به گزارش آتیه‌آنلاین طیبه سلطاندوست، رییس اداره برنامه و بودجه مدیریت درمان تأمین‌اجتماعی سیستان و بلوچستان معتقد است برنامه و بودجه چشم‌انداز برنامه‌های یک سال مراکز را مشخص می‌کند و در قالب خدمات الکترونیک امکان رصد هزینه‌ها و شفاف‌سازی امور میسر می‌شود. تبیین دقیق برنامه و بودجه، شیوه‌ها و معیارهای بودجه‌ریزی و چالش‌های این حوزه موضوع گفت‌وگویی است که با سلطاندوست انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
برنامه و بودجه چه توصیفی دارد و در ساختار تشکیلاتی درمان از چه اهمیتی برخوردار است؟
برنامه و بودجه تعیین‌کننده حدود اختیاراتی است که سازمان برای دستیابی به اهداف خرد و کلان تصویب می‌کند و می‌توان گفت این برنامه روشن‌کننده مسیر اهداف سازمان در یک سال کاری است که از ابتدای هر سال تعیین می‌شود و چشم‌انداز برنامه‌های آن سال را مشخص می‌کند. بر اساس این برنامه، حتی حدود و اختیارات یکایک کارکنان در قبال مسئولیت حرفه‌ای خویش شفاف‌سازی شده و وظایف عوامل کار در چارچوب ضوابط و مقررات مدون با رعایت نظم و مدیریت هزینه تعیین می‌شود. این شیوه کار، دستیابی به هدف را با بهترین کیفیت فراهم می‌کند و بر این اساس به مدیریت هزینه بسیار تأکید می‌شود؛ زیرا اساس فعالیت سازمان به عنوان بزرگترین سازمان بیمه‌ای کشور بر محور مدیریت هزینه قرار دارد تا بتواند پاسخگوی خدمات خیل عظیم بیمه‌شدگان باشد.
در حال حاضر بودجه‌ریزی استان‌ها مبتنی بر چه شیوه‌ای است و چه ملاک‌هایی برای تعیین بودجه در نظر گرفته می‌شود؟
بودجه‌ریزی در تأمین‌اجتماعی به شیوه «عملکردی» است. پیش از آن باید توضیح دهم که سازمان در حوزه بودجه‌ریزی در سه محور حرکت می‌کند؛ یک محور، برنامه‌های جاری است. محورد دوم برنامه‌های عملیاتی را دربر می‌گیرد که از ابتدای سال مشخص می‌شود. برای مثال تعیین می‌کند که امسال طرح استانداردسازی اورژانس‌های بیمارستان‌ها اجرا شود. محور سوم انجام طرح‌های تحولی است؛ به این معنا که طرح‌های پیشین باید در مراحل تکوین و ایجاد تحول پیش رود. نسخه الکترونیک بارزترین این طرح‌ها است و تعیین می‌شود که باید امسال به صددرصد نتیجه و اجرا برسد.
حال در ادامه پاسخ سؤال اصلی که اشاره کردم بودجه‌ریزی بر مبنای عملکردی است، باید بگویم تعیین بودجه برای هر استان با توجه به اجرای طرح‌ها و برنامه‌های استان پیش می‌رود که شامل برنامه‌های در دست اجرا، برنامه‌های آتی و برنامه‌های توسعه‌ای است. این برنامه‌ها می‌تواند موارد احداث درمانگاه جدید، فعالیت فرهنگی و توسعه خدمات درمانی را دربر گیرد.
بر این اساس، استان‌ها در زمینه برنامه‌های خود گزارش‌های توجیحی مفصلی را همراه با برآورد هزینه تهیه کرده و به شورای برنامه و بودجه سازمان اعلام می‌کنند. در این شورا برنامه‌ها بررسی و بازبینی شده و در صورت تأیید پس از تصویب مدیرعامل و اعضای هیأت‌مدیره به استان‌ها ابلاغ می‌شود.
