بررسیهای انجامشده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان میدهد که در حال حاضر حدود ۹۰ هزار بیمار مبتلا به اماس در کشور وجود دارد و سالانه بین ۷تا ۱۰هزار بیمار جدید افزوده میشود. ازاینرو ایران یکی از مناطق با شیوع بالا در دنیاست. طبق نتایج بررسیها شیوع این بیماری در شهرهای تهران، اصفهان، شیراز و تبریز بیشتر از شهرهای دیگر است.
اماس و شیوع آن
دکتر بهنام جبهداری، متخصص مغز و اعصاب در مورد بیماری اماس به «آتیهنو» میگوید: «بیماری اماس یک بیماری خودایمنی است که میتواند با درگیری سیستم اعصاب مرکزی سبب ایجاد علائم مختلف نورولوژیک شود. این بیماری که اصطلاحاً یک بیماری مولتی فاکتوریال است عموماً جوانان را مبتلا میکند.»
او با بیان این مطلب که این بیماری در جوامع پیشرفته بروز بیشتری دارد، میافزاید: «متأسفانه جامعه هدف این بیماری افراد مولد و فعال جامعه هستند و بیماری میتواند در مواردی باعث ناتوانی و افت عملکرد بیماران شود.»
این متخصص مغز و اعصاب یادآوری میکند: «معمولاً میزان شیوع این بیماری در کشورهای اروپایی و مناطق نزدیک به قطب شمال بیشتر است و در منطقه استوا کمترین شیوع را دارد. کشور ما از نظر اپیدمیولوژی و بروز بیماری به کشورهای اروپایی شباهت دارد و آمار ابتلای ایرانیان به اماس بیشتر از ابتلای مردم در کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس است.»
عوامل بیماری اماس
بهنام جبهداری در پاسخ به این پرسش که چه عواملی باعث ابتلای مردم به بیماری اماس شده است میگوید: «در مورد این بیماری تحقیقات زیادی انجام شده، اما محققان هنوز به قطعیت نرسیدهاند. بررسیها حاکی از این است که وراثت و عوامل محیطی در ابتلا به این بیماری مؤثر هستند. عامل ژنتیک شناخته شده، اما همهچیز را توجیه نمیکند زیرا افرادی که در سنین زیر ۱۴ سال از جوامعی که میزان بروز این بیماری کمتر است به کشورهایی که میزان اماس در آنها بیشتر است مهاجرت کنند، ریسک ابتلایی برابر با مردم همان منطقه دارند. در حال حاضر محققان ابتلا به ویروس (ایبیوی) را مطرح میکنند که عامل بیماری (مونونوکلئوز عفونی) یا بیماری بوسه است. دلیل این نامگذاری این است که در برخی از مواقع بوسیدن منجر به انتقال این بیماری و آلودهکردن فرد میشود. این ویروس عامل گلو درد و بزرگی غدد لنفاوی گردن میشود.»
او ادامه میدهد: «در حال حاضر رد پای این ویروس در این بیماری دیده شده است؛ بهطوری که این ویروس در بدن عده زیادی از بیماران مبتلا به اماس وجود دارد. ویروس داخل سلولهای گلبول سفید رفته و بهصورت غیرطبیعی به سیستم اعصاب مرکزی بدن حمله میکند. از این رو پیشنهاد شده که واکسنی علیه (EBV) در دنیا ساخته شود تا آمار ابتلا به اماس را پایین بیاورند. ما این ویروس را میشناختیم و مشکلی هم ایجاد نمیکرد. بسیاری از مردم به این بیماری مبتلا میشوند و بهبود پیدا میکنند اما عده کمی بعد از ابتلا به این بیماری به بیماری اماس مبتلا میشوند. این ویروس در افراد مستعد از نظر ژنتیکی فعال میشود.»
علائم اماس
او میگوید: «بیماری اماس نشانههای خیلی پراکنده و مشترکی با بسیاری از بیماریها دارد، از این رو وقتی علائم این بیماری را مطرح میکنیم ممکن است برای برخی از مردم سوءتعبیر شود که به این بیماری مبتلا شدهاند در حالی که چنین نیست. اماس سیستم اعصاب مرکزی و مناطق حسی، تعادلی یا بینایی را درگیر میکند و علائمی مانند حس گزگز و سوزنسوزن شدن را ایجاد میکند، اما هر گزگزی نشانه ابتلا به این بیماری نیست. اگر بیماری مغز را درگیر کند ممکن است خودش را بهصورت ضعف اندامهای دست و پا نشان دهد، اگر سیستم بینایی را درگیر کند میتواند بهصورت تاری دید و چشم دردناک خودش را نشان دهد و حرکات چشم را مختل کند، اگر سیستم تعادلی مخچه را درگیر کند بهصورت سرگیجه و اختلال در تعادل بروز پیدا میکند و اگر درگیری نخاع داشته باشد خودش را به شکل علامت تکرر ادرار و اختلالات احتباس ادراری نشان میدهد. همه اینها میتواند حملات مکرر داشته باشد و هربار جایی را درگیر کند.»
جبهداری میگوید: «متأسفانه در حال حاضر طبهای سنتی و مکمل برای درمان اماس مسائلی را مطرح میکنند که نهتنها منبع علمی ندارد بلکه سالهای طلایی که میشود جلوی بیماری را گرفت را از بین میبرد. برای همین وقتی بیمار به ما مراجعه میکند که دیگر نمیشود کاری کرد. ماهیت این بیماری بهگونهای است که در سالهای اولیه، بیماری بهظاهر خاموش میشود و بیمار فکر میکند حالش خوب شده، در حالی که بیماری دارد کار خود را انجام میدهد. چون بیمار در آن برهه دستورات طب مکمل را انجام داده این بیعلامت بودن را بهحساب درمان توسط طب مکمل میگذارد، در حالی که وقتی بیماری به مرحله غیرقابل برگشت رسید دیگر نمیتوانیم کاری برای بیمار انجام دهیم.»
او با بین این مطلب که مدعیان پزشکی سنتی بیماران را از مصرف مواد غذایی که برای آنان مؤثر است باز میدارند، میگوید: «بهعنوان مثال اینکه بیماران مبتلا به اماس نباید غذاهایی با طبع سرد مصرف کنند و یا اینکه مصرف این غذاها باعث ابتلا به این بیماری میشود. این مسئله به هیچ عنوان درست نیست. ما نباید بیماران را از خوردن لبنیات که منبع ویتامین «دی» هستند محروم کنیم، زیرا مشخص شده کمبود ویتامین «دی» در بروز این بیماری نقش دارد و اگر ویتامین «دی» بیشتر باشد احتمال ابتلا به این بیماری کمتر میشود.»
بیمارانی که اماس دارند حتماً باید درمان را انجام دهند و به پزشک خود اطمینان داشته باشند و داروهایشان را بهموقع مصرف کنند. در حال حاضر داروهای جدید و مؤثری برای درمان این بیماری وارد کشور شده است.
نظر شما