طبق آخرین آمار انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک زیبایی (ISAPS) در سال ۲۰۲۰ در آمریکا در مجموع ۴ میلیون و ۶۶۷ هزار و ۹۳۱ عمل زیبایی جراحی و غیرجراحی انجام شده، برزیل با تعداد یک میلیون و ۹۲۹ هزار و ۳۵۹ عمل در رتبه‌ دوم، آلمان و ژاپن به‌ترتیب یک میلیون و ۱۵۷ هزار و ۷۳۸ و یک میلیون و ۵۸ هزار و ۱۹۸ بعد از ایالات متحده و برزیل قرار دارند. طبق همین آمار ایران رتبه‌ ۲۰ جدول را در سال ۲۰۲۰ دارد و عمل زیبایی بینی در ایران، بیشترین عملی است که انجام می‌شود. در کنار میل مردم، میل پزشکان به حوزه زیبایی نیز بیشتر شده تا جایی که گفته می‌شود علاقه به کسب تخصص‌های دیگر در آن‌ها از میان رفته است. مجموع این اتفاقات سبب‌ شده تا پزشکانی که در حوزه زیبایی فعالیت می‌کنند در بین پردرآمدترین‌ها قرار گیرند. حتی موضوع درآمد باعث شده گروهی از پزشکان که تخصص دیگری دارند عطای آن را به لقایش ببخشند و وارد حوزه زیبایی شوند!

راه دشوار کسب مدرک
پزشکان برای رسیدن به تخصص سال‌های زیادی درس خوانده‌اند، شب‌های زیادی نخوابیده‌اند، در شهرهای مختلف طرح گذرانده‌اند و باور دارند به‌معنای واقعی زحمت کشیده‌اند و حال به اندازه زحمت‌شان، اندوخته ندارند. برخی از این پزشکان چندسال در رشته‌های تخصصی مختلف فعالیت کرده‌اند اما با در نظر گرفتن شرایط گوناگون -که مهم‌ترین آن درآمد است- حال ترجیح می‌دهند از تخصص خود استفاده نکنند. این افراد دلیل این اتفاق را واقعی‌نبودن نرخ‌ها، نبود تسهیلات در مناطق محروم و سال‌های زیاد تحصیل می‌دانند.
«دوستانی دارم که متخصص پزشک قانونی یا عفونی هستند و از قدیمی‌های تخصص‌های خود محسوب می‌شوند. حدود ۵۰ سال سن دارند اما الان کار زیبایی انجام می‌دهند؛ به‌خاطراینکه در تخصص خودشان درآمد واقعی نیست، اما در کار زیبایی درآمدها یا واقعی است یا حداقل به‌نسبت رشته‌های دیگر زیادتر است؛ بنابراین به‌جرأت می‌توان گفت در آینده بسیاری از تخصص‌ها خالی می‌ماند.»
این جملات گفته‌های دکتر پویان صنعتی است که در معرفی خود می‌گوید: «پزشک عمومی ‌هستم اما در حوزه زیبایی فعالیت می‌کنم. واقعیت این است که ما تخصصی به نام زیبایی نداریم و همین موضوع هرچه هست را نقض می‌کند.» او که به گفته خودش حدود ۱۳سال است که در حوزه زیبایی فعالیت می‌کند، ادامه‌ می‌دهد: «متخصص بیهوشی، متخصص جراحی عمومی‌ و یا متخصص اطفالی را می‌شناسم که به‌واسطه سابقه فعالیتم در این حوزه از من خواسته‌اند به مطب‌شان بروم تا با برخی ریزه‌کاری‌های این رشته آشنا شوند و یاد بگیرند کارهای زیبایی انجام دهند. اگر کار همین‌گونه پیش برود این روند باعث می‌شود آینده بدی را در زمینه متخصصان داشته باشیم. البته این فقط مربوط به ایران نیست.»

