اسهال چیست و علل و عومل آن کدام است؟

اسهال دفع مدفوع مایع است که در اثر افزایش حرکات عضلات روده روی می‌دهد، به طوری که روده بزرگ فرصت جذب مجدد آب را از دست می‌دهد. معمولاً علت اسهال عفونی در اکثر مواقع نامشخص است، اما اسهال راه مناسبی جهت انتشار مدفوع آلوده است، به همین علت اسهال میکروبی می‌تواند عاملی برای گسترش بیماری عفونی در جامعه باشد. بعد از دوره‌ نوزادی شایع‌ترین دلایل اسهال حاد معمولاً عفونت‌های مختلف روده‌ای (ویروسی، باکتریایی و انگلی)، مسمومیت‌های غذایی، نامتناسب بودن ترکیب مواد غذایی، عوارض داروها، عفونت‌هایی مانند عفونت گوش، ادراری یا تنفسی (بخصوص در شیرخواران) است که در بین این علل عفونت‌های ویروسی دستگاه گوارش و مسمومیت‌های غذایی شایع‌تر است.

در مورد اسهال‌های روتا ویروس و راه‌های انتقال آن توضیح می‌دهید؟

برخی ویروس‌ها با ایجاد گاستروآنتریت (التهاب معده‌ای و روده ای) حاد ویروسی منجر به اسهال می‌شوند که دارای شیوع بالایی در کودکان است و در خردسالان بیش از بالغین منجر به مرگ می‌شود. روتا ویروس‌ها مهمترین عامل شایع اسهال خردسالان در سراسر دنیا است. در این بیماری عوامل بیماری‎‌زا از مدفوع به دهان و یا از طریق آب وخوراکی های آلوده منتقل می‌شوند. در واقع علت اصلی انتقال بیماری عدم رعایت نکات بهداشتی است. کودکان معمولاً دست‌های خود را به خوبی نمی‌شویند، از این رو بیشتر در معرض این بیماری هستند. این ویروس از طریق تماس غیرمستقیم با سطوح و اشیاء آلوده به ویروس به فرد دیگر منتقل می‌شود که در صورت لمس این سطوح و سپس لمس دهان، بینی یا چشم روتا ویروس به بدن فرد دیگر وارد می‌شود. روتا ویروس قابلیت زنده ماندن به مدت طولانی در محیط را دارد، به همین علت این بیماری در مهدکودک‌ها و مدارس شایع‌تر است.

روتا ویروس داری چه علائم و نشانه‌هایی است؟

روتا ویروس یک ویروس مسری است که باعث عفونت شدید دستگاه گوارش در کودکان می‌شود. این ویروس مجرای روده را آلوده می‌کند. از نظر تظاهرات بالینی دوره کمون این بیماری ۴۸ تا ۷۲ ساعت است و شروع بیماری ناگهانی معمولاً با استفراغ شروع شده و سپس اسهال آبکی و تب خفیف که ممکن است همراه با درد شکمی باشد، ظاهر می‌شود. از دیگر نشانه‌ها می‌توان به تب بالای ۳۸ درجه و مدفوع سیاه رنگ که حاوی چرک باشد، بی‌حوصلگی، خستگی مداوم، خشکی دهان، گریه بدون اشک، شکم درد، ادرار کم یا عدم ادرار و خواب‌آلودگی اشاره کرد. این نوع اسهال خیلی شدید، آبکی و شایع است و امکان دارد به راحتی الکترولیت‌ها و مایعات بدن را خارج کند. در صورت شدت این بیماری ممکن است کلیه‌ها نیز دچار نارسایی شوند. والدین در صورت مشاهده این علائم در کودک باید هرچه سریعتر او را به مراکز درمانی برسانند؛ زیرا تشخیص به موقع روتا ویروس باعث می‌شود عفونت بیمار سریع از بین برود و کودک آسیب کمتری ببیند.

