به گزارش آتیه‌آنلاین در سال‌های اخیر موضوع پیشگیری اهمیت خود را بازیافته و سرلوحه برنامه‌ریزی‌های حوزه درمان قرار گرفته است. سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان دومین ارائه‌دهنده خدمات درمان در کشور، حرکت شتابانی را به‌سوی پیشگیری از بیماری‌ها آغاز کرده و نتایج ارزشمندی را در راستای حفظ تندرستی بیمه‌شدگان به دست آورده است.

معاون طب‌کار، پیشگیری و کمیسیون‌های پزشکی اداره‌ کل درمان مستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی، خدمات پیشگیری و غربالگری بیماری‌ها در مراکز ملکی سازمان را در راستای اهداف کلان تأمین‌اجتماعی برشمرد که به‌منظور حفظ سلامت بیمه‌شدگان، جلوگیری از عوارض ناتوان‌کننده بیماری‌ها و برخورداری از طول عمر مفید طراحی شده است. نتیجه این اقدامات، تشکیل حدود ۳ میلیون پرونده بیماری‌های مزمن، احداث ۱۸۵کلینیک دیابت و فشارخون در سراسر کشور و غربالگری سرطان‌های شایع را رقم زده است. دکتر مازیار ایکانی با اشاره به ضرورت انجام غربالگری‌ بیماری‌ سرطان در جوامع کنونی، گفت: «متعاقب تغییرات گسترده در الگوهای زیستی، تغذیه‌ای و تحرک فیزیکی مردم، به‌ویژه در جوامع درحال توسعه، شیوع و افزایش ابتلا به بیماری‌ها، بار خدمات پزشکی، اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی را بر جوامع جهانی تحمیل کرده است. امروزه در بسیاری از جوامع، شاهد رشد فزاینده آمار ابتلا به برخی سرطان‌ها از جمله سرطان پستان و روده بزرگ (کولورکتال) هستیم. بر اساس گزارش جهانی در میان ۱۰ بیماری اولویت‌دار گوارشی، سرطان روده بزرگ از نظر بار هزینه‌های اقتصادی، رتبه سوم را داشته است. از این‌رو معاونت درمان سازمان تأمین‌اجتماعی توجهی ویژه به این مهم کرده و طرح غربالگری این دو نوع سرطان را مطابق با استانداردهای ملی در تمامی مراکز درمانی خود به اجرا درآورده است.

ایکانی ادامه داد: «بررسی آمار غربالگری سرطان پستان در مراکز درمانی سازمان، نشان می‌دهد که تا پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ۸۷هزار و ۶۳۵نفر از مراجعه‌کننده‌ها تحت این غربالگری قرار گرفتند که از میان آن‌ها ۴۱هزار و ۱۳۱نفر ماموگرافی شدند. سپس ۲۹۳ نفر از بیماران مورد نمونه‌برداری قرار گرفتند و برای ۱۱۹ نفر تشخیص قطعی سرطان پستان داده شد. این تعداد در مقایسه با آمار سال ۱۴۰۰ میزان ۱۳۸ درصد رشد داشته است.»

معاون طب‌کار، پیشگیری و کمیسیون‌های پزشکی، گفت: «بررسی آمار غربالگری سرطان روده بزرگ نشان می‌دهد که تا پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ۸۹هزار و ۵۴۴نفر از مراجعه‌کننده‌ها مورد غربالگری قرار گرفتند که از این تعداد، ۱۰هزار و ۴۳۴ نفر دارای آزمایش fit مثبت (وجود خون مخفی در مدفوع) بودند که با انجام ۱۹۷۵مورد کولونوسکوپی معلوم شد ۸۳ نفر مبتلا به سرطان روده بزرگ هستند. این میزان در مقایسه با آمار سال ۱۴۰۰ رشد ۵۱درصدی داشته است.

