نقرس چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

بیماری نقرس یا بیماری ثروتمندان نوعی از التهاب مفاصل است که به علت تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود و باعث ایجاد عوارضی در مفاصل، استخوان‌ها، پوست و کلیه می‌شود. این در حالی است که میزان اسید اوریک طبیعی در آقایان و خانم‌های یائسه باید عدد 7 و در خانم‌های در سنین باروری 6 باشد. در بیشتر موارد علت افزایش اسید اوریک ارثی است، اما گاهی اوقات بعضی داروها؛ بخصوص داروهای مدر و آسپرین با دوز پایین و به ندرت بعضی بیماری‌های دیگر می‌توانند باعث افزایش آن شوند. این بیماری در آقایان در دهه سوم و چهارم عمر بیشتر دیده می‌شود و در خانم‌ها در صورت مشاهده معمولاً در سنین بعد از یائسگی رخ می‌دهد. البته باید در نظر داشت در بسیاری موارد افزایش اسید اوریک بدون علامت است و به جز در موارد خاص نیاز به درمان ندارد. هنگام افزایش اسید اوریک لازم است فرد تحت نظر پزشک قرار گیرد.

این بیماری دارای چه علائمی است و شروع آن چگونه است؟

شروع بیماری غالباً با علائم مفصلی همراه است؛ بخصوص مفاصل اندام تحتانی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. حمله اول معمولاً تک‌مفصلی است، اما مفاصل دیگر مانند پا و مچ پا نیز درگیر می‌شوند. درد ناحیه کمر، لگن و شانه در این بیماری نادر است. حمله معمولاً طی شب اتفاق می‌افتد و درد بسیار شدیدی دارد. مفصل مبتلا به تدریج گرم، متورم و حتی قرمز می‌شود. گاهی بیمار تب خفیف دارد. حمله اول معمولاً بعد از چند روز خودبه‌خود بهبود می‌یابد و بیمار بدون علامت می‌شود تا اینکه این بیماری بعد از مدتی مفصل دیگری را مبتلا می‌کند. به تدریج مدت حمله طولانی می‌شود و فاصله بین حملات کاهش می‌یابد تا اینکه بیمار وارد فاز مزمن بیماری شده و مفاصل متعدد به صورت پایدار گرفتار می‌شوند. گاهی اوقات در مراحل ابتدای بیماری، فرد دچار درد بدون تورم در ناحیه شست پا یا کف پا می‌شود که طی چند ساعت تا یک روز بهبود می‌یابد. در تعدادی از بیماران اولین علامت نقرس به صورت سنگ‌های کلیوی ظاهر می‌شود. این سنگ‌ها معمولاً رنگی هستند، اما گاهی اوقات جنس کلسیم و سفیدرنگ دارند.

چه عواملی باعث تشدید یا عود بیماری می‌شود؟

حمله مفصلی نقرص می‌تواند به دنبال ضربه به مفصل، جراحی، مصرف غذاهای غنی از اسید اوریک یا حتی داروهای کاهنده آن ایجاد شود و بیماران باید برای جلوگیری از عود بیماری این عوامل را کنترل کنند؛ گرچه درمان دارویی در جلوگیری از عود بیماری نقش اساسی دارد.

در مورد رژیم غذایی مناسب در بیماران مبتلا به نقرس نیز توضیح می‌دهید؟

باید در نظر داشت رژیم غذایی سخت نقش چندانی در کنترل اسید اوریک ندارد و با سخت‌ترین رژیم غذایی حداکثر 1 تا 2 میلی‌گرم سطح خونی اسید اوریک کاهش می‌یابد، اما بهتر است در افرادی که افزایش اسید اوریک بدون علامت دارند و یا به رغم مصرف دارو هنوز مقدار اسید اوریک‌شان کنترل نشده از رژیم غذایی مناسب استفاده کنند. بیماران باید از مصرف غذاهایی مانند سیرابی، شیردان، جگر، دل، قلوه و ماهی ساردین پرهیز کنند و گوشت قرمز، بوقلمون، نخود، لوبیا، عدس و اسفناج را کمتر مصرف کنند. مصرف مایعات به میزان مناسب و یا مواد قلیایی و گیلاس در دفع اسید اوریک بسیار کمک‌کننده است.

روش درمان نقرس چگونه است؟

درمان نقرس طولانی‌مدت است، زیرا بیشتر افراد از لحاظ ژنتیک دارای نواقصی در دفع اسید اوریک هستند. مصرف داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک معمولاً در موارد وجود سنگ کلیه و بعد از حمله دوم توصیه می‌شود. درمان در افراد بدون علامت با اسید اوریک بالای 12 توصیه می‌شود. در مرحله حاد بیماری می‌توان از داروهای ضد درد برای درمان علائم بیماری استفاده کرد. قبل از درمان باید پزشک به دنبال علل ثانویه افزایش اسید اوریک باشد و در صورتی که بیمار دارویی مصرف می‌کند که می‌تواند سطح اسید اوریک را بالا ببرد توصیه‌های لازم را به او بدهد. پزشک همچنین هنگام درمان بیماری نقرس بیماری‌های همراه با اسید اوریک مانند چاقی و فشار خون بالا و چربی خون بالا را مورد توجه و کنترل قرار می‌دهد. کاهش وزن در افراد چاق و پرهیز از مصرف دخانیات برای کنترل مناسب اسید اوریک نیز الزامی است. برای کاهش سطح اسید اوریک داروی مورد استفاده در ایران آلوپورینول است و دوز دارو باید طوری تنظیم شود که اسید اوریک در حد 5/5 باقی بماند. بیماران باید دقت کنند درمان علائم بیماری را با درمان کاهش‌دهنده اسید اوریک اشتباه نگیرند. مصرف طولانی‌مدت داروهای ضدالتهاب که به عنوان ضددرد و گاه جلوگیری‌کننده از حمله به کار می‌روند به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ زیرا می‌تواند باعث خاموش شدن علائم بیماری شود. در حالی که هنوز رسوب اسید اوریک در بدن ادامه دارد برای جلوگیری از عود بیماری باید بیماران 9 ماهه اول به طور همزمان از داروها استفاده کنند .