چکاپ‌های پزشکی که برای تشخیص بیماری‌های بدن انجام می‌شوند، به روش‌های مختلفی از جمله تشخیص بیماری، بررسی سیر بیماری، ارزیابی وضعیت سلامتی یا غربالگری به پزشک و بیمار کمک می‌کنند. آزمایش‌های تشخیصی مختلف، با استفاده از نمونه‌گیری از بافت‌های بدن همچون خون، ادرار، مدفوع، مغز استخوان، مایع نخاعی، پوست، کبد، مخاط‌ها، دستگاه گوارش و غیره انجام می‌شوند.

دکتر غلامرضا دابیشلم، متخصص علوم آزمایشگاهی در مورد چکاپ‌های پزشکی می‌گوید: «چکاپ به‌معنای بررسی‌های لازم پزشکی با توجه به سن و جنسیت فرد برای تشخیص درست بیماری‌هایی که علائمی ‌ندارند انجام می‌شود. چکاپ کامل بدن می‌تواند تعیین‌کننده سطح سلامت پایه هر فرد باشد. از این رو مردم باید در دوره‌های زمانی منظمی ‌برای انجام آزمایش چکاپ به مراکز معتبر مراجعه کنند.» او می‌افزاید: «انجام آزمایش چکاپ در مردان و زنان به‌دلیل شرایط فیزیولوژیک خاص بدن‌شان تفاوت‌های زیادی دارد. به‌طور مثال سیستم ایمنی مردان نسبت به زنان ضعیف‌تر است، از این رو آزمایش‌ بیماری‌های عفونی برای آنان با دقت بیشتری انجام می‌شود. اما در آزمایش‌های زنان به مواردی مانند کمبود انواع ویتامین‌ها، توجه بیشتری می‌شود.»

آزمایشات سنین مختلف
این متخصص علوم آزمایشگاهی می‌گوید: «بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند دو دسته هستند؛ دسته اول با نسخه پزشک مراجعه می‌کنند و ما دستور پزشک را اجرا می‌کنیم و جواب را به بیمار می‌دهیم تا با صلاحدید پزشک درمان شوند. دسته دوم بیمارانی هستند که خودشان برای وضعیت سلامت‌شان مراجعه می‌کنند و ما بر حسب سن‌، آنان را چکاپ می‌کنیم، زیرا در هر سنی باید آزمایش‌های خاصی انجام شود. به‌عنوان مثال کودکان از نظر کم‌خونی‌، عفونت‌ها و انگل مورد آزمایش قرار می‌گیرند. برای تشخیص عفونت گلو «استرپتوکوک» آزمایش خون و آزمایش مدفوع را برای انگل بررسی می‌کنیم.»
دکتر دابیشلم با بیان این مطلب که بسیاری از کودکان دچار عفونت ادراری هستند و خانواده‌های‌شان از این مسئله بی‌اطلاع‌اند، می‌گوید: «عفونت ادراری در کودکان در صورتی که به‌موقع تشخیص داده شود و فرایندهای درمانی به‌درستی انجام شود، قابل‌درمان و پیشگیری است؛ اما در صورتی که جدی گرفته نشود ممکن است از طریق نفوذ میکروب‌ها به مایع نخاعی و ورود به مغز، کودک دچار مننژیت مغزی شود. جوانان را از نظر شمارش گلبول و آنزیم‌های کبدی بررسی می‌کنیم. متأسفانه بسیاری از جوانان آنزیم‌های کبدی بالایی دارند و مبتلا به کبد چرب هستند که علت آن مشخص نیست. معمولاً جوانان از نظر اعتیاد، هپاتیت (B) و (C) و ایدز هم بررسی می‌شوند. افراد میانسال از ۵۰ سال به بالا از نظر بیماری دیابت بررسی می‌شوند. این در حالی است که میانگین قند سه ماه گذشته آنان حتماً لازم است زیرا که بسیاری از آنان دیابت دارند و از ابتلای خودشان به این بیماری اطلاعی ندارند. در سالمندان مرد حتماً تست (PCA) تومور مارکر پروستات انجام می‌شود، زیرا بسیاری از آنان از ابتلا به این بیماری مطلع نیستند. برای کم‌خونی هم از آنان آزمایش گرفته می‌شود. برای افراد ۶۰ سال به بالا علاوه بر چکاپ معمولی حتماً آهن خون و ذخیره آن را بررسی می‌کنیم‌.»
او می‌گوید: «در تجربه‌ها، بررسی سالمندان نشان داده که بعضی از آنان آهن خون پایینی داشتند و دچار فقر آهن بودند. با پیگیری و بررسی‌ها مشخص شد مشکوک به سرطان کولون هستند که با شناسایی به‌موقع و تشخیص زودرس خیلی از بیماران در مراحل اولیه سرطان درمان شدند. تست تومور مارکر سینه و رحم برای سالمندان خانم نیز باید انجام شود.» این متخصص علوم آزمایشگاهی می‌افزاید: «جواب آزمایشات را باید با توجه به سن بررسی کرد؛ به‌عنوان مثال داشتن فقر آهن برای خانم‌های جوان نرمال و طبیعی است اما برای خانم‌هایی که به سن یائسگی رسیده‌اند مسئله‌دار است و حتماً باید بررسی شود.»

هدف از آزمایش خون سالمندان
او ادامه می‌دهد: «برخی مواقع، ممکن است فرد احساس خستگی، افزایش وزن غیرطبیعی یا احساس درد در قسمتی از بدن خود داشته باشد. آزمایش‌های منظم خون می‌تواند علائم هشداردهنده بیماری را در اوایل آن نشان دهد. به‌عبارت دیگر، با یک آزمایش ساده می‌توان بسیاری از بیماری‌های قلبی، ریوی و کلیوی را تشخیص داد. از این رو سالمندان تا ۵۰سالگی، سالی یک‌بار و بالای ۵۰سالگی، دوبار باید چکاپ شوند.»
دکتر دابیشلم می‌گوید: «متأسفانه امروزه بسیاری از مردم به‌جای مراجعه به پزشک و آزمایشگاه به طب اینترنتی گرایش پیدا کرده‌اند، به‌طوری که خیلی از بیماران به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند ما در اینترنت فلان مطلب پزشکی را خوانده‌ایم. متأسفانه خوددرمانی در کشور ما به یک فرهنگ تبدیل شده و این در حالی است که همه تجویزهای اینترنتی تخلف محسوب می‌شوند و سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازند.» او می‌افزاید: «یکی از علل بروز مصرف غیرمنطقی دارو در کشور، ناشی از دسترسی آسان مردم به دارو و تهیه بدون نسخه برخی اقلام دارویی است. به‌طوری که برخی از مردم به توصیه دوستان و آشنایان از داروهایی استفاده می‌کنند که هیچ ضرورتی بر استفاده از آن‌ها نیست. همین مسئله می‌تواند عوارض نامطلوبی به‌دنبال داشته باشد. مراجعه به به اینترنت به‌جای مراجعه به پزشک، روند درمان‌ را طولانی‌تر می‌کند و گاهی اوقات هم فرد جان خود را از دست می‌دهد.»