ناباروی چیست، چرا به وجود می‌آید و آیا ما در این زمینه آماری در اختیار داریم؟

معنای ناباروری، عدم ایجاد باروری و یا ناتوانی در نگهداری آن بعد از یک سال از ازدواج زوجین است. معمولاً عوامل مختلفی در نازایی مؤثر است؛ از این رو هر دو طرف، زن و مرد باید بررسی شوند تا علت نازایی مشخص شود. به طور کلی دلیل ناباروی در خانم‌ها عبارت است از: اختلال در تخمک‌گذاری، اختلال در لوله‌های رحمی، اندومتریوز (اختلال رحمی دردناک که طی آن بافتی مشابه بافت داخلی رحم شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند و به‌ همین ‌دلیل ممکن است لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را درگیر کند)، مشکلات دستگاه ایمنی بدن، اختلالات هورمونی، چاقی یا وزن بالا، مصرف سیگار، بیماری‌های تیروئیدی و رژیم غذایی نامناسب. در آقایان نیز معمولاً ناباروری به این دلایل رخ می‌دهد که عبارتند از: عفونت، تومور، عدم تعادل هورمون، نقص کروموزوم، بیماری سلیاک، جراحی‌ها و داروهای خاص، عوامل زیست‌محیطی، در معرض مواد شیمیایی و یا فلزات سنگین بودن. گاهی اوقات هم در آزمایش‌های ناباروری که زوجین انجام می‌دهند اگر علت باردار نشدن پیدا نشود، نازایی بدون علت نامیده می‌شود. بررسی‌های انجام شده در کشور حاکی از این است که شیوع ناباروری کلی در زوج‌های ایرانی حدود ۳/۲۰ درصد است. این یعنی حدود ۳ میلیون و ۲۶۰ هزار زوج نابارور در کشور وجود دارند. این آمار، بالاتر از نرخ میانگین جهانی است و پیش‌بینی می‌شود سالانه حدود ۸۸ هزار زوج نیز به آمار ناباروری افزوده شوند.

سن مناسب برای باروری چه زمانی است؟

بهترین سن برای بارداری بین ۲۰ تا ۳۵ سال است. پس از پشت سر گذاشتن ۳۵ سالگی به بعد در زنان، شانس حاملگی کمتر شده و عوارض بارداری در این سنین بیشتر خود را نشان می‌دهد. بانوان از ابتدای تولد تخمک دارند و هرچه به سن آن‌ها افزوده شود، کیفیت تخمک‌گذاری در آن‌ها نیز در طول دوره‌های ماهانه کاهش می‌یابد. در سن بالاتر از ۴۰ سال نیز تا ۵ درصد شانس باردار شدن کاهش می‌یابد. وقتی متوسط سن ازدواج بالا می‌رود، بارداری‌های پس از این سن نیز بیشتر می‌شوند. متأسفانه امروزه زندگی ماشینی، سبک زندگی نادرست، کم‌تحرکی و شرایط نامساعد اقتصادی و تورم باعث شده زوج‌ها نه تنها دیر ازدواج کنند بلکه دیر هم صاحب فرزند شوند که این عوامل از دلایل ناباروری است .

مهمترین روش‌های درمانی که در حال حاضر برای ناباروری انجام می‌شود کدام است؟

مراحل درمان ناباروری و روش‌های آن بستگی به فاکتورهای متعدد از جمله سن فرد، مدت زمانی که ناباروری طول کشیده و وضعیت کلی سلامت زوجین دارد. در زنان ممکن است یک یا دو روش با هم به درمان نازایی کمک کند. در وهله نخست پزشک سعی می‌کند با تجویز دارو درمانی مشکلات زوجین را برطرف کند. در صورتی که داروها مثمرثمر واقع نشوند پزشک از عمل لاپارسکوبی استفاده می‌کند تا مطمئن شود که هیچ مشکلی وجود ندارد. در عمل لاپاراسکوپی، جراح با وارد کردن چند لوله به همراه دوربین به درون شکم می‌تواند بافت زخم یا کیست‌های تخمدان را خارج، آندومتریوز را درمان یا لوله‌های مسدود رحم را باز کند. یا اینکه با وارد کردن دستگاه هیستروسکوپ از طریق واژن به داخل رحم، مشکل را بررسی ‌کند و در صورت نیاز، بافت‌های اضافه یا زخم را خارج یا لوله‌های مسدود رحم را باز ‌کند. در صورتی که مشکلی در لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی تشخیص داده شود، باید برای درمان نازایی از روش‌های مختلف دیگری استفاده کرد که عبارتند از: روش‌های IUI و IVFو میکرو اینجکشن .

روش IUI یکی از ساده‌ترین و متداول‌ترین روش‌های درمان ناباروری است که برای اولین‌بار در سال ۱۹۷۵ انجام شد. این روش به‌طور سرپایی و بدون درد در کلینیک و یا مراکز ناباروری انجام می‌شود. در این روش، اسپرم به طور مستقیم و با استفاده از کاتتر به بدن زن تزریق می‌شود. این روش در مواردی که عوامل فیزیکی یا روانی باعث نازایی در زوجین می‌شوند، بسیار مؤثر است. در روش IVF نیز لقاح در محیط خارج از بدن انجام می‌شود. پس از آن، جنین به رحم مادر باردار با کمک کاتتر انتقال داده می‌شود و پس از گذشت دو هفته از انتقال جنین، می‌توان آزمایش بارداری را برای مادر انجام داد. پزشک ممکن است بنا به درخواست زوجین، رویان‌های اضافه را برای دفعات آینده منجمد کند. این در حالی است که شانس موفقیت در این روش برای زنان ۳۴ ساله و کمتر، نسبت به سایر روش‌ها افزایش می‌یابد و به حدود ۵۰ درصد در هر دوره می‌رسد. برای کمک به زنان متأهل و یا مجردی هم که به بیماری خاصی مبتلا هستند و یا در سنی قرار دارند که نمی‌خواهند باردار شوند، اما تمایل دارند تخمک‌شان را فریز کنند، حتی برای بانوانی که زمینه ژنتیکی یائسگی زودرس دارند و متأهل نیستند و قصد مهاجرت و ادامه تحصیل دارند یا حتی زوجینی که در شرایط فعلی‌، امکان بچه‌دار شدن ندارند، می‌توان تخمک و جنین را فریز کرد. در روش میکرو اینجکشن نیز مانند روش IVFبعد از بارور شدن تخمک‌ها، آن‌ها به بدن مادر منتقل می‌شوند. امروزه در ایران در روش ivf نیز برای لقاح از روش میکرو اینجکشن استفاده می‌شود تا دقت و شانس باروری افزایش یابد. واقعیت این است که هیچ‌کدام از روش‌های درمان ناباروری، تضمین‌کنندۀ باروری نیست. به همین دلیل ممکن است هزینه صورت گرفته منجر به نتیجه مورد نظر نشود و نیاز به تکرار بخش یا تمام فرایند درمان یا انتخاب روش درمانی متفاوت باشد.