گرمازدگی چیست؟
در گرمازدگی دمای بدن از حد طبیعی یعنی ۳۷ درجه سانتیگراد بالاتر می‌رود و به بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. در این شرایط بدن توانایی تنظیم دمای درونی را ندارد و تحت تأثیر گرمای محیط یا فعالیت شدید بدنی دچار افزایش دما می‌شود. معمولاً گرمای بدن از دو منبع تأمین می‌شوند که عبارتند از سوخت‌وساز مواد غذایی در سلول‌ها. جذب محیطی دفع حرارت نیز از دو راه گشاد شدن عروق و تعریق بدن انجام می‌شود. نور مستقیم خورشید مهمترین عامل بروز گرمازدگی است اما فعالیت شدید جسمانی مانند ورزش در هوای گرم نیز می‌تواند زمینه‌ساز گرمازدگی شود که در فعالیت شدید بدنی میزان سوخت‌وساز مواد غذایی در سلول‌ها می‌تواند به ۱۰ برابر حالت عادی برسد. این در حالی است که در هوای گرم ممکن است در هر ساعت چندین لیتر آب بدن از دست برود که در نتیجه فرد دچار شوک می‌شود. کودکان و سالمندان به دلیل اختلال در تنظیم دمای درونی بدن خیلی سریع مستعد گرمازدگی هستند. این در حالی است که مبتلایان به بیماری‌های مزمن؛ به‌ویژه ناراحتی‌های قلبی و عروقی، ریوی و اختلالات روانی نیز در معرض خطر بالای گرمازدگی هستند.
گرمازدگی دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟
افزایش دمای بدن و تب ناگهانی بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد، تپش قلب، سردرد، قرمزی در سطح پوست، گرم و خشک شدن سطح پوست که به دلیل عدم وجود تعریق در ورزشکاران پوست گرم و معمولاً مرطوب می‌شود، حالت تهوع و استفراغ، اسهال و حالت گیجی و تشنج از موارد گرمازدگی است.
در مورد انواع گرمازدگی هم توضیحاتی می‌دهید؟
در حالت کلی دو نوع گرمازدگی وجود دارد که عبارتند از: گرمازدگی فیزیکی که این نوع گرمازدگی به علت فعالیت فیزیکی بیش از حد در شرایط گرم و مرطوب ایجاد می‌شود. معمولاً این حالت به مدت چند ساعت در بدن بروز پیدا می‌کند و گرمازدگی کلاسیک که این حالت به دلیل فعالیت بدنی زیاد رخ نمی‌دهد، بلکه سن و وضعیت سلامتی بدن شخص از عوامل بروز آن است. معمولاً این نوع گرمازدگی تا چند روز در بدن شخص باقی می‌ماند.
آیا گرمازدگی عوارض خاصی به دنبال دارد؟
بله، افراد مسن و چاق و مبتلایان به بیماری‌های مزمن مانند بیماری دیابت یا بیماری‌های قلبی و عروقی به دلیل ضعف مکانیسم دفاعی بدن بیشتر در معرض گرمازدگی هستند. گرمازدگی دارای دو عارضه مهم است که عبارتند از: بی‌هوشی ناشی از حرارت که در بسیاری از موارد این حالت به صورت بی‌هوشی ناگهانی تظاهر می‌یابد؛ اما گاه فرد مصدوم نخست دچار توهم و هذیان شده و سپس بیهوش می‌شود. علائم هشداردهنده دیگر عبارتند از سردرد و سرگیجه، منگی و اختلالات هوشیاری، ضعف، اختلالات تعادل و تکلم، حالت تهوع و بی‌اشتهایی، تشنج، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع و خونریزی از بینی، رنگ پوست متمایل به خاکستری و پوست سرد و چسبناک و مردمک‌های گشاد. از آنجایی که ممکن است علائم حیاتی مصدوم تغییری نکند و حتی درجه حرارت بدن او کمتر از حد طبیعی نیز باشد، گاه تشخیص این ضایعه بسیار مشکل است.
