در مورد چاقی کودکان و معیار آن توضیح دهید.

برای تعیین چاقی از معیاری به نام شاخص توده بدنی استفاده می‌شود. با استفاده از این شاخص، اگر شاخص توده بدنی یک کودک بیش از حداکثر مجاز باشد، کودک، چاق محسوب می‌شود. به عنوان مثال کودکانی با شاخص توده بدنی ۸۵ تا ۹۵ درصدِ سایر هم‌سن و سالان خود در یک جنس دارای اضافه وزن و افرادی با شاخص توده بدنی ۹۵ درصد یا بیشتر نسبت به سایر هم‌سن و سالان خود دارند در یک جنس به عنوان افراد چاق در نظر گرفته می‌شوند.

شیوع چاقی در کودکان ایرانی چقدر است و چه مشکلاتی می‌تواند برای آنان در آینده ایجاد کند؟

متأسفانه چاقی در کودکان روز به روز در حال افزایش است. در حال حاضر حدود ۲۵ درصد کودکان چاق هستند که درصورت عدم پیگیری کودکان چاق در بزرگسالی نیز دچار چاقی و عوارض ناشی از آن می‌شوند. در حال حاضر سن ابتلا به دیابت روز به روز در حال پایین آمدن است که یکی از ریشه‌های آن را می‌توان در چاقی جست‌وجو کرد. علاوه بر این، ممکن است کودک چاق از سوی همسن و سالان خود طرد شود و یا مورد تبعیض قرار گیرد که این موضوع نیز به بهداشت روانی و اجتماعی کودک ضربه می‌‎زند.

مهمترین علل چاقی کودکان چیست؟

در موارد بسیار کمی چاقی کودک می‌تواند در اثر بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیرویید، سندرم کوشینگ (پرکاری غده فوق کلیوی)، اختلالات هیپوتالاموس و تعدادی از سندرم‎‌های ژنتیکی مانند ترنر (ناهنجاری کروموزمی) ایجاد شود. هرچند شیوع این بیماری‌ها بسیار کم است اما پزشک در برخورد با کودک چاق باید این بیماری‌ها را نیز مدنظر قرار دهد؛ بخصوص اگر کودک چاق دارای قدی کوتاه و سن استخوانی او به تأخیر افتاده باشد دچار عقب ماندگی ذهنی یا در تاریخچه خانوادگی کودک چاق فرد چاقی وجود نداشته باشد.

کودک چاق باید تحت درمان قرار گیرد؟

بله، البته درمان چاقی کودک نیاز به صبر و حوصله پزشک و خانواده او دارد. درمان چاقی کودکان بر چهار پایه تغذیه صحیح، ورزش منظم، تغییرات رفتاری و مشارکت خانواده استوار است.

تغذیه صحیح: در مورد تغذیه صحیح باید به کودک اصول تغذیه صحیح را که در هرم غذایی آمده است آموزش داده شود. در مرحله بعد باید به کودک و والدین او تفهیم شود که نیاز او به غذا با نیاز بزرگسالان به غذا متفاوت و کمتر است و این درست نیست که کودک همراه والدین خود دور یک سفره بنشیند و به میزان آنها غذا بخورد. کودکان ۴ تا ۶ ساله مجازند روزانه ۱۸۰۰ کیلو کالری غذا مصرف کنند. این میزان در کودکان ۷ تا ۱۰ ساله ۲۰۰۰ کیلو کالری و در دختران ۱۱ تا ۱۴ سال ۲۰۰ کیلو کالری و در پسران ۱۱ تا ۱۴ سال ۲۵۰۰ کیلو کالری است. در صورتی که بخواهیم به کودک رژیم بدهیم باید مواد غذایی روزانه او را به گونه‌ای تنظیم کنیم که ۵۰۰ کیلو کالری کمتر از میزان مجاز، غذا مصرف کند. هدف رژیم دادن به کودکان چاق کاستن ۱۰ درصد وزن بدن طی ۶ ماه است.

ورزش منظم: بسیاری از کودکان چاق از ورزش کردن طفره می‌روند. در واقع یکی از دلایل چاقی کم‌تحرکی کودکان است. والدین باید ترتیبی بدهند که این کودکان به طور منظم در یک باشگاه ورزشی به فعالیت بپردازند. علاوه بر این در منزل نیز این کودکان باید زیر نظر والدین خود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنند.

تغییرات رفتاری: بسیاری از کودکان غذا خوردن را به عنوان وسیله‌ای برای کاهش استرس‌های خود به حساب می آورند. از این رو باید یک معاینه روانی از کودک به عمل آید و مهارت‌های مربوط به برخورد با استرس و بیان احساسات و طرز رفتار با دیگران به او آموزش داده شود. در صورتی که بتوانیم عزت نفس کودک را افزایش دهیم همکاری او برای کاهش وزن نیز بیشتر می‌شود.

مشارکت خانواده: مشارکت خانواده نقش کلیدی در موفقیت درمان کودکان چاق دارد. افراد خانواده باید همراه با کودک چاق خود طبق هرم غذایی عمل کنند و با او به ورزش بپردازند و سعی کنند تا محیطی آرام را برای او فراهم کنند.

والدین چه نکاتی را باید رعایت کنند تا از چاق شدن فرزندشان جلوگیری کنند؟

بعد از شیرخوارگی وظیفه والدین در این زمینه سنگین‌تر می‌شود. آنها باید بعد از دو سالگی شیر کم ‌را جایگزین شیر پرچرب کنند و از مصرف زیاد آبمیوه توسط کودک قبل از دبستان جلوگیری شود. به کودکان باید آموزش داده شود هر زمان که گرسنه شدند غذا بخورند؛ نه اینکه مجبور باشند در زمان‌های مشخص غذا بخورند. نباید کودکان را مجبور کرد تمام غذای کشیده شده در ظرف خود را بخورند. باید زمان بازی‌های کامپیوتری و تماشای تلویزیون را نیز در کودکان محدود کرد. امروزه کودکان ساعات زیادی را صرف بازی‌های کامپیوتری و تماشای تلویزیون می‌کنند. مطالعات نشان داده این شیوه زندگی در کودکان با افزایش وزن آن‌ها ارتباطی مستقیم دارد. اگر حق انتخاب به کودکان داده شود اغلب بچه‌ها، غذاهای پُرچرب و پِرنمک یا پُرشکر را نسبت به میوه‌های تازه، سالاد، ماهی و… ترجیح می‌دهند. آن‌ها در منزل نشستن و سرگرم شدن با بازی‌های کامپیوتری را به بیرون رفتن از منزل و فعالیت بدنی، ترجیح می‌دهند؛ از این رو باید برای آن‌ها برنامه‎ریزی صحیح کرد.