به گزارش آتیه آنلاین، نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار زمستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که همچنان بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از شاغلان کشور، یعنی آن‌هایی که براساس تعاریف رسمی شاغل و غیر بیکار به حساب می‌آیند، از اشتغال ناقص رنج می‌برند. در زمستان سال قبل، ۷.۷ درصد جمعیت شاغل، ‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. بنابراین ۷.۷ درصد جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیشتر دارای اشتغال ناقص بوده اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. سهم اشتغال ناقص در زمستان ۱۴۰۳ نسبت به فصل مشابه سال قبل ۰.۹ درصد کاهش پیدا کرده است. در همان زمان، ۳۷.۵ درصد از شاغلین ۱۵ ساله و بیش‌تر، بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار کرده‌اند.

نگاهی دقیق‌تر به آمارها

هرچند آمار اشتغال ناقص در زمستان ۱۴۰۳ به نسبت زمستان ۱۴۰۲ به میزان ۰.۹ درصد کاهش یافته اما تطابق آمارها نشان می‌دهد که زمستان قبل، این شاخص به نسبت فصل پیش‌تر (پاییز ۱۴۰۳) حداقل ۰.۳ درصد افزایش داشته است. این شاخص به نسبت تابستان ۱۴۰۳ نیز ۰.۴ درصد افزایش داشته است.

مطابق گزارش‌های مرکز آمار ایران، بررسی سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص جمعیت ۱۵ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که در پاییز ۱۴۰۳، میزان ۷.۴ درصد جمعیت شاغل، ‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند یا به عبارتی دارای اشتغال ناقص بوده‌اند. در تابستان سال قبل، ۷.۳ درصد از شاغلین کشور دارای اشتغال ناقص بوده‌اند، یعنی برخلاف میل و رغبت خود و به دلایل غیرارادی کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده‌اند.

به این ترتیب، سهم اشتغال ناقص از ۷.۳ در تابستان، به ۷.۴ در پاییز و به ۷.۷ در زمستان سال گذشته رسیده است؛ این افزایش ۰.۴ درصدی می‌تواند به دلیل تغییر فصل و بیکاری سنتی برخی از مشاغل مانند شغل‌های ساختمانی و مرتبط با عمران باشد اما در هر حال، شاخص بیش از ۷ درصدی سهم اشتغال ناقص در کشور، آماری‌ست که نگران‌کننده است و باید برای آن راه حلی در نظر گرفته شود.

راهکارها و نقشه راه‌های موثر

«محسن باقری» فعال کارگری و نماینده کارگران در کمیته دستمزد شورای عالی کار در این رابطه در گفت‌وگو با آتیه آنلاین بیان کرد: اشتغال ناقص، در مجموع معلول رکود بازار کسب و کار و نبود فرصت‌های شغلی شایسته به تناسب نیروی کار فعال و جویای کار است؛ به عبارتی حداقل ۷ درصد از نیروی فعال اقتصادی کشور که پا به بازار کار گذاشته، قادر به یافتن شغل شایسته و کامل نیست و لاجرم در تامین معیشت خانوار با مشکل مواجه است.

به گفته وی، عموماً دستمزد اشغال ناقص مثلا در مورد کارگران فصلی ساختمان، پایین‌تر از دستمزد کاملی‌ است که کارگران تمام‌وقت دریافت می‌کنند، بنابراین می‌توان انتظار داشت که معیشت این گروه از کارگران با دشواری و مخاطره مواجه باشد.

باقری، «ایجاد مشاغل شایسته و زدودن رکود از بازار کار با توسل به رونق اقتصاد» را راهکار کاهش اشتغال ناقص دانست و تاکید کرد: سهم اشتغال ناقص در میان مردان بیشتر از زنان و در روستاها بیشتر از شهرهاست؛ این داده‌ها باید در تدوین راهکارهای موثر و ایجاد نقشه راه اشتغال در کشور به دقت مورد توجه قرار بگیرد. باید راهکارهایی مدنظر قرار بگیرد تا گروه‌های واجد اشتغال ناقص بتوانند به اشتغال کامل دست یابند.

اشتغال ناقص در مردان بیشتر از زنان است اما نرخ خروج مردان از اشتغال ناقص بیشتر از زنان بوده است؛ به این معنا که مردان در صوت تمایل، راحت‌تر می‌توانند اشغال تمام‌وقت پیدا کنند.

بررسی داده‌های آماری یکساله منتهی به پاییز سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد در آن مدت، کاهش ۰.۷ درصدی اشتغال ناقص مردان و کاهش ۰.۱ درصدی این شاخص در حوزه بازار کار زنان رخ داده است. در این مدت، حدود ۱۲۹ هزار مرد و بالغ بر ۳۸ هزار زن شاغل از چرخه اشتغال ناقص خارج شده‌اند؛ به این معنی که یا موفق به فعالیت در حوزه اشتغال رسمی شده یا در جمع کارجویان قرار گرفته‌اند.

به این ترتیب، زنان با سختی بیشتر می‌توانند خود را از چرخه معیوب اشتغال ناقص نجات دهند و این خصیصه بایستی در سیاست‌گذاری‌های حوزه کار و اشتغال مد نظر قرار بگیرد. به گفته باقری، برای بهبود فضای اشتغال و کاهش موثر و پایدار شاخص‌هایی مانند بیکاری یا اشتغال ناقص، نیاز به کار جدی، کارشناسانه و میدانی هست تا مشخص شود گلوگاه‌های اصلی مشکلات کجاست و چگونه باید برطرف شود.

اشتغال ناقص پدیده‌ نامطلوبی است که باید برچیده شود اما بدون شک تا زمانی که رکود، تعدیل و بیکاری ناخواسته در بازار کار وجود دارد و تا وقتی که تولید به ظرفیت کامل خود نرسیده، انتظار برای به صفر رسیدن سهم اشتغال ناقص، انتظاری دور از ذهن است و راحت محقق نمی‌شود.