دکتر علی لاجوردی، چشم‌پزشک در مورد آب سیاه و علل آن می‌گوید: «آب سیاه چشم بیماری‌ای است که باعث افزایش درونی فشار چشم می‌شود که در اثر آن اعصاب بینایی دچار آسیب غیرقابل برگشت خواهند شد. این بیماری اگرچه در همه گروه‌های سنی مشاهده می‌شود، اما سالمندان بیشتر از گروه‌های دیگر در معرض خطر آن هستند.»

او می‌افزاید: «شروع این بیماری بدون علائم است و تا مراحل پیشرفته بیماری، دید در حد طبیعی باقی می‌ماند و متأسفانه این مسئله باعث می‌شود که مردم از بیماری خود بی‌خبر بمانند. این بیماری که در افراد مسن بیشتر روی می‌دهد می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ چراکه منجر به کوری دائمی ‌می‌شود. از این‌رو کسانی که سابقه آب سیاه در نزدیکان خود دارند، کسانی که دیابت دارند، افرادی که سابقه ضربه‌های چشمی‌ یا اعمال جراحی چشمی ‌داشته‌اند، افرادی که سابقه التهابات درون چشمی ‌و یا سابقه نزدیک‌بینی دارند و همچنین کسانی که سابقه مصرف کورتون دارند و بیمارانی که جراحی‌های قلب باز کرده‌اند ممکن است تغییراتی در بافت چشم و عصب‌های آنان ایجاد شود. فشارخون بالا یا فشارخون پایین ممکن است تغییراتی در عصب بینایی مبتلایان به این بیماری ایجاد کند که سبب تشدید علائم بیماری در آنان شود. بیماران دیابتی که از قرص یا انسولین استفاده می‌کنند، با احتمال بیشتری در معرض ابتلا به آب سیاه هستند یا اگر این بیماری را داشته باشند، دیابت می‌تواند سبب افزایش شدت بیماری و سرعت پیشرفت آن شود. گاهی ممکن است دیابت بیماری‌هایی در شبکیه ایجاد کند که منجر به خونریزی یا جداشدگی شبکیه شود؛ به‌طور ثانویه افرادی که به دلیل دیابت با این عوارض روبه‌رو می‌شوند، ممکن است دچار این بیماری نیز بشوند. این افراد از نظر ابتلا به آب سیاه مستعدتر هستند از این رو باید جهت تشخیص احتمالی و درمان به چشم‌پزشک مراجعه کنند.»

علائم آب‌سیاه

این چشم‌پزشک می‌گوید: «این بیماری در اغلب موارد علائمی ‌ندارد، میدان بینایی به تدریج محدود می‌شود و بیمار متوجه بیماری‌اش نمی‌شود. دید مرکزی بیمار تا آخرین مرحله صدمه نمی‌بیند بنابراین به دلیل دید خوب هرگز به چشم‌پزشک مراجعه نمی‌کند و زمانی که دید محیطی را از دست می‌دهد و دیگر امیدی به بازگشت نیست به چشم‌پزشک مراجعه می‌کند. علائم این بیماری در برخی افراد می‌تواند خاموش باشد. این بیماری به دو دسته آب سیاه با زاویه باز و زاویه بسته تقسیم می‌شود. بسیاری از افرادی که دچار حالت زاویه‌ باز می‌شوند معمولاً علائم چندانی از این بیماری را بروز نمی‌دهند و علائمی ‌که بروز می‌کند مدت‌ها پس از شروع آسیب‌هاست. در صورتی که وضعیت چشم به‌صورت دوره‌ای بررسی شود می‌توان از وجود خطرات آگاه شد و از آسیب‌های جدی جلوگیری کرد. معمولاً علامت اصلی شامل از دست ‌دادن دید جانبی است.

در حالت زاویه‌ بسته حاد آسیب‌ها سریع و قابل درک هستند و لازم است تا به آن توجه جدی شود. بعضی از علائم این بیماری عبارت‌اند از: سردرد، تهوع، استفراغ، درد و قرمزی چشم، سفت شدن کره چشم، وجود نقاط کور در میدان دید و داشتن دید بد در شب‌. بیماران در صورت بروز هر یک از این علائم لازم است هرچه سریع‌ به مراکز درمانی مراجعه کنند.»

