لطفا در مورد دیابت کودکان و عوامل به وجود آورنده آن توضیح می‌دهید؟

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری غدد درون‌ریز و متابولیسم در کودکان است. در این بین دیابت نوع یک، از مهمترین بیماری‌های مزمن دوران کودکی است که علاوه بر پیامدهای جسمی، اثرات نامطلوبی بر عملکردهای شناختی مبتلایان هم دارد. از این رو با توجه به عوارض جسمی و روانی آن لازم است کودکان آگاهی کافی از بیماری خود داشته باشند تا بتوانند نقش فعال و مؤثری در کنترل قند خود ایفا کنند. ابتلا به دیابت سن خاصی ندارد. تیپ یک آن از همان بدو تولد می‌تواند کودک را درگیر کند. دیابت نوع دو نیز با توجه فاکتورهای ریسک در هر سنی می‌تواند بروز کند. دیابت کودکان (تیپ ۲) معمولاً در ابتدای نوجوانی تشخیص داده می‌شود که به خاطر هورمون‌هایی است که در دوران بلوغ ترشح می‌شوند که استفاده از انسولین را سخت‌تر می‌کنند. این موضوع در دختران اهمیت بیشتری دارد. کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌توانند از گلوکز برای تأمین انرژی استفاده کنند و سطح آن در خون بسیار بالا می‌رود. به طور کلی علل ابتلای کودکان به دیابت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی. اگر بستگان درجه ‌یک کودک به دیابت مبتلا باشند از لحاظ ژنتیکی احتمال بروز این بیماری در کودک نیز افزایش می‌یابد. عوامل محیطی تأثیرگذار در ابتلا به دیابت نیز به این موارد تقسیم می‌شوند: نوع تغذیه، چاقی، کمبود ویتامین D، شرایط مادر در زمان بارداری از جمله سن، تغذیه و مسمومیت بارداری.

دیابت در کودکان به چند دسته تقسیم می‌شود؟

دیابت نوع ۱: عمدتاً در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌شود و معمولاً سیر بسیار تند و پرسروصدایی دارد. در این بیماری سلول‌های ترشح کننده انسولین در غده لوزالمعده از بین می‌روند و بیمار به طور مطلق دچار کمبود انسولین می‌شود. این بیماری را هرچه سریع‌تر باید تشخیص داد و درمان انسولین را آغاز کرد. گرچه دیابت نوع یک، فقط ۵ تا ۱۰ درصد از کل موارد بیماری دیابت را تشکیل می‌دهد، اما شایع‌ترین نوع دیابت در میان کودکان است. در واقع، ۸۵ درصد از موارد دیابت مربوط به کودکان و جوانان زیر ۱۸ سال است و به همین دلیل، به آن دیابت جوانان نیز گفته می‌شود. در دیابت نوع یک قرص‌های قند مؤثر نیستند و انسولین مهمترین راه کنترل دیابت نوع یک است و درمان انسولین باید قبل از غذا داده شود؛ مگر در کودکان خردسال که پیش‌بینی مصرف آنها در هر وعده غذایی دشوار است. لازم به ذکر است نیاز به دوز دارو از نظر سن، سطح فعالیت، وضعیت بلوغ و مدت زمان تشخیص اولیه متفاوت است.

دیابت نوع ۲: این نوع دیابت که در گذشته دیابت بزرگسالان نامیده می‌شد، زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده انسولین را می‌سازد، اما بدن نمی‌تواند از آن استفاده کند. در گذشته احتمال بروز این نوع از بیماری پس از ۴۰ سالگی بیشتر بود، اما اخیراً زودتر از این سن ظاهر می‌شود که احتمالاً به دلیل آن است که کودکان بیشتری از همان سن پایین اضافه وزن یا حتی چاقی مفرط دارند و چاقی مفرط هم بر لوزالمعده فشار می‌آورد که می‌تواند شروع دیابت نوع دو باشد. از راه‌های کنترل دیابت نوع ۲ می‌توان به غذا خوردن به طور منظم و در مقادیر ثابت، محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌ها و چربی‌های اشباع شده و افزایش فعالیت بدنی اشاره کرد.

دیابت نوع ۱ و ۲ در کودکان دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟

علائم اصلی دیابت نوع ۱ در کودکان و نوجوانان عبارتند از: افزایش تشنگی؛ کودک ممکن است بیش‌ازحد معمول مایعات بنوشد و احساس کند نمی‌تواند تشنگی خود را برطرف کند. افزایش دفع ادرار؛ ممکن است کودک به طور مکرر از دستشویی استفاده کند یا نوزادان پوشک سنگین‌تری داشته باشند، حتی ممکن است بی‌دلیل شب ادراری آغاز شود. احساس گرسنگی مداوم و کاهش وزن. ممکن است کودک بی‌دلیل مدام در حال کاهش وزن باشد. خستگی؛ ممکن است بدون انجام فعالیتی، کودک بیش‌ازحد معمول احساس خستگی کند، تحریک‌پذیری عصبی و تاری دید.

علائم اصلی دیابت نوع ۲ نیز عبارتند از: تکرر ادرار؛ بخصوص در شب، افزایش تشنگی، خستگی بیش‌ازحد، کاهش وزن غیرقابل توضیح، احساس خارش در اطراف اندام تناسلی (احتمالاً به‌ دلیل عفونت قارچی)، عدم بهبود بریدگی‌ها یا زخم‌ها و تاری دید که در نتیجه خشکی چشم است.

چگونه می‌توان دیابت را در کودکان و نوجوانان کنترل کرد؟

سریع‌ترین و بهترین روش کنترل دیابت در همه انواع آن، پیروی از یک سبک زندگی سالم به همراه ورزش و فعالیت‌های بدنی کافی در طول روز است. لازم است با توجه به نوع بیماری، سطح قند خون و انسولین بررسی شود و کودک از انسولین و یا داروهای خوراکی به توصیه پزشک استفاده کند. سایر راه‌های کنترل عبارتند از:

- تغذیه سالم

یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به مدیریت سطح گلوکز خون و جلوگیری از نیاز به دارو کمک کند. کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ از رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل، پروتئین بدون چربی، چربی‌های سالم و فیبر سود می‌برند.

- فعالیت بدنی

برای کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲، فعالیت بدنی می‌تواند به مصرف گلوکز اضافی کمک کند و پاسخ بدن به انسولین را بهبود بخشد.

- نظارت بر سطح گلوکز خون

نظارت بر سطح گلوکز خون بخش جدایی ناپذیر از درمان برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ است؛ به ویژه برای کسانی که انسولین یا داروهای دیگری مصرف می‌کنند که می‌تواند باعث کاهش قند خون شود.

- داروها

گام بعدی دارو درمانی، زمانی است که تغییرات سبک زندگی در کنترل سطح گلوکز خون کودک مؤثر نباشد.