حوزه وسیع زیبایی
اقدامات زیبایی طیف بسیار وسیعی دارد که گاهی ممکن است جنبه درمانی داشته باشد که به آن‌ها ترمیمی ‌هم گفته می‌شود. البته بسیاری از کارهایی که در حوزه زیبایی می‌گنجد صرفاً جنبه زیبایی دارد؛ از تزریق ژل و بوتاکس که در ناحیه صورت شروع می‌شود گرفته تا جراحی‌های زیبایی که بر روی اندام‌های بدن انجام می‌گیرد. همچنین اقدامات زیبایی را می‌توان به دو دسته کلی کم‌تهاجمی و تهاجمی ‌دسته‌بندی کرد. در تعریف آن‌ها باید گفت: اعمالی که نیاز به اتاق عمل دارد یا حتی عمل جراحی سرپایی که طی آن پزشک مجبور است یک شکاف ایجاد کند و وسیله‌ پزشکی داخل صورت‌ یا هرجایی از بدن وارد کند، در حیطه تهاجمی ‌قرار می‌گیرد. در بیشتر این اعمال جراحی لازم است فرد از قبل بستری شود تا تحت‌نظر قرار گیرد و بعد از عمل هم به اتاق ریکاوری نیاز دارد. از شایع‌ترین و معروف‌ترین اعمال تهاجمی ‌عمل بینی‌، عمل بوکال فت (تخلیه چربی دهانی) و افتادگی پلک است. در اعمال کم‌تهاجمی‌ حتی نیاز به محیط استریل سطح بالا نیست و این عمل‌ها به تزریق آمپول عضلانی یا پنی‌سیلین تشبیه می‌شوند. حتی ممکن است پزشک (و یا اپراتور) دستکش هم نپوشند و با یک صندلی، سوزن و ماده بوتاکس انجام می‌شود. تزریق ژل‌ها هم مشابه همین هستند.
به‌واسطه پیشرفت‌های صورت‌گرفته در دنیا، اعمال زیبایی کم‌تهاجم خیلی گسترده شده است. حتی در بسیاری موارد استفاده از دستگاه‌هایی که لیفت می‌دهند در دسته بسیار کم‌تهاجم ‌قرار می‌گیرد. چون موادی وارد بدن نمی‌شود. اقداماتی مثل‌ های‌فو (کشیدن پوست)، RFF (برداشتن خال و زگیل) یا لیزرهای مختلف که اغلب جزو کم‌تهاجمی‌ها ‌هستند. همچنین در مواردی چون لیزر جوان‌ساز چیزی وارد بدن نمی‌شود و همه کارها در سطح پوست است. یعنی نگرانی عوارض عجیب و غریب وجود ندارد و در نهایت سوختگی درجه‌یک ایجاد می‌شود که کمترین میزان تهاجم است. در اقدامات بعدی که جزو اعمال کم‌تهاجم محسوب می‌شوند موادی مثل بوتاکس، فیلرهای پوستی و حتی تزریق چربی تا حد زیادی بینابین کم‌تهاجم و تهاجمی ‌هستند که به‌طور معمول عوارضی ندارد. همچنین نخ‌ها مانند لیفت نخ که همه در مطب انجام می‌شود و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد از این دسته‌اند.
دکتر صنعتی دراین‌باره می‌گوید: «البته نمی‌توان اقدامات حیطه زیبایی را به‌طور دقیق به دو بخش کم‌تهاجم و تهاجمی‌ دسته‌بندی کرد. اعمال گونه، لب‌، چانه، فک و بوتاکس تهاجمی‌ نیست. به هر حال سوزن وارد بدن می‌شود، اما چندان نگران‌کننده نیست. من هر روز پنج تا شش تزریق بوتاکس و لب انجام می‌دهم.»

چرا زیبایی پرطرفدار است؟
عمل‌های زیبایی تنها به جراحی‌های بینی ختم نمی‌شود. جراحی‌های مربوط به فک و صورت نیز بازار بسیار داغی پیدا کرده و حدود ۵ تا ۲۰ میلیون قیمت دارند. عمل‌های زیبایی لیفتینگ و یا کشیدن صورت نیز در حدود ۴ تا ۱۰ میلیون هزینه دارد. نرخ عمل چانه در حدود ۴ میلیون تومان است. از دیگر عمل‌های پول‌ساز پروتز سینه است که بین ۳ الی ۶ میلیون قیمت دارد و معمولاً پزشکان در هفته سه عمل پروتز زیبایی انجام می‌دهند.