درمان آب سیاه

دکتر لاجوردی در مورد درمان این بیماری می‌افزاید: «آب سیاه چشم علاج قطعی ندارد، اما درمان‌های رایج بیماری را کنترل می‌کنند و این تأییدی بر اهمیت تشخیص و درمان زودرس است. بیشتر چشم‌پزشکان آب سیاهی را که تازه تشخیص داده شده با دارو درمان می‌کنند. تحقیقات جدید نشان داده که جراحی با لیزر، جایگزینی مطمئن و مؤثر است.»

به‌طور کلی روش‌های درمانی آب سیاه عبارت‌اند از:

- درمان دارویی: شایع‌ترین نوع درمان زودرس آب سیاه درمان دارویی است. داروهای این بیماری به‌صورت قطره‌های چشمی ‌و قرص تجویز می‌شوند. این داروها به دو شکل سبب کاهش فشار داخل چشم می‌شوند. بعضی باعث کاهش تولید مایع در چشم شده و بعضی به تخلیه بیشتر مایع از درون چشم کمک می‌کنند. داروهای این بیماری ممکن است تا چندبار در روز تجویز شوند. بیشتر بیماران عوارضی نشان نمی‌دهند، اما بعضی از این داروها ممکن است سبب سردرد شده و یا بر روی اعضای دیگر بدن عوارضی داشته باشند. قطره‌ها ممکن است سبب سوزش و قرمزی چشم شوند. برخی داروها نیز با سایر داروها تداخل دارند و لازم است تا فرد در مورد داروهایی که مصرف می‌کند با پزشک متخصص مشورت کند. هرگز نباید داروهای تجویزشده برای آب سیاه را بدون توصیه‌ پزشک قطع کرد.

- جراحی با لیزر: این روش درمانی کمک می‌کند تا مایعات داخل چشم تخلیه شوند و فشار چشم در حد مناسب نگه داشته ‌شود. در این روش از لیزر استفاده می‌شود که مسیر زاویه‌ تخلیه را دستکاری می‌کند تا باز شده و تخلیه‌ مایعات سریع‌تر و راحت‌تر صورت بگیرد. معمولاً این روش برای درمان آب سیاه نوع زاویه‌ باز استفاده می‌شود.

- جراحی ایریدوتومی: ‌این نوع جراحی نیز روشی مبتنی بر لیزر است که طی آن مسیری در عنبیه‌ چشم ایجاد می‌شود تا مایعات چشم بتوانند از طریق آن تخلیه شوند.

- جراحی ترابکولکتومی: ‌این روش نیز نوعی جراحی است که با استفاده از آن کانال جدیدی ایجاد می‌شود تا مسیری پایدار برای تخلیه‌ مایعات چشم ایجاد کنند. گاهی نیز ممکن است با استفاده از جراحی، عدسی طبیعی چشم برداشته‌ شود. این کار به کاهش فشار درون چشم کمک خواهد کرد. انتخاب بهترین روش درمانی با مشورت پزشک و آگاهی از شرایط فرد بیمار، میزان آسیب عصب، پاسخ به داروها و... صورت می‌گیرد.

پیشگیری از آب سیاه

متأسفانه برای بیماری آب سیاه پیشگیری قطعی وجود ندارد، اما افراد بالای ۴۰ سال با مراجعه حداقل یک‌بار در سال به چشم‌پزشک می‌توانند به موقع از وجود این بیماری آگاه شوند و درمان را به‌طور مؤثرتری در پیش گیرند.

- تست منظم چشم: این تست‌ها برای افراد بالای 40 سال توصیه می‌شود. درباره‌ افراد زیر 40 سال، نیاز به تست با تشخیص پزشک و با توجه به سابقه‌ بیماری فرد تشخیص داده می‌شود.

- آگاهی از سابقه‌ خانوادگی: در صورتی که سابقه‌ خانوادگی آب سیاه وجود دارد، فرد به بروز آن مستعدتر است بنابراین نیاز به بررسی‌های بیشتری در چشم خواهد بود.

- ورزش ‌کردن: این کار به کاهش فشار چشم کمک می‌کند.