آرتروز چیست و دلایل به وجود آمدن آن کدام است؟

آرتروز یا اُستئوآرتریت از بیماری‌های بسیار شایع در دنیا است که در اثر ساییدگی غضروف مفاصل به وجود می‌آید به طوری که غضروف به مرور زمان تحلیل می‌رود تا جایی که کاملاً از بین می‌رود. در واقع غضروف ماده‌ای است لغزنده و تحت فشار که در انتهای استخوان قرار دارد. غضروف که تشکیل‌دهنده مفصل است همواره در معرض فرسایش قرار دارد. مفصل و غضروف درون آن با پرده‌هایی به نام غشاء سینوویال در بر گرفته می‌شوند که مایعی را به داخل کپسول مفصل ترشح می‌کنند. این مایع با محافظت و نرم کردن غضروف موجب حرکت آزاد مفصل می‌شود. بدن از طریق بازسازی غضروف که دائماً در حال فرسایش است غضروف‌های جدیدی را جایگزین غضروف‌های ساییده می‌کند و تا زمانی که این روند ادامه دارد مفصل سالم باقی می‌ماند. از ۴۰ تا ۵۰ سالگی سرعت ترمیم مفاصل کاهش پیدا می‌کند، از این رو مفصل در مرور زمان کارای خود را از دست می‌دهد و این آغاز آرتروز است که غضروف از بین می‌رود و استخوان‌ها هم دچار ضایعه می‌شوند و در نهایت باعث سفت شدن مایع کپسولی می‌شود. آتروز بیشتر مفاصل تحت فشار مانند مفصل انگشت، زانو، لگن و کمر را درگیر می‌کند. از مهمترین دلایل ابتلا به آرتروز می‌توان به افزایش سن، چاقی، سابقه ژنتیکی، سابقه ضربه به مفصل یا شکستگی‌های داخل مفصلی، وارد آمدن فشار زیاد به غضروف مفصلی مانند فوتبالیست‌ها و انحراف محور طبیعی مفصل مانند زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری اشاره کرد.

در مورد نشانه‌ها و علائم آرتروز هم توضیح می‌دهید؟

درد مفصل مهمترین علامت این بیماری است و به صورت دردی عمیق که فقط محدود به مفصل درگیر است و با حرکت مفصل، تشدید می‌یابد و با استراحت مفصل، کمتر می‌شود مشخص می‌شود. با پیشرفت بیماری این درد پایدار می‌شود و حتی در خواب طبیعی اختلال ایجاد می‌کند که این حالت بیشتر در آرتروز مفصل لگن دیده می‌شود. خشکی مفصل، شکایت شایع دیگری است که صبح‌ها پس از بلند شدن از خواب و همین‌طور پس از استفاده نکردن طولانی‌مدت از مفصل درگیر در بیمار وجود دارد، اما معمولاً کمتر از ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. مفصل درگیر کمی متورم به نظر می‌رسد و لمس آن نیز دردناک است. وقتی مفصل را حرکت می‌دهیم صدایی شبیه صدای ساییده شدن دو چیز روی هم شنیده می‌شود. مفصل درگیر کمی گرمتر از بافت اطرافش است.

آیا بیماری آرتروز درمان‌پذیر است؟

در بیمارانی که آرتروز خفیف دارند توصیه‌های لازم برای محافظت از مفصل و مصرف هرچند وقت یکبار ضددردهایی مانند: استامینوفن کافی است اما در کسانی که آرتروز شدید دارند بخصوص کسانی که درگیری اصلی در زانو و لگن دارند در صورتی که مصرف مسکن و انجام ورزش مؤثر نباشد، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب، تزریق کورتیکواستروئیدها یا اسید هیالورونیک برای بیمار تجویز می‌کنند.

در مورد راه‌های پیشگیری از آرتروز هم توضیح می‌دهید؟

قرار گرفتن در حالات‌ یکنواخت و طولانی‌مدت، عادات غلط در نشستن و ایستادن، عدم تحرک عضلانی، خم شدن و بلند شدن و بلند کردن اجسام به طور غیراصولی و استفاده از توالت ایرانی از مهمترین عوامل بروز دردهای استخوانی و عضلانی مزمن است که با آموزش‌های ساده می‌توان تا حد زیادی این دردها را کاهش داد. برخی از این راه‌ها عبارتند از:

- نشستن‌های نامناسب و طولانی‌مدت سبب ایجاد خمیدگی و قوز در ناحیه پشت و کمر و همچنین سبب کشیدگی و درد در بافت‌های ناحیه پشت و کمر می‌شوند و کاهش گودی طبیعی کمر و افزایش فشار بر دیسک‌های بین مهره‌ای را به همراه خواهد داشت . علاوه بر این، نشستن در وضعیت خمیده به جلو و یا نشستن در لبه جلوی صندلی مشکلاتی از قبیل درگیری عروق و اعصاب در ناحیه گردن و درد ناحیه دنبالچه را به دنبال دارد.

- در زمان پوشیدن شلوار و یا درآوردن کفش و جوراب نباید از کمر خم شد و یا خوابید و یا به دیوار تکیه داد، بلکه باید در حالی که کمر صاف است با خم کردن ران و زانو، وضعیت مناسب را به وجود آورد. در ضمن برای پوشیدن کفش در صورت لزوم از پاشنه کفش با دسته بلند استفاده کرد.

- برای بلند کردن اشیاء از روی زمین اول می‌توانید آن را به بدن نزدیک کنید تا نیروی کمتری بر ستون فقرات وارد شود. به جای خم کردن کمر، باید زانوها را خم کرد و در حین حمل بار باید چرخش در ناحیه کمر نباشد. زمانی که لازم است بار را با هر دو دست حمل کنید، بهتر است آن را روی شانه قرار دهید و یا آن را به بدن نزدیک کرده و به شکم بچسبانید. در ضمن به تنهایی از هل دادن و یا کشیدن اجسام سنگین خودداری کنید اما در صورت اجبار، پشت خود را به جسم سنگین تکیه داده و با فشار عضلات پا و ران آن را هل دهید.

- زمان ورود به اتومبیل، در ابتدا باسن را روی صندلی قرار دهید و سپس پاها را وارد کنید. صندلی را میزان کنید. فاصله مناسب از فرمان باید به اندازه‌ای باشد که اگر دست‌ها به صورت قیچی از روی هم عبور کنند، مجبور به حرکت به سمت جلو نباشید.

پیاده‌روی به طور ملایم درسطح هموار، شنا و دوچرخه‌سواری نیز از ورزش‌های مناسب برای تقویت عضلات است.