بوتاکس هم درآغاز بیشتر جنبه درمانی داشت و برای برخی از بیماری‌های چشمی‌ و بعدها برای درمان میگرن استفاده می‌شد. هدف ابتدایی فلج‌کردن اعصابی بود که درگیر میگرن بودند و کم‌کم به حوزه زیبایی وارد شد. این عمل امروزه آن‌قدر رواج یافته که بسیاری از پزشکان عمومی ‌با گذراندن یک دوره کوتاه به کسب درآمد از آن می‌پردازند. این تزریقات بسته به میزان تزریق و مواد استفاده شده از ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزارتومان هزینه دارد. یک پزشک زیبایی حتی می‌تواند در یک روز حدود ۲۰ مراجعه‌کننده داشته باشد که این تعداد تنها بخشی از بیماران او را تشکیل می‌دهند. تزریق گونه یا لب هم که در مواقعی از چربی شکم گرفته و به خط گونه یا لب تزریق می‌شود حدود ۷۰۰ هزارتومان هزینه دارد که در حال حاضر جدا از جنبه درمانی، بسیار از افراد برای بالابردن ابرو و کشیدن چشم‌های‌شان از بوتاکس استفاده می‌کنند.
همه این‌ها از دلایل روی‌آوردن پزشکان به حوزه زیبایی است. به‌نحوی که دکتر رضا لاری‌پور، سخنگو و مدیرکل روابط عمومی‌ سازمان نظام‌پزشکی کشور می‌گوید: «اقدامات زیبایی به‌طور مستقیم جزو اقدامات درمانی محسوب نمی‌شود، اما در آینده نه‌چندان دور با توجه به رشد و اقبال به آن‌ها می‌توان پیش‌بینی‌کرد گرایش به رشته‌های تخصصی کمتر شود و ما دیگر پزشک متخصص و متبحری که اعمال پیچیده را انجام دهد نداشته باشیم. در حالی که همواره یکی از افتخارات پزشکی ما این بود که برای انجام هیچ فرایند درمانی نیاز به اعزام بیماران به خارج از کشور نداشتیم. این خبر ناگواری است. ممکن است شاهد عقبگردی باشیم تا جایی‌که برای برخی از اقدامات درمانی به حضور پزشکان خارجی نیاز پیدا کنیم که آن‌هم با اعداد و ارقام فعلی با اما و اگر همراه است.»
در اقدامی ‌مانند احیای مو فرد با داشتن دیپلم آرایشگری از سازمان فنی‌وحرفه‌ای می‌تواند آن را انجام دهد و ۵ میلیون تومان دریافت کند و استرس، شب بیداری شیفت اورژانس و دادگاه و دادگاه‌کشی ندارد، در حالی که هزینه احیای بیمار در حال فوت که ۴۵ دقیقه است و حداقل چند متخصص و پزشک عمومی ‌آن را انجام می‌دهند ۶۰ هزار تومان است‌. واضح است چنین اختلافی باعث ناامیدی پزشکان خواهد شد. یا شکستگی دو استخوان پا که جزو اعمال جراحی سخت است و منجر به پین‌گذاری می‌شود در بیمارستان دولتی ۲۰۰ هزارتومان هزینه دارد، در حالی که نیاز نیست بگویم حذف موهای زائد همان پا شاید هزینه‌ای ۱۰ برابر را شامل شود. مراجعه‌کننده تشکر هم می‌کند و شکایتی به‌خاطر احتمال خطا یا رعایت‌نکردن شرایط بهبود بیمار را در پی ندارد. در نهایت هم مطالبات پزشکان بخش دولتی را با چندماه تأخیر پرداخت می‌کنند، در حالی که بیمه‌شوندگان اعم از کارگر و کارفرما به‌طور ماهانه حق‌بیمه خود را می‌پردازند. به هر حال پزشکان هم در همین جامعه زندگی می‌کنند و افزایش نرخ دلار، سکه و طلا در زندگی آن‌ها هم تأثیر می‌گذارد. آن‌ها هم گوشت، مرغ،‌ برنج، میوه و لباس را هرروز با قیمتی متفاوت از دیروز می‌خرند. اما درآمدشان یک‌بار در سال آن‌هم به‌صورت غیرواقعی تغییر می‌کند، در حالی که در بسیاری از مشاغل چنین نیست. پزشکان هم مانند کارمندان حقوق ثابتی دارند و شاید بتوان گفت پزشکان و کارمندان شرایط مشابهی دارند که درآمدشان ثابت است، اما هزینه‌های‌شان تغییر می‌کند. این شیوه باعث ترویج روش‌های نامناسب مانند زیرمیزی و دیگر شیوه‌های درمان القایی خواهد شد که
مطلوب نیست.»