تشکیل پرونده برای بیماران مزمن

ایکانی یکی دیگر از اقدامات مهم تأمین‌اجتماعی را در حوزه پیشگیری، تشکیل پرونده برای بیماران مزمن و سالمند دانست و گفت: «این اقدام کمک کرده تا ضمن شناسایی افراد دارای بیماری‌های مزمن، وضعیت سلامت آن‌ها پایش شده و با ارائه خدمات درمانی مناسب از پیشرفت بیماری‌ها جلوگیری شود. در این راستا نتایج قابل‌توجهی نیز به دست آمده است؛ برای مثال ارزیابی پرونده سالمندان در پنج مرکز درمانی استان تهران، شامل پلی‌کلینیک طوس، پلی‌کلینیک شهدای خاندان حکیم، درمانگاه شهید نیکپور، مرکز جراحی محدود ابوریحان و پلی‌کلینیک جشنواره، نشان می‌دهد که تا پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۵۵۱ پرونده سالمندی برای سالمندان مراجعه‌کننده تشکیل شده است. طبق بررسی‌ها ۸۰ درصد این تعداد یعنی ۱۲۴۱ نفر در گروه سنی ۷۵- ۶۰ سال، ۱۹درصد یعنی ۲۹۷ نفر در گروه سنی ۹۰- ۷۶ سال و یک درصد یعنی ۱۳نفر در گروه سنی بالای ۹۰سال قرار دارند. همچنین از مجموع مراجعه‌کننده‌های سالمند، ۵۳درصد مرد، شامل ۸۲۰ نفر و ۴۷درصد زن شامل ۷۳۱ نفر بوده‌اند. این تحقیقات نتایج دیگری هم داشته، از جمله اینکه از جمع سالمندان مراجعه‌کننده ۶۷۳ نفر، معادل ۴۳درصد مصرف هم‌زمان بیش از یک دارو (پلی‌فارمسی) داشته‌اند و ۸۳۶ نفر یعنی ۵۴درصد نیز مبتلا به بیماری‌های دیابت و فشارخون گزارش شده‌اند.

پایش سلامت بیماران مزمن

معاون طب کار، پیشگیری و کمیسیون‌های پزشکی با اشاره به نتایج اجرای برنامه‌های پیشگیرانه تأمین‌اجتماعی از منظر آماری اعلام کرد: «تا پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ۲میلیون و ۸۰۲هزار و ۷۷۷پرونده برای افراد دارای بیماری‌های مزمن تشکیل شده که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰ رشد ۲۰.۴ درصدی داشته است. یافته‌های آماری همچنین نشان می‌دهد که در این بازه زمانی مجموع بیماری‌های مزمن ثبت‌ شده در کلیه مراکز درمانی سازمان ۳میلیون و ۲۷۲هزار و ۹۶۰بیماری بوده که نسبت به سال ۱۴۰۰ به میزان ۲۳.۱۲ درصد افزایش پیدا کرده است. در مورد بیماری‌های دیابت و فشارخون تشخیص ۲میلیون و ۳۲۳هزار و ۳۳۴بیمار، با رشد ۱۶.۶درصدی نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ ثبت شده است. از مجموع ۸۸۰هزار و ۹۰۵بیمار ثبت‌ شده دیابتیک، ۴.۱ درصد دیابت نوع یک، ۹۵.۴ درصد دیابت نوع (۲) و حدود ۰.۵ درصد را دیابت دوران بارداری تشکیل می‌دهد. ایکانی ادامه داد: «جزئیات آمار نشان می‌دهد که تعداد بیماران مبتلا به دیابت (هر سه نوع) در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال ۱۴۰۰ به میزان ۱.۱۸ درصد افزایش یافته است. افراد مبتلا به فشارخون نیز از افزایش ۳۵.۵ برخوردار بوده‌اند. تعداد بیماران دچار ایسکمیک قلبی-عروقی نیز در این مدت ۳۷.۲۷ درصد بیشتر شده و این افزایش برای بیماران اعصاب و روان رقم ۷.۲ درصدی را نشان می‌دهد. رقم نگران‌کننده دیگر، مربوط به افزایش بیماران هیپوتیروئیدی است. تعداد این بیماران در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال قبل آن ۶۰.۵۳ درصد بیشتر شده و در این مدت، بیماران دچار آسم و انسداد مزمن ریه (COPD) نیز ۶۳.۲۷ درصد افزایش یافته‌اند.»

