آرتروز چیست و از چه سنی در بدن تظاهر پیدا می‌کند؟

بیماری آرتروز که از آن به عنوان بیماری تخریبی مفاصل نیز یاد می‌شود به معنی اختلال در عملکرد مفاصل بدن است. این بیماری شایع‌ترین بیماری مفصلی است که در این میان آرتروز زانو مهمترین علت ناتوانی حرکتی در میان افراد مسن در کشورهای توسعه یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در افراد کمتر از ۵۵ سال نسبت توزیع مفاصل درگیر در هر دو جنس زن و مرد یکسان است، اما پس از این سن، آتروز لگن در بین مردان و آرتروز مفاصل بین انگشتان و قاعده انگشت شست در زمان، بیش از مردان دیده می‌شود. همچنین آرتروز زانو در زنان پس از ۵۵ سالگی بیش از مردان دیده می‌شود.

آرتروز در اثر چه عواملی بوجود می‌آید؟

افزایش سن، مهمترین عامل ابتلا به این بیماری است، به طوریکه افراد بالای ۴۵ سال ۱۵ برابر بیش از افراد کمتر از ۴۵ سال دچار این بیماری می‌شوند. سابقه ضربه وارد شده به مفصل و استفاده مکرر از یک مفصل خاص نیز ار دلایل ابتلا به این بیماری است. سابقه شکستگی‌های استخوانی که معمولا به علت ضربه ایجاد می‌شوند از دیگر عوامل ایجاد آرتروز هستند. به عنوان مثال فوتبالیست‌هایی که دچار صدمه دیدگی ناحیه زانو می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو در آینده خواهند بود. شغل‌های خاصی نیز وجود دارد که با ایجاد آرتروز در یک مفصل خاص ارتباط دارند برای نمونه آرتروز انگشتان دست در بین بوکسورها بسیار شایع است. البته باید توجه داشت که هیچ ورزش خاصی وجود ندارد که به تنهایی سبب آرتروز شود بلکه حوادث ورزشی زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز خواهند بود.

چاقی، عامل زمینه‌ساز بسیار مهمی برای آرتروز زانو و مفاصل دست است که تنها راه جلوگیری از آن کاهش وزن است. به طوریکه گفته شده است کاستن هر ۵ کیلو گرم از وزن بدن ۵۰ درصد شانس ابتلا به آرتروز را کاهش می‌دهد. نقصان‌های هورمونی پس از دوران یائسگی در زنان عامل زمینه‌ساز مهمی برای ایجاد بیماری آرتروز است. بعضی از بیماری‌های غدد نیز احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهند. اختلالات رشدی مانند نامساوی بودن طول اندام‌ها که سبب فشار بیشتر بر اندام درازتر می‌شود و شکل غیرطبیعی اندام‌ها نیز سبب افزایش احتمالی ابتلا به آرتروز می‌شود. بررسی‌های انجام شده نشان داده است که بین میزان تخریب مفاصل و درد ناشی از آن ارتباطی وجود ندارد برای مثال ناتوانی در حرکت به دلیل آرتروز زانو بیشتر به دلیل ضعف عضلات نگه دارنده استخوان‌های زانو است تا به دلیل درد یا شدت تخریب مفصل و از طرفی دیده شده است که احتمال علامت دار شدن زنان بیش از مردان است.

لطفا در مورد علایم این بیماری توضیحاتی بفرمایید؟

درد مفصل مهمترین علامت بیماری است که به صورت دردی عمیق که فقط محدود به مفصل درگیر است و با حرکت مفصل تشدید می‌یابد و با استراحت مفصل، کمتر می‌شود. با پیشرفت بیماری این درد پایدار می‌شود و حتی در خواب طبیعی اختلال ایجاد می‌کند که این حالت بیشتر در آرتروز مفصل لگن دیده می‌شود. خشکی مفصل، شکایت شایع دیگری است که صبح‌ها پس از بلند شدن از خواب و همین طور پس از استفاده نکردن طولانی مدت از مفصل درگیر در بیمار وجود دارد، اما معمولا کمتر از ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. مفصل درگیر کمی متورم به نظر می‌رسد و لمس آن نیز دردناک است. وقتی مفصل را حرکت می‌دهیم صدایی شبیه صدای ساییده شدن دو چیز روی هم شنیده می‌شود. مفصل درگیر کمی گرمتر از بافت اطرافش است.

این بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بیماری بر اساس علایم بالینی بیمار و تصویر رادیو لوژی مفصل درگیر است. هیچ تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. هرگاه بیش از سه گروه مفصلی در یک بیمار درگیر باشند به این بیماری آرتروز منتشر گفته می‌شود که گرفتاری مفاصل انگشتان دست معمولا جزو این سه گروه است و خود را به صورت برجستگی‌های استخوانی در کنار مفاصل بین انگشتی نشان می‌دهد.

لطفا در مورد درمان آرتروز توضیحاتی بفرمایید؟

درمان آرتروز به منظور کاهش درد، حفظ حرکت بیمار و جلوگیری و پیشگیری از هرگونه ناتوانی حرکتی است. اما انتخاب نوع درمان به شدت بیماری بستگی دارد. در بیمارانی که آرتروز خفیف دارند اطمینان خاطر دادن به بیمار، توصیه‌های لازم برای محافظت از مفصل و مصرف هر چند وقت یکبار ضد دردها کافی است. اما در کسانی که آرتروز شدید دارند و به خصوص در کسانی که درگیری اصلی در زانو و لگن دارند درمان‌ها به دو دسته دارویی و غیر دارویی تقسیم می‌شود. درمان‌های غیردارویی هم به دو بخش‌ کاهنده فشار بر مفصل و فیزیوتراپی تقسیم می‌شوند. برای کاهش فشار بر مفصل درگیر باید طرز ایستادن و قامت گرفتن بیمار اصلاح شود و از انداختن وزن بیش از حد بر مفصل درگیر بابد جلوگیری شود . بیمارانی که آرتروز لگن یا زانو دارند باید از ایستادن طولانی مدت، چهار زانو نشستن و چمباتمه زدن پر هیز کنند. بیماران چاق باید وزنشان را کاهش دهند. بستن زانو بند برای کسانی که آرتروز زانو دارند مفید است.

فیزیوتراپی: گرم‌کردن مفصل درگیر از درد و خشکی آن می‌کاهد که آسان‌ترین راه حمام آب گرم است. یک برنامه ورزشی دقیق برای حفظ دامنه حرکتی مفصل درگیر و افزیش فدرت عضلات آن ناحیه لازم است. تقویت عضلات زانو به اندازه مصرف ضد درد در تسکین درد زانو موثر است.

دارو درمانی: درمان‌های دارویی که امروزه برای آرتروز وجود دارند همگی فقط برای کاستن از درد بیمار است و هنوز دارویی که بتواند از آتروز پیشگیری کند ساخته نشده است. تزریق کورتون داخل مفصل هر چند سبب کاهش درد بیمار می‌شود روش مناسبی برای درمان نیست زیرا این دارو باعث افزایش تخریب غضروف مفصلی خواهد شد.

درمان جراحی: جراحی جایگزین مفصل فقط در بیمارانی انجام می‌شود که به دوره‌های درمان طولانی مدت جواب نداده‌اند. این عمل جراحی سبب کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل درگیر می‌شود اما عوارض زیادی را به دنبال دارد و بهتر است در بیماران کم سن انجام نشود.