- علت ابتلای سالمندان به بیماری‌های کلیوی چیست؟

از هر ۱۰ نفر سالمندی که در دنیا زندگی می‌کند یک نفر به بیماری‌های کلیوی مبتلا است. افراد مسن به علت ابتلا به دیابت و فشار خون بالا بیشتر در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری هستند. دیابت و پرفشاری خون از مهمترین عللی است که می‌تواند باعث اختلال در کلیه‌ها شود. متأسفانه بیماری‌های کلیوی علامتی ندارند و زمانی بیماران متوجه بیماری خود می‌شوند که حدود ۷۰ درصد از کارایی کلیه‌هایشان از بین رفته است‎. بررسی‌ها حاکی از این است که مردان ۱/۲ برابر بیش از زنان به بیماری‌های کلیوی مبتلا می‌شوند. این در حالی است که کنترل نامناسب قند خون، فشار خون بالا که تحت درمان قرار نگیرد، زمینه‌های ارثی، طول مدت ابتلا به دیابت، چاقی و مصرف قرص‌های ضد حاملگی از عواملی است که باعث تشدید خطر ابتلا به عوارض کلیوی می‌شود و از آنجا که مهمترین علت بروز این عارضه عدم کنترل قند و فشارخون است، کنترل صحیح آن در مراحل اولیه بیماری که به بهبود بیمار کمک می‌کند.

- بیماری‌های کلیوی دارای چه علایم و نشانه‌هایی هستند؟

از مهمترین علائم اولیه بیماری‌های کلیوی می‌توان به کاهش میزان دفع ادرار به دنبال دفع نشدن ادرار، پف کردن زیر چشم، خستگی و ضعف، گیجی، حالت تهوع، تنگی نفس و درد قفسه سینه، اریتمی یا ضربان قلب نامنظم، کاهش هوش، خارش مداوم، کرامپ و انقباض ناگهانی عضلات و تشنج در موارد شدید نارسایی کلیه موجب کما و در مواردی مرگ هم می‌شود. تکرر ادرار هنگام شب نیز یکی از شایع‌ترین علائم اولیه بیماری مزمن کلیه است و اگرچه بی ضرر به نظر می‌رسد، اما نباید به آن بی‌توجهی کرد. علائم دیگر بیماری اغلب در مرحله بعدی که کلیه ۸۰ درصد از عملکرد خود را از دست داده، بروز می‌کند.

- در مورد نارسایی کلیه توضیح می‌دهید؟

نارسایی کلیه یکی از بیماری‌های شایع بین افراد مسن است اما عواملی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به آن‌ را افزایش دهند. بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی و عروقی از علل شایعی هستند که می‌توانند فرد را مستعد ابتلا به نارسایی کلیوی کنند. نقش وراثت و ژنتیک را نیز می‌توان در این بیماری مشاهده کرد و اگر فرد، سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی مثل کلیه پلی ‌کیستیک یا گلومرولونفریت (یکی از بیماری‌های کلیوی) است. در این بیماری گلومرول‌ها دچار التهاب می‌شوند. گلومرول‌ها رگ‌های خونی در کلیه هستند که به فیلتر خون و حذف مواد زائد کمک می‌کنند. زمانی که این ساختار دچار اختلال می‌شود، دفع مواد زائد با مشکل مواجه شده و کلیه‌ها عملکرد خود را از دست می‌دهند. در افراد بالای ۶۰ سال و کسانی که کلیه آن‌ها ساختار طبیعی ندارد نیز احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد. استفاده بیش از حد و طولانی‌مدت از مسکن‌ها (مثل ایبوپروفن و ناپروکسن) و آنتی‌بیوتیک‌ها (مثل جنتامایسین) نیز بر استعداد ابتلا به نارسایی کلیه تأثیر می‌گذارد. کم‌خونی ناشی از تصادف یا جراحی، التهاب کلیه در پاسخ به برخی از داروها و انسداد ناگهانی مجاری با سنگ کلیه از علل دیگر ابتلا به نارسایی کلیوی هستند. نارسایی‌ کلیه می‌تواند حاد یا مزمن باشد. این نارسایی که می‌تواند به طور سریع ایجاد نشود، بسیار جدی و خطرساز است و عواقب طولانی دارد که با درمان‌های مناسب، علت‌های زمینه ساز بیماری بهبود می‌یابد.

