نقرس چیست و در اثر چه عواملی به وجود می‌آید؟

نقرس بیماری است که در اثر تجمع اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود و باعث التهاب، درد و تورم می‌شود. این بیماری اکثرا مفصل شست را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث حملات ناگهانی شود. علت ایجاد نقرس کمبود آنزیمی است که اسید اوریک را به متابولیست‌های نهایی جهت دفع تبدیل می‌کند و کمبود این آنزیم باعث می‌شود که اسید اوریک در بدن تجمع پیدا کند. اسید اوریک علاوه بر ایجاد حملات مفصلی که ناشی از رها شدن کریستال‌های اسید اوریک در فضای مفصل است می‌تواند در نقاط دیگر مانند لاله گوش، اطراف مفاصل، داخل کلیه، داخل پرده‌های اطراف قلب و ریه رسوب کند و ایجاد عارضه کند. عوامل ایجاد نقرس عبارتند از:

ژنتیک: این مورد شایع‌ترین علت نقرس اولیه است، زمانی که کلیه‌ها قادر به دفع اورات به مقدار کافی نباشند؛ به ویژه زمانی که چندین عضو خانواده، مانند والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ سابقه این مشکل را داشته باشند احتمال ابتلا به این بیماری زیاد است.

اضافه وزن: نقرس در افرادی که اضافه وزن دارند بسیار شایع‌تر است. هر چه اضافه وزن بیشتر باشد، بدن اورات بیشتری تولید می‌کند. اضافه وزن همچنین احتمال ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد: فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و کلسترول بالا می‌توانند مقدار اوراتی که توسط کلیه‌های دفع می‌شود را کاهش دهند.

جنسیت و سن: نقرس در مردان حدود چهار برابر بیش از زنان است. گرچه این بیماری در تمام مردان در هر گروه سنی قابل مشاهده است، اما خطر ابتلا به نقرس با افزایش سن بیشتر می‌یابد. زنان به ندرت قبل از یائسگی دچار نقرس می‌شوند؛ زیرا هورمون زنانه استروژن، مقدار اوراتی که توسط کلیه‌ها دفع می‌شود را افزایش می‌دهد، اما پس از یائسگی، سطح استروژن کاهش می‌یابد و سطح اورات بالا می‌رود.

مصرف دارو: برخی از داروها توانایی کلیه‌ها را برای دفع اوارت خون، تحت تأثیر قرار می‌دهند. این داروها شامل ادرارآورها است که به عنوان قرص‌های آب نیز شناخته می‌شوند و قرص‌هایی است که برای فشار خون بالا مصرف می‌شوند.

علائم و نشانه‌های نقرس چیست؟

اولین نشانه ابتلا به نقرس احساس درد شدید در مفاصل است. در زمان اولیه ابتلا به این بیماری شدت درد کمتر است و معمولاً به شکل درد مبهم در مفاصل ایجاد می‌شود. اما با حاد شدن بیماری، شدت درد هم زیاد می‌شود. این علائم که بیشتر در شب‌ها و به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود با این نشانه‌ها همراه است: درد شدید در مفصل خصوصاً در مفصل شست پا، درد ناگهانی و غیرمنتطره در مفصل درگیر، حساس بودن به لمس به گونه‌ای که بیمار حتی تحمل وزن یک جسم خیلی سبک روی مفصلش را ندارد. داشتن احساسی مانند سوختن انگشت بزرگ پا بر روی آتش، پوسته ریزی و خارش پوست‌های اطراف مفصل است. بیماری نقرس بیشتر اندام‌های پایینی بدن را درگیر می‌کند. هر چقدر این بیماری شدید تر و طولانی‌تر باشد احتمال اینکه اندام‌های بیشتری دچار التهاب شوند، بیشتر است. البته به غیر از انگشت شست پا، مفصل پا، زانو، آرنج، قوزک، مچ و دست‌ها هم از دیگر مفصل‌هایی هستند که در آنها علائم بیماری نقرس مشاهده می‌شود. ابتلا به نقرس در یک زمان در بیش از یک یا دو مفصل غیرمعمول است. ورم نواحی درگیر هم از دیگر علائم ابتلا به نقرس است. معمولاً پس از ایجاد درد در مفاصل مختلف، ورم هم آغاز می‌شود و به شکل غیرطبیعی باعث تورم مفصل درگیر می‌شود. مجموعه این عوامل باعث می شود که اختلال جدی در عملکرد مفصل ایجاد شود .

آیا بیماری نقرس قابل درمان است؟

درمان نقرس شامل دو مرحله است. در مرحله اول باید سعی کرد تا حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعاً کاهش یابد و مرحله بعد درمان پیشگیری از بروز حملات بعدی است. برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده می‌شود:

سرد کردن مفصل و بالا نگه داشتن مفصل و مصرف داروهای پیشگیرانه درمان نقرس که به طور منظم برای کاهش اسید اوریک و جلوگیری از بروز حملات مصرف می‌شوند و داروهای ضد التهاب برای تسکین درد در حین عود نقرس استفاده می‌شوند و داروهای مختلفی که برای کاهش سطح اسید اوریک برای جلوگیری از حملات بعدی استفاده می‌شوند.

جراحی: به طور معمول بیماری نقرس بدون جراحی قابل درمان است، اما بر اثر گذر زمان این وضعیت می‌تواند به مفاصل آسیب رساند، تاندون‌ها را پاره کرده و باعث ایجاد عفونت در پوست روی مفاصل شود. رسوبات سختی که توفی نامیده می‌شوند، می‌توانند روی مفاصل و در جاهای دیگر مانند گوش انباشته شوند. این توده‌ها ممکن است دردناک و متورم باشند و به طور دائم به مفاصل آسیب زنند، از این رو باید جراحی شوند.

چگونه می‌توان از بروز نقرس پیشگیری کرد؟

تنظیم رژیم غذایی یکی از مهم‌ترین راه‌های کاهش تعداد حملات نقرس حاد شما است. هدف این تغییرات کاهش اسید اوریک سطح خون است که عبارتند از:

- اجتناب از مواد غذایی حاوی پورین، از جمله گوشت و ماهی‌های چرب.

-محدود کردن گوشت و جایگزین کردن پروتئین‌های گیاهی مانند سویا، لوبیا و حبوبات.

-مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان کامل، میوه‌ها و سبزیجات، به جای شیرینی‌های شیرین و کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند نان سفید.

-از مصرف غذاهای حاوی پورین به میزان زیاد خودداری کنید. گوشت قرمز و جگر سرشار از پورین هستند.

- غذاهای دریایی غنی از پورین نیز مانند: ساردین، صدف، گوش ماهی، قزل آلا و ماهی تن نیز باید کمتر استفاده شوند.

- محصولات لبنی کم چرب را بیشتر مصرف کنید؛ زیرا منبع بهتری از پروتئین برای افراد مستعد به نقرس هستند.