ایکانی درباره ارزیابی اینکه تعدادی از افراد دارای پرونده مزمن دارای چند بیماری هستند، گفت: «در پایان سال ۱۴۰۱ نسبت تعداد «بیماری‌های مزمن» به «پرونده مزمن» برابر با ۱.۱۶ بوده است. در واقع برای هر نفر ۱.۱۶ بیماری مزمن ترکیبی به ثبت رسیده است.

کلینیک‌های دیابت و فشارخون

معاون طب کار، گفت: «پژوهش دیگری نیز با اهداف پیشگیرانه در معاونت درمان سازمان به عمل آمد که حقایق بزرگی را نمایان کرد؛ در بررسی شایع‌ترین علت منجر به ازکارافتادگی در کمیسیون‌های پزشکی مشخص شد که بیشترین موارد ازکارافتادگی، عوارض دو بیماری دیابت و فشارخون است. از طرفی معلوم شد که شایع‌ترین علت بستری در مراکز ملکی نیز ناشی از این دو بیماری و عوارض آن است. با توجه به اهمیت این بیماری‌ها در بروز عوارض ناتوان‌کننده زودرس و دیررس و تأثیر آن در چرخه زندگی افراد و تحت‌تأثیر قرار گرفتن طول عمر مفید آن‌ها، پیشگیری از دیابت و فشارخون در اولویت برنامه‌های درمانی تأمین‌اجتماعی قرار گرفت. اجرای این برنامه‌ها می‌تواند در کاهش ازکارافتادگی و کنترل هزینه‌های درمان نیز مؤثر واقع شود. بر این اساس، سازمان در یکی دو سال اخیر نسبت به تشکیل کلینیک‌های دیابت و فشارخون در برخی مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی اقدام کرد و سپس این برنامه را در بسیاری از مراکز به اجرا درآورد، به‌نحوی که در پایان سال ۱۴۰۱ تعداد کلینیک‌های دیابت و فشارخون به ۱۸۵ مرکز رسید که نسبت به سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ برابر با ۲۰.۱ درصد رشد داشته است. در این مراکز بیماران به‌طور تخصصی توسط پزشکان و پرستارانِ آموزش‌دیده از ویزیت‌های تخصصی، آموزشی و مراقبت بهداشتی برخوردار می‌شوند. در سه ماهه چهارم سال ۱۴۰۱ تعداد ۴۳هزار و ۵۶۵نفر بیمار در ۱۸۵ مرکز فعال کلینیک دیابت و فشارخون ویزیت شدند که این میزان در مقایسه با سه ماهه اول همان سال، رشد ۴۸.۸ درصدی داشته است. همچنین در این مراکز در سه ماهه چهارم سال ۱۴۰۱ تعداد ۵۴هزار و ۳۷۰نفر از بیماران مبتلا به دیابت و فشارخون از سوی پرستاران مورد ارزیابی مراقبتی دقیق قرار گرفتند. این میزان خدمات نیز در مقایسه با سه ماهه اول همان سال ۷۹.۶ درصد رشد داشته است. علاوه بر آن، تعداد ۶هزار و ۱۲۴نفر از این بیماران به‌طور ویژه از مشاوره رژیم غذایی تخصصی کارشناسان تغذیه بهره‌مند شدند.

ایکانی یکی دیگر از نتایج سودمند احداث کلینیک‌های دیابت و فشارخون را شناسایی بیماران جدید مبتلا یا دارای ریسک ابتلا در نتیجه خدمات غربالگری برشمرد و گفت: «با انجام این غربالگری در سال ۱۴۰۱ مشاهده شد که تعداد بیماران دارای فشارخون بالا به میزان ۱۲۶.۱ درصد نسبت به سه ماهه اول همان سال با افزایش مواجه بوده است. این میزان برای بیماران پیش‌دیابت ۱۳۳ درصد و دیابت قطعی با ۵۰.۵ درصد رشد به ثبت رسیده است. به این ترتیب می‌توان گفت که رشد عملکرد غربالگری کلینیک دیابت و فشارخون در سه ماهه چهارم سال ۱۴۰۱ نسبت به سه ماهه اول، برابر با ۵۸.۱ درصد بوده است.»