خودکشی چیست و فردی که قصد خودکشی دارد دارای چه اهدافی است؟

خودکشی در نگاه اول یکی از علائم بیماری روانی است. این در حالی است که خودکشی یک ناهنجاری اجتماعی به شمار می‌رود. در واقع فردی که خودکشی می‌کند، مرگ را بهتر از زندگی خود می‌داند، در حالی که اکثریت جامعه تصویری خلاف آن دارند و برای گریز از مشکلات، راه‌های بهتری نسبت به خودکشی انتخاب می‌کنند. تحقیقات نشان داده برخلاف خودکشی، فردی که قصد خودکشی دارد، اهداف دیگری دنبال می‌کند و مقاصدی غیر از ویرانی و نابودی خویش در ذهن دارد که عبارتند از:

- دعوت: نوعی درخواست و تقاضای کمک و حمایت است؛ در مواقعی که بلایی ناگهانی یا حادثه مصیبت‌باری فرد را دچار سردرگمی و ناتوانی کرده؛ به طوری که موقعیت‌های اجتماعی برای او دیگر غیرقابل تحمل شده است.

- سوء‌استفاده: در حکم تهدید و اخطار به شخص ثالث درباره اقدام به خودکشی است.

- فرار و گریز: انتخاب‌ فرصتی است که فرد از موقعیت دشوار و غیرقابل تحمل اجتناب می‌کند و چون خود را موجب شکست خویش می‌داند، غریزه تهاجم را علیه خود به کار می‌بندد.

عوامل مؤثر در بروز خودکشی کدام است؟

عوامل مؤثر در بروز خودکشی عبارتند از:

جنس: در تمام سنین، مردان سه برابر زنان خودکشی موفق داشته‌اند، در حالی که زنان سه برابر مردان اقدام به خودکشی می‌کنند. به عبارت دیگر، خودکشی موفق در مردان ۷۰ درصد و در زنان ۳۰ درصد است.

سن: خودکشی و بیش از آن، فکر و ژست خودکشی در کودکان و نوجوانان افسرده بیشتر دیده می‌شود. خودکشی سومین علت مرگ‌ومیر نوجوانان است. خودکشی در پسربچه‌ها و کودکانی که خانواده‌های آنان نقل مکان کرده یا جابه‌جا شده‌اند، شایع‌تر است. میزان خودکشی در جوانان رو به افزایش است. خودکشی بین سنین ۱۵ تا ۲۴ سالگی نیز بسیار شایع است، در مردان پس از ۴۵ سالگی اوج می‌گیرد اما در زنان خودکشی‌های موفق پس از ۵۵ سالگی روی می‌دهد.

وضعیت تأهل: معمولاً آمار خودکشی افراد مجرد دو برابر اشخاص متأهل است. همچنین افراد مطلقه و بیوه ۴ تا ۵ برابر کسانی که با همسر خود زندگی می‌کنند، دست به خودکشی می‌زنند. خطر خودکشی در سال اول پس از بیوه شدن نیز بالاتر از سایر مواقع است. خودکشی بین متأهلان بچه‌دار هم کمتر از دیگر اشخاص است.

شغل: تنها عامل اجتماعی که افزایش‌دهنده میزان خودکشی است، شغل است. هرچه فرد در شغل خود حرفه‌ای‌تر باشد برای خودکشی خود تمایل بیشتری دارد. بررسی‌ها حاکی از این است آمار خودکشی در پزشکان ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر از سایرین است.

نژاد: اصولاً سفیدپوستان تقریباً دو برابر سیاهپوستان خودکشی می‌کنند. این در حالی است که آمار خودکشی بین زردپوستان بسیار بالاست.

شرایط اقلیمی: بررسی‌های انجام شده در ایران نشان می‌دهد بیشترین تعداد خودکشی زنان در فصل تابستان است.

در مورد رابطه سلامت جسم و روان با خودکشی نیز توضیح می‌دهید؟

آمارهای جهانی از وجود رابطه مستقیم بین بیماری‌های جسم و روان با میزان خودکشی حکایت دارد، به طوری که ۵۹ درصد بیمارانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، بیماری روانی مشخصی داشته‌اند. سابقه بستری در بیمارستان روانی نیز احتمال خودکشی را افزایش می‌دهد. این در حالی است که اقدام به خودکشی در بیماران افسرده بین ۵۰ تا ۶۰ درصد است.

چه عواملی باعث ایجاد خودکشی در فرد می‌شود؟

خودکشی عموماً ریشه در افسردگی و استرس‌های زندگی، به ویژه هنگام به وجود آمدن مشکلات شدید مالی، اجتماعی و شکست در روابط عاطفی دارد. در ایران عوامل ایجاد خودکشی در وهله اول فقر، بیکاری، اعتیاد و شرایط نامناسب زندگی و پس از آن ناراحتی‌های روانی، شکست‌های عشقی و عدم تعادل شخصیتی، اختلافات زناشویی و نامناسب بودن شرایط زندگی خانوادگی و از هم پاشیدگی گروه‌های اجتماعی است. بی‌سروسامانی جوانان نیز از مهمترین علل خودکشی است. این در حالی است که بیشترین میزان خودکشی متعلق به سنین ۱۵ تا ۲۴ سال است. حدود نیمی از خودکشی جوانان نیز مربوط به کسانی است که در خانواده‌های آشفته زندگی می‌کنند. بیشتر افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، هشدارهای دقیقی در مورد اهداف خود به دیگران داده‌اند و اکثر آن‌ها نیز دچار تردید هستند.

در مورد راه‌های پیشگیری از خودکشی هم توضیح می‌دهید؟

آموزش جامعه: این آموزش از اهمیت زیادی برخوردار است. مردم باید آموزش‌های لازم را از ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی بالینی دریافت کنند تا بیماران در معرض خطر خودکشی در گروه سنی جوان و بزرگسال را شناسایی و به مراکز درمان بیماری و اختلالات روانی ارجاع دهند.

رسانه‌ها: رسانه‌ها نیز می‌بایست اکیداً از پخش اخبار مربوط به خودکشی با تیترهای جنجالی، آوردن کلمه خودکشی در تیتر اخبار، انتشار تصاویر مربوط به حادثه خودکشی، انتشار عکس و نام فرد خودکشی کننده و ذکر جزییات روش خودکشی و نام بردن از مکان دقیق آن خودداری کنند؛ به ویژه اگر آن شخص در جامعه، فردی محبوب و معروف برای نوجوانان باشد.

مراقبت: نوجوانانی که فکر اقدام به خودکشی را در ذهن خود می‌پرورانند ممکن است مستقیماً آن را به شما و یا دوستان نزدیک‌شان اعلام کنند؛ مثلاً بگویند «اگر امسال در کنکور قبول نشوم خودم را خواهم کشت.» والدین باید این حرف‌ها را جدی گرفته و نوجوان‌شان را تحت نظر بگیرند و با روانپزشک یا روانشناس مشورت کنند.

رفتارهایی که ممکن است نشانه خودکشی قریب‌الوقوع در یک نوجوان باشد را باید جدی گرفت، مانند بخشیدن وسایل و اموالی که برایشان عزیز است به دیگران و خداحافظی و حلالیت‌طلبی از نزدیکان. البته مهمترین پیشگویی کننده خودکشی، سابقه فرد در اقدام به خودکشی قبلی است که منجر به فوت نشده باشد.