سنگ کلیه چیست و علل تشکیل‌دهنده آن کدام است؟
سنگ کلیه یا (نفرو لیتیازیس) یک بیماری شایع و مطرح در جامعه است که ۱۲ درصد مردان و ۵ درصد زنان تا سن ۷۰ سالگی حداقل یک بار به این بیماری مبتلا می‌شوند. این در حالی است که احتمال تشکیل سنگ با افزایش سن بالا می‌رود و در مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد. از نظر نژادی هم این بیماری در نژاد سفید شایع‌تر است. ۸۰ درصد سنگ‌های کلیوی از کلسیم تشکیل شده‌اند و اغلب ترکیب آن اگزالات کلسیم است و به میزان کمتر فسفات کلسیم ترکیب سنگ را تشکیل می‌دهد. سنگ کلیه می‌تواند از جنس اسید اوریک، استرویت (سنگ عفونی) یا سیستمی باشد؛ حتی یک بیمار می‌تواند دو نوع سنگ (مثلاً کلسیمی و اسید اورویکی) را به طور همزمان داشته باشد.
آیا سنگ کلیه بیماری عودکننده‌ای است؟
بله، سنگ کلیه بیماری عودکننده‌ای است. فردی که یک بار مبتلا به سنگ کلیه می‌شود طی یک سال بعد ۱۵ درصد و طی ۵ سال ۳۵ تا ۴۵ درصد و نهایتاً طی ۱۰ سال تا ۵۰ درصد دوباره به سنگ بعدی مبتلا می‌شود که این میزان عود در مردان بیش از زنان است.
چه عواملی باعث به وجود آمدن سنگ کلیه می‌شود؟
وجود سابقه خانوادگی مثبت، عدم مصرف کافی مایعات روزانه و زندگی در مناطق گرم که منجر به تعریق زیاد می‌شود، افراد را در معرض سنگ‌سازی قرار می‌دهد. این در حالی است که سختی آب (محتوای نمک‌های کلسیمی) عامل خطر جهت تشکیل سنگ‌های کلسیمی نیست. در واقع کم مصرف کردن آب است که افراد را در معرض سنگ‌سازی قرار می‌دهد. رژیم‌های غذایی نامناسب رژیم غذایی پر پروتئین به ویژه پروتئین حیوانی عامل تشدیدکننده در تشکیل سنگ‌های کلسیمی است. مصرف نامناسب کلسیم در افراد طبیعی فقط شش درصد کلسیمی که به طریق خوراکی مصرف می‌شوند به کلیه‌ها منتقل می‌شوند. افزایش مصرف روزانه کلسیم به خودی خود عامل اصلی افزایش‌دهنده کلسیم ادرار نیست بلکه علت افزایش ادراری کلسیم در واقع افزایش جذب روده‌ای کلسیم با یک رژیم غذایی طبیعی است. همچنین بیماری‌هایی که بعضی از بیماری‌های سیستمی با سنگ‌های دستگاه ادراری همراهی زیاد دارند؛ از جمله اسیدوزتوبول کلیه (یک سندرم بالینی است که در آن کلیه قادر به خلاص شدن از اسید کافی، نگه داشتن پایه کافی یا هر دو نیست)، چاقی، نقرس، دیابت و افزایش وزن به ویژه در زنان، خطر تشکیل سنگ را افزایش می‌دهد.
در مورد چگونگی تشکیل سنگ کلیه نیز توضیح می‌دهید؟
سنگ کلیه در اثر غلظت بالای موادی مانند کلسیم، اسید اوریک و اگزالات در ادرار تشکیل می‌شود. البته تشکیل سنگ همیشه نیاز به غلظت بالای این مواد در ادرار ندارد. این مواد در صورتی که فوق اشباع شوند، تشکیل کریستال‌هایی را می‌دهند که به شکلی در مجاری جمع می‌شوند و شروع به رشد می‌کنند و نهایتاً سنگ کلیه را تشکیل می‌دهند. این سنگ می‌تواند به قسمت‌های پایین‌تر نیز منتقل و از طریق ادرار دفع یا در مجاری ادراری گیر کند و باعث ایجاد انسداد و درد شود.
سنگ کلیه دارای چه علائمی است؟
سنگ کلیه اغلب تا زمانی که کوچک است و ایجاد انسداد نکرده علامتی ندارد. معمولاً علائم زمانی شروع می‌شوند که سنگ حرکت می‌کند و از کلیه وارد حالب می‌شود (حالب لوله ارتباطی بین کلیه و مثانه است). گاهی سنگ از کلیه خارج نمی‌شود و همانجا رشد می‌کند تا به اندازه‌ای برسد که در داخل کلیه ایجاد انسداد کند و مانع از عبور جریان ادرار از کلیه به داخل حالب شود. در این مرحله تدریجاً در کلیه ورم ایجاد شده و به علت تحت فشار قرار گرفتن کپسول کلیه درد ایجاد می‌شود. این درد در پهلو و زیر دنده‌ها احساس می‌شود. معمولاً وقتی انسداد طولانی شود احتمال عفونت ادراری نیز افزایش می‌یابد. اغلب عفونت همراه با تب بالا و تهوع و استفراغ است. سنگی که از کلیه خارج و وارد مسیر لوله حالب می‌شود در حرکت به سمت پایین درد بسیار شدید و نوسانی ایجاد می‌کند. این درد به سمت کشاله ران، زیر شکم، مجاری ادراری در خانم‌ها و بیضه‌ها در آقایان تیر می‌کشد و معمولاً با تهوع و استفراغ همراه است. در این حالت رنگ ادرار ممکن است صورتی، قرمز یا قهوه‌ای شود و خون‌ادراری رخ دهد. وقتی سنگ به انتهای لوله حالب نزدیک می‌شود، تکرر و سوزش ادرار و فوریت برای دفع ادرار و گاه بی‌اختیاری ادراری رخ می‌دهد. وقتی سنگ وارد مثانه می‌شود، درد قطع و معمولاً طی ۲۴ ساعت پس از آن، سنگ دفع می‌شود.
در مورد روش درمان سنگ کلیه هم توضیح می‌دهید؟
اقدامات درمانی در بیمار مبتلا به سنگ کلیه در دو مرحله صورت می‌گیرد. در مرحله نخست، بیمار با علائم بالینی درد پهلو و خون‌ادراری مراجعه می‌کند که پس از تشخیص بیماری اقدامات لازم برای کنترل درد و مصرف مایعات فراوان توسط پزشک متخصص توصیه می‌شود که به دفع سنگ و بهبود علائم منجر می‌شود. اگر سنگ بزرگ باشد نیاز به خروج سنگ به روش‌های مختلف مانند سنگ‌شکنی و غیره خواهد داشت تا مشکل حاد فعلی برطرف شود. در مرحله دوم پس از دفع علائم بالینی و دفع سنگ، هدف پزشک و بیمار جلوگیری از عود سنگ است که در بیشتر موارد به علت عدم وجود علائم بالینی به این مرحله توجه نمی‌شود. باید توجه داشت در مورد سنگ‌های کلسیمی اقدامات لازم از نظر تغییر رژیم غذایی و نیز درمان دارویی در جلوگیری از عود سنگ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نقش رژیم غذایی نیز در جلوگیری از تشکیل سنگ از نظر میزان مصرف مایعات، پروتئین، نمک و نهایتاً میزان کلسیم رژیم غذایی می‌تواند در تشکیل سنگ کلیه مؤثر واقع شود.
نظر شما