- در مورد انواع نارسایی کلیه نیز توضیح می‌دهید؟

‏نارسایی حاد کلیه پیش کلیوی: جریان ناکافی خون به کلیه‌ها می‌تواند باعث نارسایی حاد کلیه پیش کلیوی شود. کلیه‌ها بدون جریان خون کافی نمی‌توانند سموم را از خون فیلتر کنند. این نوع نارسایی کلیه معمولاً با مشخص شدن علت کاهش جریان خون قابل درمان است.

نارسایی مزمن کلیه پیش کلیوی: هنگامی که برای مدت طولانی خون کافی به کلیه‌های شما جریان نداشته باشد، کلیه‌ها شروع به کوچک شدن می‌کنند و توانایی عملکرد خود را از دست می‌دهند.

- عفونت ادراری چگونه می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های کلیوی شود؟

افراد مسن به دلایل مختلف از جمله حساسیت کلی آنها در برابر عفونت‌ها به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن آسیب‌پذیر هستند به طوری که هرچه پیرتر می‌شوند پاسخ ایمنی‌شان نیز تغییر می‌کند. زنان و مردان سالخورده ضعیف شدن عضلات مثانه و کف لگن را تجربه می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به افزایش احتباس ادرار (تخلیه ناقص مثانه) و بی‌اختیاری شود. این موارد همه به عفونت کمک می‌کند. عفونت کلیه (پیلونفریت) نوعی عفونت ناشی از مجاری ادراری است که از مثانه شروع شده و به یک یا هر دو کلیه سرایت می‌کند. به دلیل حساس بودن نقش کلیه‌ها در بدن و آثار مخرب انتشار عفونت کلیه، در صورت بروز این عارضه، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد؛ زیرا در صورت عدم درمان احتمال دارد بدن سالمند به شدت آسیب ببیند. عفونت‌های دستگاه ادراری به خصوص در زنان با افزایش سن بسیار شایع است.

- در مورد نقش دیابت و فشار خون در ابتلا به بیماری‌های کلیوی توضیح می‌دهید؟

مقادیر بالای قند خون باعث می‌شود کار کلیه‌ها برای فیلتر کردن سخت شود. مقادیر کمی پروتئین (آلبومین) شروع به نشت به درون ادرار می‌کند؛ به همین دلیل تشخیص آلبومین در آزمایش ادرار یعنی آسیب کلیوی. همه افراد دیابتی به بیماری کلیوی مبتلا نمی شوند. اما اگر به هر دلیل گلوکز از طریق خون وارد سلول‌ها نشود و در جریان خون فرد باقی بماند، میزان قند خون بالا رفته و فرد مبتلا به دیابت می‌شود. آنچه باعث این عدم جذب قند می‌شود، کمبود هورمون انسولین است. انسولین از لوزالمعده ترشح و باعث ورود قند به سلول‌ها می‌شود. مقادیر بالای قند خون باعث می‌شود کار کلیه‌ها برای فیلتر کردن سخت‌تر شود. فشار خون بالا هم روی عروق خونی تأثیر به سزایی دارد و باعث باریک و منقبض شدن رگ‌های خونی می‌شود. این عارضه موجب آسیب دیدن بدن و همچنین کلیه ها می‌شود. جریان خون همچنین با باریک شدن رگ‌ها کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل فشار خون و کلیه با هم ارتباط دارند. با آسیب دیدن رگ‌های خونی دیگر کلیه‌ها به درستی قادر به انجام وظیفه‌شان در بدن نیستند، بنابراین نمی‌توانند مواد زائد را دفع کنند و ماندن این مواد داخل بدن فشار خون را افزایش می دهد. در نهایت افزایش فشار باعث به وجود آمدن چرخه‌ای ناسالم در بدن و نارسایی کلیه‌ها می‌شود که آسیب‌های دیگری به دنبال آن به وجود خواهد آمد.