجازی در سکوهای حمل و نقل کار کند یا فریلنسر (آزاد کار) باشد، اما احساس داشتن یک شغل را ندارد.
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار همچنین یکی از سیاست‌های این وزارتخانه را کم کردن سهم اشتغال غیررسمی خواند و گفت: کم کردن سهم اشتغال غیررسمی در دستور کار است که بخش عمده‌ای از آن به مسأله بیمه تامین اجتماعی بازمی‌گردد تا این افراد هم بتوانند مانند سایر شاغلان از مزایای بازنشستگی و حمایت‌های قانونی برخوردار باشند.
حسینی افزود: یکی از دلایلی که کاهش نرخ بیکاری را احساس نمی‌کنیم، این است که اصولاً مشاغل غیررسمی را یک شغل پایدار حساب نکرده و نمی‌توانیم با آن ارتباط برقرار کنیم.
دلایل شکل‌گیری اشتغال غیررسمی
اشتغال غیررسمی در ایران (و بسیاری از کشورهای در حال توسعه) پدیده‌ای گسترده و پیچیده است که ریشه در عوامل اقتصادی، اجتماعی، نهادی و ساختاری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ بالای بیکاری و نبود فرصت‌های شغلی رسمی به‌ویژه برای جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری اشتغال غیررسمی در ایران است که افراد را به سمت بازار کار غیررسمی سوق می‌دهد.
همچنین فرآیند پیچیده و پرهزینه ثبت کسب‌وکار، پرداخت مالیات و بیمه، موجب می‌شود برخی از کارفرمایان و شاغلان ترجیح دهند در خارج از چارچوب رسمی فعالیت کنند. در مشاغل غیررسمی، کارگران و کارفرمایان از آزادی بیشتری در تنظیم ساعت کار، دستمزد و شرایط کاری برخوردارند که برای برخی جذاب است.
در عین حال، نبود نظارت مؤثر بر اجرای قوانین کار و بیمه اجتماعی موجب می‌شود بسیاری از فعالیت‌ها بدون رعایت مقررات رسمی ادامه یابد. وضعیت اقتصادی نیز به گونه‌ای است که بسیاری از خانوارها برای تأمین معاش خود ناچار به پذیرش هر نوع شغل، حتی بدون قرارداد رسمی یا بیمه هستند. از طرفی مهاجران سهم قابل توجهی از اشتغال در مشاغل غیررسمی را از آن خود کرده‌اند. به‌ویژه مهاجران افغان، اغلب به دلیل نداشتن مدارک اقامتی و اجازه کار رسمی، در مشاغل غیررسمی مشغول می‌شوند.
راهکارهای کاهش اشتغال غیررسمی
با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، صنایع کوچک و متوسط، و حمایت از کارآفرینی می‌توان اشتغال رسمی را تقویت کرد. همچنین ساده‌سازی روند ثبت شرکت، کاهش مالیات برای کسب‌وکارهای نوپا، و حذف موانع اداری، انگیزه ورود به بازار رسمی را افزایش می‌دهد. گسترش پوشش بیمه اجتماعی برای شاغلان غیررسمی، به‌ویژه از طریق طرح‌هایی مثل بیمه مشاغل آزاد یا بیمه زنان خانه‌دار، می‌تواند آنها را به سمت رسمی شدن سوق دهد. در عین حال، توانمندسازی نیروی کار با مهارت‌های مورد نیاز بازار می‌تواند منجر به اشتغال پایدارتر و رسمی‌تر شود. همچنین اعطای مشوق‌های مالیاتی یا وام‌های کم‌بهره به کارفرمایانی که نیروهای خود را به‌صورت رسمی استخدام می‌کنند، از دیگر راهکارهای کاهش میزان تمایل به اشتغال در بازار کار غیررسمی است.
افزایش بازرسی‌ها، جریمه کارفرمایان متخلف، و اطلاع‌رسانی عمومی درباره حقوق کارگران نیز می‌تواند به کاهش اشتغال غیررسمی به ویژه مشاغل پرخطر کمک کند.
نظر شما