بودجه مورد نیاز مدیریت درمان استان سالانه چقدر است و چند درصد این بودجه به استان اختصاص می‌یابد؟
اجازه دهید راجع به مبالغ بودجه صحبت نکنم؛ اما می‌توانم بگویم هر میزان بودجه‌ای که مورد نیاز استان باشد با ارائه گزارش توجیحی و در صورت تأیید گزارش‌ها، به استان ما تخصیص می‌یابد. مدیریت درمان استان مانند سایر استان‌ها حجم وسیعی از مسئولیت حوزه درمان را بر دوش دارد؛ زیرا خدمات تأمین‌اجتماعی در دو بخش درمان مستقیم و غیرمستقیم ارائه می‌شود؛ در بخش درمان مستقیم بیمه‌شدگان خدمات درمانی خود را از مراکز ملکی سازمان به طور رایگان دریافت می‌کنند و در بخش درمان غیرمستقیم نیز این خدمات از طریق مراکز طرف قرارداد در اختیار افراد تحت پوشش قرار داده می‌شود.
بودجه‌های اختصاص یافته به مراکز درمانی چگونه نظارت و کنترل می‌شود؟
به نکته مهمی اشاره کردید. در بحث بودجه نظارت و کنترل از اقدامات ضروری است که پس از تصویب و اختصاص آن به استان‌ها، انجام می‌شود. خوشبختانه این امر در سازمان روند بسیار شفافی دارد و در قالب خدمات الکترونیک امکان رصد همه امور بودجه فراهم است. برای این منظور نرم‌افزار و سیستم متمرکزی در مدیریت درمان استان وجود دارد قابلیت لینک شدن با سایر سیستم‌ها را داشته و به طور کامل عملکرد واحدها و مراکز تابعه مدیریت را نشان می‌دهد. من نیز به عنوان رییس اداره برنامه و بودجه عملکرد واحدها را پس از ثبت اسناد هزینه در قالب سیستم نرم‌افزاری می‌توانم مشاهده و استفاده از بودجه‌ها را ارزیابی کنم؛ زیرا بسیار مهم است که بودجه اختصاص یافته سازمان در چارچوب تعیین شده که به صورت فصل بودجه تعریف می‌شود، به کار گرفته شود؛ به این معنا که اگر بودجه برای بخش درمان است، در همان بخش و اگر در راستای اجرای پروژه‌های عمرانی است، در همان قسمت صرف شود. همان‌طور که اشاره کردم، این گزارش عملکردها را می‌توان به طور کامل از طریق سیستم متمرکز بودجه مدیریت درمان به طور روزانه رصد کرد و در عین‌حال هر واحد ملکی باید صورت مقایسه ماهانه خود را از طریق سیستم نرم‌افزاری برای مدیریت استان ارسال کند. مدیریت درمان سیستان و بلوچستان دارای هشت مرکز درمانی شامل دو بیمارستان، یک پلی‌کلینیک و پنج درمانگاه است. از طرفی، سیستم متمرکز بودجه استان‌ها نیز به سیستم دفتر اداری مالی سازمان لینک است و امکان رصد امور برای مسئولان حوزه بودجه سازمان نیز فراهم می‌شود. می‌توانم بگویم سیستم بودجه متمرکز ما یک سیستم عالی است که نگارش جدید آن امسال راه‌اندازی شد.
سیستم بودجه متمرکز دقیقاً چه کارایی دارد و عملکرد آن چگونه است؟
سیستم بودجه متمرکز نگارشی برای امور بودجه‌ای است که در این سیستم هزینه‌های هر امور به تفکیک کد مشخص می‌شود و باید بر اساس همان کد صرف شود. برای مثال هزینه‌های اداری استان (A) ریال تعیین شده است و استان باید در حوزه امور اداری از همان کد و مبلغ تعیین شده استفاده کند. همچنین پرداخت پرکیس باید از محل کد و بودجه تعیین شده این حوزه انجام شود؛ در نتیجه امکان استفاده از بودجه‌های تعیین شده برای مصارف غیر وجود ندارد و در صورت استفاده، موارد به طور کامل خود را نشان می‌دهد. بودجه‌ها معمولاً در پنج فصل شامل چهار فصل جاری و یک فصل عملیاتی به تصویب می‌رسد و هر فصل دارای ماده‌های متعددی است که باید در جای خود به کار گرفته شود و در صورت ایجاد کمبود بودجه باید با سازمان مکاتبه شود. همچنین جابه‌جایی فصول در اختیار ما نیست و استان‌ها باید طبق برنامه‌ای که سازمان مشخص کرده، حرکت کنند و نتیجه امور علاوه بر تجزیه و تحلیل ماهیانه استان هر سه ماه یک‌بار نیز رصد می‌شود.