گرمازدگی شدید: این عارضه نادر اما بسیار خطرناک است و بیشتر در محیطهای گرم و مرطوب دیده می‌شود. در این حالت مصدوم تقریباً عرق نمی‌کند و درجه حرارت بدن او به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بیشتر می‌رسد. بنابراین پوست او گرم و خشک می‌شود. همچنین تنفس مصدوم سریعتر شده و در صورت کم آبی بدن در این حالت، علائم شوک (فشار خون پایین و نبض ضعیف و سریع) نیز مشاهده خواهد شد.
چه اقدامات اولیه‌ای باید برای فرد گرمازده انجام داد؟
گرمازدگی یک فوریت واقعی است و چنانچه اقدام سریعی به عمل نیاید مصدوم جان خود را از دست خواهد داد. پس باید این اقدامات را به سرعت انجام داد:
- فرد گرمازده را به مکانی خنک انتقال داده و از تهویه مناسب هوا اطمینان حاصل کنید.
- آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیته به او بخورانید. الکترولیت‌ها حاوی مواد معدنی نظیر سدیم، پتاسیم و منیزیم هستند. این مواد در تنظیم فشار خون و آبرسانی به بافت‌های بدن بسیار مفیدند. شیر گاو، شیر نارگیل و آبمیوه طبیعی می‌تواند جزو این نوع نوشیدنی‌ها باشد.
- در صورت امکان، بیمار را درون وان پر از آب خنک قرار دهید.
- در زیر بغل، ناحیه کشاله ران فرد کیسه یخ بگذارید.
در مورد راه‌های پیشگیری از گرمازدگی هم توضیح می‌دهید؟
ـ خانه‌های خود را خنک نگه دارید. در طول روز پنجره‌ها را ببندید و در صورت تابش آفتاب به داخل منزل کرکره‌ها را پایین بکشید.
ـ در شب، هنگامی که درجه حرارت محیط بیرون کاهش می‌یابد، پنجره‌ها را باز کنید. اگر در محل زندگی شما دستگاه تهویه هوا روشن است، درها و پنجره‌ها را ببندید. پنکه‌های برقی ممکن است کمی در فرار از گرما کمک‌کننده باشند، اما در درجه حرارت بالاتر از ۳۵ درجه سانتیگراد ممکن است در پیشگیری از گرمازدگی خیلی مفید نباشند. در این حالت مصرف مایعات اهمیت زیادی دارد.
ـ خود را دور از گرما نگاه دارید. در خنک‌ترین اتاق خانه (بخصوص هنگام شب) اقامت کنید. اگر برایتان مقدور نیست که خانه خود را خنک نگه دارید دو ساعت در روز را در یک محیط خنک سپری کنید (مانند ساختمان‌های اماکن عمومی که دارای دستگاه‌های تهویه و خنک‌کننده هستند).
- از رفتن به محیطهای بیرون در طول گرمترین ساعات روز خودداری کنید. از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین بپرهیزید. در محیطهای بیرون در سایه قرار بگیرید و کودکان یا سالمندان را در وسیله نقلیه پارک شده خاموش، نگه ندارید.
ـ بدن را خنک نگه دارید و به آن، آبرسانی کنید. دوش یا حمام آب سرد بگیرید. به جای حمام یا دوش آب سرد می‌توانید از کیسه آب سرد یا حوله یا اسفنج حاوی آب سرد و نیز شستشوی پاها استفاده کنید. لباس‌های سبک، گشاد و به رنگ روشن از جنس الیاف طبیعی بپوشید و اگر مجبور به رفتن به محیط بیرون هستید، از کلاه لبه‌دار بزرگ و عینک آفتابی استفاده کنید. مرتباً مایعات بنوشید و از مصرف نوشیدنی‌های شیرین، خودداری کنید.
ـ به دیگران کمک کنید. اگر فردی را می‌شناسید که در خطر گرمازدگی قرار دارد، به او کمک و از او حمایت کنید. باید از افراد سالمند و بیمارانی که تنها زندگی می‌کنند، حداقل روزانه یکبار عیادت کرد. اگر فردی را می‌شناسید که دارو مصرف می‌کند، با پزشک معالج او صحبت کنید تا بتوانید به روشی مناسب، درجه حرارت بدن او را تنظیم و مصرف مایعات را برایش متعادل کنید.
نظر شما