بلبشو در حوزه زیبایی
علاوه بر این به باور دکتر صنعتی در حوزه اقدامات زیبایی اوضاع خیلی بلبشو است: «ماما، آرایشگر و پزشکان مختلف این کار را می‌کنند و اگر خوب به اطراف بنگریم، به‌نوعی همه دارند این کار را می‌کنند. من حتی دیده‌ام فردی که مدرک دیپلم دارد یک دوره‌ گذرانده و با دستگاه لیزر در خانه مشغول فعالیت است. تعداد زیادی آرایشگاه در شهری که من هستم تزریق ژل و بوتاکس انجام می‌دهند و هرچه دکان‌های این افراد توسط مراجع ذی‌صلاح بسته می‌شود، می‌روند جای دیگر! حتی اگر شاکی خصوصی هم داشته باشند، نسبت به پزشکان احتمال محکومیت‌شان کمتر است. پزشکان جا و مکان‌شان مشخص است و نظام پزشکی، موضوع شکایت از آن‌ها را پیگیری می‌کند، اما در موارد دیگر می‌گوید به من ربطی ندارد. به همین دلیل چندان پیگیر نیستند. من مرکز لیزری را می‌شناسم که گردانندگان آن پزشک نیستند، اما درآمدشان از پزشکان هم بالاتر است.»

دوران افول تخصص
علاوه بر پزشکانی که در حوزه زیبایی فعالند، گروهی از پزشکان هم در حوزه پیشگیری از سوء‌مصرف موادمخدر مشغول به‌ کار شده‌اند. آمارهای غیررسمی می‌گوید قریب به ۳۸هزار پزشک در این حوزه ورود کرده‌اند که درآمدهای آنچنانی را هم برای‌شان به ارمغان آورده است.
دکتر صنعتی که خود را پزشک عمومی ‌می‌داند و در حوزه زیبایی فعالیت می‌کند، دلیل چنین اتفاقی را خیلی واضح و مربوط به درآمد می‌داند و ادامه می‌دهد: «ما شاهد افول تخصص‌ها هستیم؛ چون نرخ حق‌الزحمه آن‌ها که مصوب وزارت بهداشت است، مبنای واقعی ندارد و نرخ‌ها واقعی نیست.»
ممکن است افراد تعجب کنند اگر بگویم جراحان عمومی‌ که در اتاق عمل بخش دولتی آپاندیس عمل می‌کنند تا سال گذشته حدود ۲۲۰ یا ۲۳۰ هزارتومان دریافت می‌کردند. این مبلغ هم پس از چهار پنج ماه به آن‌ها پرداخت می‌شد، در حالی که اگر همان جراح در مطبش بوتاکس بزند در عرض سه‌دقیقه و بدون اینکه جراحی کرده باشد می‌تواند درآمد سه‌برابری و یا حتی بیشتر را دریافت ‌کند. به این دلیل است که می‌گوییم اگر هر کس دیگری هم جای آن پزشک باشد و بداند اگر وارد دوره تخصص شود چه چیزی در انتظارش است، کار راحت‌تر و جایی که پول بیشتری دارد را انتخاب می‌کند. این‌گونه است که برخی رشته‌های تخصصی خالی می‌مانند. رشته‌های سطح پایین‌ که اغلب خالی هستند، رشته‌هایی مثل اطفال و عفونی. با ادامه روند فعلی متوسط‌ها هم کم‌کم خالی می‌شوند، اما در عوض پزشکان عمومی‌ یا حتی پزشکانی که سال‌های قبل تخصص گرفته‌اند وارد حیطه زیبایی می‌شوند.»