کمی از چالش‌های این حرفه بگویید. شما با چه مسائلی مواجه هستید؟
همان‌طور که می‌دانیم آغاز هر فعالیتی متکی بر برنامه و بودجه است. به عنوان رییس اداره برنامه و بودجه استان باید امور این حوزه را در سه محور برنامه‌های جاری، برنامه‌های عملیاتی و پروژه‌های عمرانی برای هشت مرکز ملکی پیاده‌سازی و رصد کنم که مسئولیت سنگینی است. این حجم از مسئولیت در حالی انجام می‌شود که اداره برنامه و بودجه تنها دارای یک ردیف تشکیلاتی است و هیچ کارشناسی با این حوزه همکاری ندارد، اما وجود یک کارشناس می‌توانست در پیشبرد امور بسیار کمک‌کننده باشد.
اگر بخواهم از منظر کلان به چالش‌ها نگاه کنم باید به مسأله تورم و تأثیر آن در بودجه‌ریزی اشاره کنم؛ معمولاً بودجه‌ها در نیمه دوم هر سال برای سال آتی پیش‌بینی شده و در روند آن هزینه‌های پرسنلی، اداری، پروژه‌ای و سایر هزینه‌ها لحاظ می‌شود. در پیش‌بینی بودجه معمولاً درصد منطقی افزایش قیمت‌ها مانند افزایش حقوق و دستمزد، افزایش تعرفه درمان، قیمت مصالح و مسائل دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد. اما عواملی مانند شرایط اقتصادی جامعه، تورم و جهش نرخ ارز، درصدهای افزایش بودجه را کنار زده و از آن پیشی می‌گیرد و در نتیجه اجرای برنامه‌ها یا با کسری بودجه مواجه شده یا روند کار مختل می‌شود و نیز اجرای طرح در پروسه طولانی قرار می‌گیرد؛ اما با توجه به ذات مأموریت تأمین‌اجتماعی که ارائه خدمات جامع و کامل به بیمه‌شدگان است، رفع اینگونه چالش‌ها در اولویت قرار دارد و در استان ما با تدابیر مدیریت درمان، اثرات این چالش‌ها به حداقل می‌رسد.
بودجه‌ریزی معمولاً متناسب با عوامل درون‌سازمانی تعیین می‌شود؛ متغیرهای برون‌سازمانی در این زمینه تا چه حد در تعیین بودجه نقش دارد؟
در بسیاری از مراکز و سازمان‌ها شاید متغیرهای درون‌سازمانی بیشترین ملاک بودجه‌ریزی باشد؛ اما در سازمان ما متغیرهای برون‌سازمانی نیز در تعیین بودجه مؤثر است و در ضوابط تصویب برنامه و بودجه توسط مدیران ارشد سازمان قرار می‌گیرد. از جمله این متغیرها می‌توان به سیاست‌های کلی تأمین‌اجتماعی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری اشاره کرد. همچنین قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و سیاست‌های کلی جمعیت نیز از جمله مواردی است که به عنوان متغیرهای برون‌سازمانی در تعیین بودجه نقش دارد. از طرفی، فعالیت‌های فرهنگی مانند ستاد اقامه نماز و نیز فرهنگسازی جوانی جمعیت برای کارکنان سازمان از دیگر مواردی است که برای آن بودجه در نظر گرفته شده و با دستورالعمل اداری به استان‌ها ابلاغ می‌شود.
نظر شما