آیا بزرگسالان هم مبتلا به این بیماری می‌شوند؟

بله، اما عفونت در بزرگسالان نسبت به کودکان کمتر رایج است. با این حال در برخی موارد رخ می‌دهد. عفونت روتا ویروس در بزرگسالان معمولاً با احساس تشنگی، درد شکم، تهوع و استفراغ، اسهال بیش از دو روز، بالا بودن دمای بدن، ضعف شدید، سرگیجه، خشکی دهان و کاهش اشتها همراه است. حفظ بهداشت شخصی مناسب و شستشوی دست‌ها با آب و صابون مهمترین راه کاهش انتقال ویروس است.

در مورد راه‌های درمان این بیماری هم توضیح می‌دهید؟

این بیماری به راحتی درمان می‌شود و روش درمان آن جایگزین کردن مایعات و استفاده از پروبیوتیک‌ها و محلول «او آر اس» است. اما در موارد شدیدتر می‌توان پس از قطع استفراغ، مایعات را برای بیمار شروع کرد. این بیماری دارای دو نوع واکسن است که نوزادان باید در چندین دوره دریافت کنند. این واکسن «روتا تگ» است که در سه دوز در ۲ ،۴ ،۶ ماهگی تزریق می‌شود که تنها مختص کودکان است. واکسن «روتا ریکس» هم به صورت خوراکی در دو دوز در ۲ و ۴ ماهگی به کودک داده می‌شود. مسئولان سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کنند نوزادان از همان ابتدا این واکسن را دریافت کنند. این در حالی است که از زمان کشف این واکسن میزان بستری شدن و مرگ‌ومیر ناشی از روتا ویروس به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است.

چگونه می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد؟

شستشوی دست‌ها: شستشوی منظم و صحیح دست‌ها با آب و صابون یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری از روتاویروس است. قبل از خوردن غذا، بعد از استفاده از توالت، پس از تماس با افراد مبتلا و قبل از تماس با افراد دیگر، دست‌ها را به طور منظم و به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشویید.

ضدعفونی سطوح: برای پیشگیری از روتاویروس، ضدعفونی کردن سطوح مهم است. از طریق استفاده از محلول‌های ضدعفونی مانند محلول کلر، سطوحی که ممکن است به طور مستقیم با روتاویروس آلوده شده باشند، مانند توالت و اسباب‌بازی‌ها را تمیز کنید.

اجتناب از تماس مستقیم: بهتر است از تماس مستقیم با افراد مبتلا به روتاویروس خودداری کنید. اگر فردی در خانه یا در محیط کار شما مبتلا به روتاویروس شود، تماس مستقیم با او را محدود و از اشتراک وسایل شخصی اجتناب کنید.

بهداشت در محیط کودکان: در مواردی که با کودکان کوچک در تماس هستید، توجه به بهداشت اطراف آنها اهمیت دارد. تمیز کردن اسباب‌بازی‌ها، عوض کردن پوشک و شستشوی منظم دست‌های کودکان از جمله اقدامات مهم است.

واکسیناسیون: واکسیناسیون در برخی کشورها برای پیشگیری از روتا ویروس توصیه ‌شده است.

جدا کردن افراد مبتلا: در صورتی که در خانه فردی به روتاویروس مبتلا شده، بهتر است او را از سایر افراد جدا کنید.

تمیزی و ضدعفونی اشیا: در صورتی که با شخصی در تماس هستید که به روتاویروس مبتلا است، به اشتراک گذاشتن اشیا مانند ظروف غذاخوری، لوازم بهداشتی و اسباب‌بازی را محدود کنید. این اشیا را می‌توانید با آب و صابون شستشو دهید یا از محلول‌های ضدعفونی برای ضدعفونی آنها استفاده کنید.

اجتناب از استفاده از استحمام‌های عمومی: بهتر است از استحمام‌های عمومی در مکان‌های عمومی پرهیز کنید، زیرا این مکان‌ها ممکن است منبع انتقال روتاویروس باشند.

پاکیزگی در محل کار و مدارس: اگر شما در محیط کار یا مدرسه با روتا ویروس در تماس هستید، توصیه می‌شود محیط را به طور منظم پاک و از ضدعفونی کردن سطوح استفاده کنید.

تقویت سیستم ایمنی: تقویت سیستم ایمنی بدن با مصرف غذاهای سالم، خواب کافی، ورزش منظم و کاهش استرس می‌تواند در کاهش احتمال ابتلا به روتا ویروس کمک کند.