افزایش گرایش به تخصص، نیاز به تغییر دارد
به باور جامعه پزشکی شرایط فعلی مثل گذراندن طرح و تعهد به خدمت باعث بعضی سوء‌استفاده‌ها از پزشکان تازه فارغ‌التحصیل می‌شود. به گفته سخنگوی نظام پزشکی، این روند تا جایی ادامه دارد که به‌جای استخدام در سامانه بهداشت و درمان که می‌تواند باعث بومی‌گزینی شود، افراد را مجبور به گذراندن طرح می‌کنند؛ اتفاقی که باعث ماندگاری ضعیف و تمایل کمتر به تخصص می‌شود. دکتر لاری‌پور شرایط اقتصادی را مانعی برای امکان تأسیس مطب می‌داند و آن را عاملی مهم در کناره‌گیری بسیاری از فارغ‌التحصیلان از گرایش اصلی خود ارزیابی می‌کند. به گفته او ۹۰ درصد شاغلان بین ۱۰ تا ۲۰ درصد مالیات می‌دهند، در حالی که مالیات پزشکان پلکانی محاسبه می‌شود و اگر پزشکی ۱۰۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد کمتر از یک‌سوم آن را دریافت خواهد کرد. برای رفع این معضل نیز نیاز به تسهیلات و رسیدگی بیشتر به پزشکان طرحی، پرداخت دیون پزشکان دولتی و ایجاد شرایطی است که به ماندگاری پزشکان در مناطق محروم کمک کند.

تأثیر تقاضا برای عمل زیبایی بر افزایش عرضه
چه کسی دوست دارد صورت و بدن جذابی نداشته باشد؟ به‌طور معمول پاسخ این است؛ کسی نیست که احساس باشکوه ناشی از داشتن پوستی درخشان و اندام موزون را دوست نداشته باشد. به همین دلیل شاهد افزایش روزافزون متقاضیان این قبیل جراحی‌ها در ایران هستیم. طبق آمار، عمل‌های زیبایی در جهان
به نسبت جمعیت دو دهم درصد است، در حالی که تعداد عمل‌های زیبایی در ایران به نسبت جمعیت یک‌درصد است‌. این یعنی در ایران پنج‌برابر بیش از میانگین جهانی عمل زیبایی انجام می‌شود. ایران از نظر عمل زیبایی بینی با حدود ۷ درصد مقام سوم را در جهان دارد. بابک نیکومرام که در سال ۹۹ نایب‌رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی بود، معتقد است ایران با برخورداری از ۳۳۰ جراح پلاستیک در کشور، بالاترین آمار را در سطح منطقه خاورمیانه دارد. البته این فقط آمار متخصصانی است که زیرنظر انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی فعالیت می‌کنند.
با این وجود، آمار دقیقی از اعمال جراحی انجام شده در ایران وجود ندارد، چون وزارت بهداشت آماری از آن ارائه نمی‌دهد. تعداد فعالان حوزه زیبایی را نمی‌توان خارج از مدل‌های اقتصادی عرضه‌وتقاضا دانست. این تنها مختص ایران نیست. در آمریکا هم پوست در میان پردرآمدترین رشته‌های پزشکی قرار دارد و نزدیک‌ترین رشته‌های رقیب قلب، جراحی پلاستیک و ارتوپدی هستند. این به‌دلیل تخصص آن‌ها در پزشکی و تقاضای زیاد در بین بیماران است. ممکن است افرادی را بشناسیم که به سلامت جسم خود اهمیت نمی‌دهند، اما زیبایی و طراوت چهره، موضوعی نیست که بتوانند از آن چشم‌پوشی کنند.
