در مورد نقش بازی در تکامل کودکان؛ بخصوص در سال‌های اول زندگی توضیح می‌دهید؟

بازی در زندگی کودکان نقش مهمی دارد. کودک نه‌تنها از بازی لذت می‌برد بلکه ضمن بازی فرصت‌های خوبی برای بیان احساسات خود پیدا می‌کند. بازی در رشد عاطفی کودکان نیز مؤثر است. بازی در دوره کودکی عبارت است از عکس‌العمل کودک در برابر محیط و تظاهر نیرو برای عملی که لذت‌بخش و فرح‌بخش است. همچنین بازی تمرینی است که کودک را برای زندگی آماده می‌کند و در رشد جسمانی و یادگیری او تأثیر بسزایی دارد. کودک ضمن بازی ابراز عواطف مختلف را فرا می‌گیرد و به تدریج می‌تواند عواطف خود را کنترل کند. محبت کردن کودکان نسبت به هم مانع ایجاد اضطراب و ناراحتی در میان آنان است. بازی در رشد اجتماعی و عقلانی کودکان نیز تأثیر دارد؛ مشکلاتی که کودک در بازی با آنها روبه‌رو می‌شود و کوشش او برای حل آن‌ها قدرت او را برای برخورد با مسائل در دوره‌های بعد زندگی افزایش می‌دهد.

بازی چگونه می‌تواند در تکامل روانی و اجتماعی کودک مؤثر واقع شود؟

بازی کردن با کودکان تنها به منظور سرگرم کردن آنها نیست بلکه این عمل در یادگیری و تکامل طبیعی آن‌ها نیز نقش بسزایی دارد. بازی کردن نقش بسیار مهمی در امر آموزش و فراگیری و همچنین تکامل مغزی و انواع مهارت‌ها در کودکان ایفا می‌کند. بازی در تکامل روانی و اجتماعی کودک نیز مؤثر است. کودکان از طریق بازی کردن و استفاده از حواس پنجگانه خود به اکتشاف بی‌پایان محیط اطراف خود می‌پردازند. در واقع آن‌ها از این طریق می‌آموزند که چگونه حرکت کنند، فکر کنند، به خاطر بسپارند، حرف بزنند و با دیگران رفتار کنند. هنگام بازی حس کنجکاوی و اعتماد به نفس کودک رشد می‌کند. شکست در دنیای بازی کودک جایی ندارد. از طریق بازی، آن‌ها قوانین مربوط به رفتارهای اجتماعی را نیز فرا می‌گیرند. کودکان 6 تا 8 ماهه بیشتر با محیط بازی سروکار دارند تا اسباب‌بازی؛ اما کودکان 9 تا 13 ماهه بیشتر به اسباب‌بازی توجه دارند تا هم‌بازی. کودکان بین 14 تا 18 ماهه کم‌کم به طرف همسالان خود جلب می‌شوند. از ماه بیستم به بعد بازی‌ها و هم‌بازی‌ها ارتباط بیشتری می‌یابند و کودکان برای انطباق با وضع هم‌بازی‌هایشان رفتار خود را تغییر می‌دهند. کودکان تا دوسالگی دوست دارند بیشتر تنها یا با یک بزرگتر آشنا بازی کنند اما کم‌کم به تماشای بازی دیگران علاقمند می‌شوند. در سال سوم زندگی، رابطه کودکان با هم‌سالان خود تغییر عمده‌ای می‌یابد و کودک از تنها بازی کردن یا تماشای بازی دیگران کمتر استقبال می‌کند و نسبت به کودکان دیگر و بازی علاقمند می‌شود و به تدریج آمادگی پیدا می‌کند که حقوق دیگران را درک کند. وقتی کودک به این مرحله رسید؛ زمان آشنایی و آموختن بازی‌های گروهی نیز فرا می‌رسد.

در مورد جنبه‌های مختلف ارزش بازی نیز توضیح می‌دهید؟

بازی از مهمترین عوامل رشد جسمانی، اجتماعی، عاطفی، اخلاقی و عقلانی است. جنبه‌های مختلف ارزش بازی عبارتند از:

ارزش بازی بدنی: بازی‌های دوران کودکی مانند دویدن، جهیدن، بالا رفتن، خم شدن، پرتاب کردن و... که موجب می‌شوند بدن کار خود را مؤثرتر انجام دهد، جریان خون آزادتر و دفع مدفوع نیز آسان‌تر می‌شود. رشد عضلات بزرگتر که در رشد بدنی اهمیت درجه اول دارند به دلیل بازی، سریع‌تر صورت می‌گیرد.

ارزش عقلانی بازی: وقتی کودک بزرگتر می‌شود علایق وی در بازی‌ها نیز گسترش می‌یابد و تماس او با دیگران زیادتر می‌شود.

ارزش اجتماعی و عاطفی بازی: بازی موضوعی اجتماعی است. کودکان در بازی اختلاف نژادی ، مذهبی و خانوادگی را فراموش می‌کنند و یکدیگر را به خاطر بازی دوست دارند. بازی از راه‌های مختلف به اجتماعی شدن کودک کمک می‌کند و خودخواهی را کاهش می‌دهد و باعث تقویت عواطف می‌شود.

والدین در انتخاب اسباب‌بازی برای کودکانشان باید چه نکاتی را رعایت کنند؟

والدین در انتخاب اسباب‌بازی باید توانایی و مهارت‌های کودک را در نظر داشته و اسباب‌بازی‌هایی برای آنان فراهم کنند که کودک قادر به تمرین و به کارگیری این مهارت‌ها باشد. همچنین هنگام انتخاب اسباب‌بازی باید حتماً به موضوع امن و بی‌خطر بودن آن نیز توجه کرد. اسباب‌بازی‌های کودکان به نحوه‌ای انتخاب شود که حواس و حرکات او هرچه بیشتر به کار بیندازد. اسباب‌بازی‌های که خود کودک بتواند آن‌ها را بسازد و خراب کند، بسیار مفید هستند، زیرا از این طریق، کودک به توانایی‌های خود پی برده و از آن لذت می‌برد. در دو سال اول زندگی کودک، اسباب‌بازی‌های با قطعات بسیار ریز مناسب نیست؛ زیرا هنوز عضلات کوچک دست‌ها قدرت کافی برای کار کردن با قطعات ریز را پیدا نکرده است.

در مورد نقش والدین در بازی‌های کودکان نیز توضیحاتی می‌دهید؟

بعضی از کودکان بسیار اجتماعی هستند و به راحتی با سایر کودکان بازی می‌کنند. عده‌ای دیگر خجالتی و محتاط هستند و نمی‌توانند به راحتی خود را با محیط جدید تطبیق دهند. این موضوع کاملاً طبیعی است و به این دسته از کودکان باید فرصت داد تا به تدریج با محیط آشنا شوند. حضور والدین در کنار کودکان، آن‌ها را در این اموضوع یاری می‌کند. حتی در صورت تمایل باید دست کودکان را در دست گرفت تا حس اعتماد به نفس آن‌ها نیز تقویت شود.