اختلال متناوب اندام در خواب چیست و در اثر چه عواملی به وجود می‌آید؟

«PLMD» یا حرکت دوره‌ای پرش اندام تحتانی در خواب جزئی از اختلالات خواب محسوب می‌شود. یکسری از بیماری‌ها جزء بیماری‌های خواب طبقه‌بندی می‌شوند که دارای طیف‌های مختلفی هستند. شایع‌ترین آنها عبارتند از: از بی‌خوابی، کم‌خوابی، پرخوابی، فلج خواب و سندرم پای بی‌قرار و از همه مهمتر و خطرناکتر آپنه خواب است که نوعی اختلال خواب است که باعث توقف یا کاهش تنفس برای مدتی کوتاه (اما با تعداد دفعات زیاد) در طول خواب می‌شود. این اختلال باعث حرکات غیرطبیعی پا در در حین خواب مانند: خم شدن زانو، مچ پا یا شست پا و یا حرکات پرشی مانند لگد زدن می‌شود و ممکن است چند ثانیه طول بکشد و فرد دیگر حرکتی نکند. این اختلال دردناک نیست و فرد هم از خواب بیدار نمی‌شود و خودش متوجه کارهایش نمی‌شود اما اطرافیانش متوجه حرکات او در خواب می‌شوند. در کودکان و بالغین تعریف‌های این اختلال متفاوت است. این اختلال همزمان با بعضی از بیماری‌های نورولوژی مانند بیماری پارکینسون، سکته‌های مغزی و کسانی که دارای بیماری‌های مزمن و یا آپنه خواب دارند دیده می‌شود.

این اختلال دارای چه ریسک فاکتورهایی است؟

یکی از ریسک فاکتورهای این اختلال، سن است؛ به طوری که هر چه سن بالاتر می‌رود احتمال بروز این اختلال هم بیشتر می‌شود. از دیگر عوامل می‌توان به چاقی، دیابت، مصرف دخانیات کمبود آهن و منیزیم اشاره کرد؛ به طوری افرادی کمبود آهن دارند این اختلال در آنها بیشتر است. مصرف بعضی از داروهای فشار خون و بعضی از داروهای اعصاب و دارو های ضد افسردگی هم ممکن است باعث ایجاد این اختلال شوند. اهمیت موضوع اینجاست این بیماری باعث افت کیفیت خواب می‌شود و خواب آلودگی افراطی طی روز را برای بیمار به دنبال دارد و باعث اختلال یادگیری و تمرکز در فرد می‌شود.

در مورد روش تشخیص این بیماری هم توضیح می‌دهید؟

این بیماری توسط پارکلینیک و تشخیص آن از طریق پلی‌سومنوگرافی صورت می‌گیرد. پلی‌سومنوگرافی یا «PSG» متداول‌ترین آزمایشی است که در مراکز اختلالات خواب انجام می‌شود. این تست برای تشخیص بسیاری از اختلالات خواب محسوب می‌شود که از جمله آنها می‌توان به سندرم آپنه خواب انسدادی، سندرم آپنه خواب مرکزی و نارکولپسی (حمله خواب؛ یک اختلال خواب است که افراد را در طول روز بسیار خواب‌آلود می‌کند) اشاره کرد. یکی از عوارض و نشانه‌های مشترک این اختلالات، خواب آلودگی طی روز است. این تست چند پارامتری است عملکرد تعدادی از ارگان‌ها و سیستم‌های بدن انسان را در خواب ضبط و ثبت می‌کند که عبارتند از: نوار مغز، نوار قلب، نوار عضله، نوار چشم، جریان هوای تنفسی، تلاش تنفسی و درصد اشباع اکسیژن خون و در صورتی که حملات حرکتی وجود داشته باشد این بیماری تشخیص داده می‌شود.

چه تفاوتی بین اختلال حرکت متناوب اندام‌ها و سندرم پای بی‌قرار وجود دارد؟

«PLMS» ممکن است با دیگر اختلالات خواب همراه باشد. اغلب این بیماری با سندرم پای بی‌قرار مرتبط دانسته می‌شود؛ اما باید توجه داشت این دو بیماری، دو اختلال مجزا از یکدیگر محسوب می‌شود. سندرم پای بیقرار اختلالی است که در آن احساسات ناخوشایندی در پاها (و گاه بازوها) ایجاد می‌شود و تمایل و اصرار غیرقابل کنترلی برای حرکت پاها جهت تسکین این ناراحتی در فرد به وجود می‌آید. حداقل 80% ‌از افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار ‌از «PLMS» ‌ نیز رنج می‌برند؛ از این رو ممکن است این بیماری با سندرم پای بی‌قرار اشتباه گرفته شود. این در حالی است که سندرم پای بی‌قرار بسیار شایع‌تر است. فرد در پاهایش احساس درد می‌کند و این اختلال در مراحل ابتدایی خواب اتفاق می‌افتد، به طوری وقتی که می‌خوابد احساس می‌کند پاهایش درد می‌کند و درد به گونه‌ای است که نمی‌تواند آن را توصیف کند. معمولاً بیماران اظهار می‌کنند که باید پاهایشان را حرکت دهند. حتی در حرکت هم احساس بی‌قراری در پا می‌کنند. تشخیص این بیماری بر اساس پاراکلینیک نیست و بر اساس معاینه پزشک است و کمبود آهن هم یکی از ریسک فاکتورهای مشترک بین این دو بیماری است. این بیماری نسبت به درمان‌های روانپزشکی جواب بهتری می‌دهد.

آیا این اختلال، درمان خاصی هم دارد؟

این اختلال ریسک فاکتورهایی هم دارد. بهترین درمان برطرف کردن این ریسک فاکتورها است. سن و جنسیت را نمی‌توان برطرف کرد اما کمبود آهن، دیابت، منیزیم و ورزش یا کاهش داروهای خاص می‌تواند باعث بهبود کیفیت خواب فرد شود. درمان خاصی دارویی وجود ندارد، اما استفاده از ملاتونین، ترکیبات دوپامین، گاباپنتین و کلوناز پام هم استفاده می‌شود ولی درمان قطعی برای آن وجود ندارد.