تأثیری که نتیجه آن افزایش اعتماد به ‌نفس، زیبایی، روابط اجتماعی بهتر و بازخوردی است که از محیط پیرامون خواهند گرفت. همین امر باعث حضور روزافزون پزشکان مختلف در حوزه زیبایی شده است. به‌خاطر تخصصی‌بودن برخی از جراحی‌ها و نداشتن تخصص و مهارت کافی، انجام برخی از خدمات زیبایی توسط افراد بی‌تخصص به‌شدت ریسک دارد. اما به هر حال تقاضا باعث افزایش فعالان حوزه زیبایی شده است. دکتر صنعتی که بیش از یک‌دهه در این زمینه فعالیت کرده این دو موضوع را با هم مرتبط می‌داند؛ او می‌گوید: «تقاضا مهم است و اینجا هم تقاضا خیلی زیاد است. نزدیک به۸۰ درصد خانم‌های ایرانی برای کارهای زیبایی مراجعه می‌کنند که ‌نسبت به کشورهای دیگر خیلی بیشتر است. فکر می‌کنم واقعاً ۸۰ درصد تقاضا وجود دارد و حتی کسانی هم که عمل انجام نمی‌دهند، تمایل دارند اما به دلایلی نظیر شرایط مالی یا دلایل دیگر هنوز نتوانسته‌اند بوتاکس کنند یا ژل بزنند. اگر آمار تعداد عمل‌های بینی را بگیرید با یک بررسی ساده می‌توان فهمید تقاضا چقدر زیاد است.»
الان کمتر دخترخانم حدود ۳۰ ساله را پیدا می‌کنید که عمل زیبایی نکرده باشد. تعداد مطب‌های زیبایی هرروز زیادتر می‌شود؛ چون تقاضا بسیار بالاست. تعداد پزشکان زیاد می‌شود، اما بازهم مطب‌ها شلوغ‌تر می‌شوند. من در شبکه‌های اجتماعی در چند گروه پزشکان از جمله پزشکان زیبایی عضو هستم و پزشکان از همه‌ تخصص‌ها در آن حضور دارند، در یک گروه سه‌هزار پزشک هستند که رسماً کار زیبایی انجام می‌دهند. در آنجا می‌بینم که هرروز به تعداد آن‌ها اضافه می‌شود. جوان‌ترها سؤال‌هایی می‌پرسند که معلوم است تازه اضافه شده‌اند. یعنی خیلی‌ها بلافاصله بعد از طرح به حیطه زیبایی ‌می‌آیند در صورتی که قدیم‌تر این‌طور نبود. من فارغ‌التحصیل سال ۷۹ هستم. قبل از فارغ‌التحصیلی فکر می‌کردیم چطور درس بخوانیم که حتماً تخصص بگیریم، چون فکر می‌کردیم پزشک عمومی ‌بودن چیز جالبی نیست. حتی خودم برای اینکه در حیطه‌ای وارد تخصص شوم به هندوستان رفتم اما پس از بازگشت، دریافتم شرایط آن‌گونه هم نیست.
البته اگر بخواهیم صادقانه و کارشناسانه بررسی کنیم تعداد مراجعان هم معضل است. این امر نشان می‌دهد یک جای کار می‌لنگد. این رویه خیلی طبیعی نیست که پزشکان بگویند چون همه مردم به این سمت می‌روند ما هم به این سمت می‌رویم! برای مثال فردی به من مراجعه می‌کند، به او اصرار می‌کنم که تو نیاز به جراحی زیبایی نداری، اما به اصرار می‌گوید حالا یک کاری بکنید... چنین مواردی هم زیاد شده است.»

