به گزارش آتیه آنلاین، تحولات سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه‌های اخیر، چهره بازار کار را به شکل چشم‌گیری تغییر داده است. مشاغل سنتی جای خود را به مشاغل دیجیتال‌محور داده‌ و اقتصاد دیجیتال به یکی از ارکان اصلی توسعه کشورها بدل شده است. در این میان، کشورهایی که توانسته‌اند زیرساخت‌های دیجیتال خود را توسعه دهند و نیروی کار خود را برای ورود به این عرصه آماده سازند، از فرصت‌های جدید بهره‌مند شده‌اند. ایران نیز، با وجود چالش‌های اقتصادی و سیاسی، ظرفیت‌های بزرگی برای توسعه مشاغل دیجیتال دارد. اما لازمه بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها، مهارت‌افزایی مستمر و هدفمند است.

مشاغل دیجیتال‌محور به کارهایی گفته می‌شود که یا به طور کامل در بستر دیجیتال فعالیت می‌کنند (مانند توسعه‌دهندگان وب، تحلیلگران داده، تولیدکنندگان محتوا، دیجیتال مارکترها و...) یا با بهره‌گیری از فناوری دیجیتال، فرآیندهای خود را بهینه می‌کنند (مانند فروشندگان آنلاین، خدمات آموزشی دیجیتال و...).

اهمیت این مشاغل در جهان امروز از چند جهت قابل بررسی است. نخست رشد سریع بازار کار دیجیتال که طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۸۰ میلیون شغل جدید در حوزه فناوری اطلاعات ایجاد خواهد شد. انعطاف‌پذیری بالا دیگر ویژگی منحصر به فرد این مشاغل است. بسیاری از مشاغل دیجیتال قابلیت انجام به صورت دورکاری را دارند و این مزیت به خصوص در شرایط بحرانی مانند همه‌گیری کرونا اثبات شد. در عین حال، کسب‌وکارهای دیجیتال محدود به مرزهای جغرافیایی نیستند و می‌توانند بازارهای بین‌المللی را هدف قرار دهند.

وضعیت ایران در حوزه مشاغل دیجیتال

ایران با داشتن جمعیتی جوان و تحصیلکرده و رشد چشم‌گیر کاربران شبکه‌های اجتماعی، از پتانسیل بالایی در حوزه اقتصاد دیجیتال برخوردار است. با این حال، برخی موانع و چالش‌ها نیز وجود دارد که توسعه اقتصاد دیجیتال را با مشکلاتی مواجه می‌کند. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نبود آموزش‌های کاربردی

نظام آموزشی رسمی کشور همچنان تمرکز زیادی بر مباحث تئوریک دارد و آموزش مهارت‌های عملی دیجیتال مانند طراحی سایت، تحلیل داده، هوش مصنوعی، یا تولید محتوای دیجیتال، اغلب به موسسات خصوصی یا تلاش‌های فردی واگذار شده است.

مهاجرت نخبگان و متخصصان حوزه فناوری

بسیاری از افرادی که در این حوزه مهارت کسب کرده‌اند، به دلیل نبود بستر مناسب کاری، جذب بازارهای خارجی شده‌اند.

تحریم‌ها و محدودیت‌های زیرساختی

دسترسی محدود به برخی ابزارها و پلتفرم‌های جهانی، توسعه مشاغل دیجیتال را با چالش‌هایی مواجه کرده است. با وجود این موانع، رشد فریلنسرینگ در ایران، ظهور پلتفرم‌های داخلی فروش آنلاین، گسترش آموزش‌های مجازی، و افزایش تولید محتوا در بسترهای دیجیتال نشان‌دهنده پویایی این بخش و نیاز به تمرکز بیشتر بر آن است. با توجه به شرایط امروز ایران می‌توان گفت که مهارت‌افزایی در حوزه دیجیتال دیگر یک انتخاب نیست، بلکه به چند دلیل ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از جمله اینکه، بسیاری از مشاغل سنتی در حال از بین رفتن هستند یا نیاز به بازتعریف دارند.

در مقابل، نیاز به مشاغل دیجیتال در حال افزایش است. افرادی که بدون مهارت‌های لازم هستند، به‌تدریج از چرخه رقابت حذف می‌شوند. علاوه بر این، با توجه به نرخ بالای بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان، آموزش مهارت‌های دیجیتال می‌تواند بستری برای خوداشتغالی، فریلنسینگ و ورود به بازارهای جهانی فراهم کند. ضرورت تاب‌آوری در شرایط بحرانی که جامعه ایران با آن مواجه است آن هم در شرایطی که اقتصاد کشور با چالش‌های متعددی مانند تحریم‌ها، نوسانات ارزی و کاهش سرمایه‌گذاری روبروست، دلیل دیگری است که توسعه مشاغل دیجیتال که نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه کمتر و زیرساخت سبک‌تری دارند را توجیه‌پذیر می‌کند.

در چنین شرایطی، مشاغل دیجیتال‌محور، با اتکا به ابزارهای تحلیلی، هوش مصنوعی، و فرآیندهای خودکار، موجب افزایش کارآمدی کسب‌وکارها می‌شوند و فضای نوآوری را تقویت می‌کنند.

کدام مهارت‌ها باید تقویت شوند

بر اساس نیاز بازار ایران و روندهای جهانی، مهارت‌هایی که باید در اولویت مهارت‌افزایی قرار گیرند، عبارتند از؛ برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزار (وب، موبایل، بک‌اند و فرانت‌اند)، طراحی UX/UI، تحلیل داده و علم داده (Data Science)، تولید محتوای دیجیتال (متنی، صوتی، تصویری، ویدئویی)، کار با ابزارهای هوش مصنوعی و مهارت‌های فریلنسینگ و همکاری آنلاین (مدیریت پروژه، مذاکره، برندینگ شخصی)

نقش دولت، آموزشگاه‌ها و بخش خصوصی

برای تحقق یک نظام پایدار مهارت‌افزایی در حوزه دیجیتال، نیاز به مشارکت همه‌جانبه بین دولت، موسسات آموزشی و بخش خصوصی وجود دار. دولت باید سیاست‌گذاری کلان، ارائه مشوق‌های مالی، و رفع موانع قانونی را در دستور کار قرار دهد. در این میان، موسسات آموزشی (اعم از دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های آزاد) باید برنامه‌های آموزشی خود را به‌روز کنند و بر مهارت‌های عملی تمرکز بیشتری داشته باشند. در کنار این دو، بخش خصوصی می‌تواند با سرمایه‌گذاری در آموزش نیروهای انسانی، ایجاد مراکز نوآوری، و ارتباط با بازارهای جهانی، نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کند.

در مجموع می‌توان گفت که با توجه به شرایط کنونی ایران و تحولات جهانی، مهارت‌افزایی در مشاغل دیجیتال‌محور یک ضرورت جدی است. نیروی انسانی کشور، به شرط آموزش صحیح و به‌روز، می‌تواند در عرصه اقتصاد دیجیتال حضوری مؤثر داشته باشد. سرمایه‌گذاری بر مهارت‌های دیجیتال نه‌تنها راهی برای مقابله با بیکاری است، بلکه گامی اساسی در جهت استقلال اقتصادی، افزایش بهره‌وری، و حرکت به سوی توسعه پایدار خواهد بود.