دوره‌های چندروزه زیبایی
یکی دیگر از مواردی که به افزایش گرایش پزشکان به حوزه زیبایی تأثیر زیادی دارد، آسان بودن شروع فعالیت در این حوزه است. در بخشی از اقدامات زیبایی با دوره‌های چندروزه یا حتی دیدن فیلم می‌توان مهارت کسب کرد. دکتر صنعتی در این مورد می‌گوید: «زمانی برای پزشکان عمومی دوره‌هایی برگزار می‌شد، مدت دوره‌ها نیز متفاوت بود؛ گاهی سه‌روز و حتی گاهی یک‌روز. به‌ندرت دوره‌های دو هفته‌ای برگزار می‌شد و معمولاً دوره‌ بلندمدت نداشتیم. بلندترین دوره‌ای که به‌خاطر دارم طی دو هفته بود که جهاد دانشگاهی برگزار ‌کرد. اما یکی از موضوعات چالش‌برانگیز راجع به پزشکان عمومی، ‌دوره‌هایی است که انجمن‌های علمی- ‌تخصصی برگزار می‌کردند. انجمن‌هایی مثل جراحان عمومی‌ یا پزشکان عمومی‌ دوره‌هایی داشتند. در گذشته به‌طور معمول انجمن‌های رسمی‌ و ثبت‌شده که زیرنظر نظام پزشکی هستند دوره‌هایی را برگزار می‌کردند و این همان ملاکی بود که بر اساس آن یک پزشک صلاحیت داشت کارهایی مربوط به حوزه زیبایی را انجام دهد. البته متخصصان چندان پایبند دوره‌ها نبودند و اصولاً دوره برای‌شان شرط لازم نبود. یک متخصص پوست بدون گذراندن دوره بوتاکس می‌زد. در حال حاضر نیز دوره‌های خارجی وجود دارد، اما نظام پزشکی به‌طور رسمی‌ این دوره‌ها را قبول ندارد.
در واقع این‌ها دوره‌هایی هستند که کالج‌ها و دانشگاه‌ها برگزار می‌کنند، مانند دوره‌ای‌ که یک آکادمی ‌آمریکایی در کشوری مثل دبی برگزار می‌کند. اما با خیال راحت و مطمئن می‌گویم اصولاً دوره‌ای که موردتأیید نظام پزشکی یا وزارت بهداشت باشد وجود ندارد. این دوره‌ها برای آموزش و مراجعان استفاده می‌شود، مثل جملاتی که روی تابلوها می‌نویسند؛ عضو انجمن زیبایی کانادا یا عضو انجمن پزشکان زیبایی فلان‌جا.‌ همه این‌ها بی‌اعتبار هستند، چون ممکن است چند پزشک انجمنی را تشکیل دهند و هر کس مبلغ مشخصی بدهد و عضو آن انجمن شود. فقط گذراندن دوره کافی نیست تا افراد فعالیت‌شان را شروع کنند. در واقع پس از دوره باید بتوانند آن کار را انجام دهند. جایی نیست که امتحان بدهند و از آن‌ها پرسیده شود یاد گرفته‌ای یا نه! درکل پزشک عمومی ‌یا متخصص می‌تواند هرکاری انجام دهد؛ به‌شرطی که شاکی نداشته باشد. اصلاً می‌تواند دوره‌ای نگذراند و بوتاکس بزند، ممکن است خودش فیلم دیده یا کتاب خوانده باشد و هیچ دوره‌ای هم
نگذارنده باشد.
تا وقتی کار را درست انجام دهد با او کاری ندارند، اما به محض اینکه از او شکایت شود، دادگاهی می‌شود و حتی ممکن است حکم بدهند که حق نداری این کار را انجام دهی. به‌عنوان نمونه خودم دوره‌ای دو روزه گذراندم که یکی از انجمن‌های علمی‌ برگزار کرد و مدرکی به‌عنوان مدرک معتبر دادند که نظام پزشکی نیز آن را مُهر کرده بود. بعد گفتند کسانی که این مدرک را دارند می‌توانند این کارها را انجام دهند، اما الان همان را هم زیر سؤال می‌برند و می‌گویند اصلاً اعتباری ندارد.»