به گزارش آتیه‌آنلاین، سازمان تأمین‌اجتماعی به واسطه حجم عظیم خدمات بیمه‌ای و درمانی نیازمند بهره‌گیری از اطلاعات آماری برای رتق‌وفتق امور است. در حوزه درمان، خدماتی مانند تعداد ویزیت پزشکان، اعمال جراحی و خدمات تشخیصی از جمله تراکنش‌های آماری به شمار می‌رود اما بخشی از عملیات آماری همچنان به صورت دستی استحصال می‌شود که نیازمند صرف وقت و دقت بسیاری است. روش کار، حجم عملیات و چالش‌های موجود از جمله مباحثی است که کارشناسان آمار و اطلاعات تأمین‌اجتماعی به آن اشاره کردند.

اطلاعات آماری؛ نشان‌دهنده حقایق

کارشناس خبره آمار و اطلاعات مدیریت درمان استان بوشهر، داده‌های آماری را حقایقی دانست که نشان‌دهنده اقدامات انجام شده یک سازمان است؛ اما به گفته او دسترسی به اطلاعات دقیق نیازمند انجام تجزیه و تحلیل داده‌ها است و در نتیجه ضرورت وجود سیستمی یکپارچه برای مقایسه داده‌های درمان مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد که درحال حاضر این اقدام به صورت دستی انجام می‌شود.

علی عابدی‌لقب در بیان اهمیت تجزیه و تحلیل داده‌های آماری در سازمان‌ها، به سخنانی از «دیوید هرنتون» (پروفسور آمار) اشاره کرده که گفته است: «اگر نتوانیم اندازه‌گیری کنیم، نمی‌توانیم کنترل کنیم و اگر نتوانیم کنترل کنیم، نمی‌توانیم مدیریت کنیم و اگر نتوانیم مدیریت کنیم، نمی‌توانیم بهبود مستمر ایجاد کنیم.»

او افزود: «داده‌ها کمیت‌های عددی یا فرایندی است که در نتیجه مشاهده، آزمایش یا محاسبه حاصل می‌شود و معمولاً در فرم‌های معینی به ثبت می‌رسد. به بیان دیگر، داده‌ها حقایقی است که یک پدیده را تشریح و توصیف می‌کند و به ما نشان می‌دهد در یک واحد سازمانی چه اتفاق‌هایی افتاده است. باید توجه کرد دسترسی به داده‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند رافع مشکلات باشد؛ هرچند داده به‌خودی‌خود مفهوم دارد اما به‌تنهایی فاقد کاربرد است؛ مگر اینکه مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد و تبدیل به اطلاعات شود.»

سرپرست اداراه ارتباط مردمی و خدمات نوین مدیریت درمان استان بوشهر با اشاره به شیوه جمع‌آوری اطلاعات در بخش درمان تأمین‌اجتماعی، گفت: «در حقیقت سه روش تولید آمار شامل ثبتی، نمونه‌گیری و سرشماری در سازمان وجود دارد و با توجه به اینکه پیشرفت و تکامل یک نظام آماری زمانی حاصل می‌شود که آمارها ماهیت ثبتی داشته باشد، می‌توان گفت دقیق‌ترین شیوه، آمار ثبتی است. در حال حاضر جمع‌آوری داده‌ها و محاسبه شاخص‌های مورد نیاز در بخش درمان مستقیم از طریق به‌کارگیری نرم‌افزارها و قالب‌های متعدد همچون برنامه آمار بیمارستانی و جداول اکسل انجام می‌شود.»

عابدی‌لقب درباره کاربرد داده‌های آماری، توضیح داد: «داده‌ها در محاسبه شاخص‌های سلامت در بخش درمان سازمان و توسعه خدمات درمانی استفاده می‌شود. مواردی مانند ضریب اشغال تخت، متوسط اقامت بیماران، تعداد اعمال جراحی، ویزیت پزشکان، استفاده از خدمات پاراکلینیک و... از جمله این شاخص‌ها در بخش‌های بستری و سرپایی به شمار می‌رود.»

او در زمینه خدمات مدیریت‌ درمان استان بوشهر از منظر آماری، گفت: «این مدیریت در سال ۱۴۰۰ با ضریب اشغال تخت ۷۹.۳ درصد رتبه سوم را در سطح مدیریت‌های درمان تأمین‌اجتماعی کسب کرد. این میزان ضریب اشغال تخت نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲.۴ درصد افزایش داشته که بیانگر گستردگی و استقبال بیمه‌شدگان از خدمات درمانی ملکی در سطح استان است.»

کارشناس آمار و اطلاعات مدیریت درمان استان بوشهر با اشاره به مهمترین مسائل کنونی حوزه استخراج داده‌های آماری، افزود: «یکی از این مسائل، عدم ثبت شاخص‌های بستری نظیر ضریب اشغال تخت و متوسط اقامت بیماران به تفکیک تخصص و گروه‌های پزشکی است. هوشمند نبودن سیستم بیمارستانی برای اعلام هشدار نسبت به ناقص پر شدن اطلاعات از دیگر موارد است. همچنین ضرورت طراحی سیستمی یکپارچه برای ثبت اطلاعات درمان مستقیم و غیرمستقیم برای مقایسه شاخص‌های خدماتی وجود دارد. در حال حاضر این مقایسه انجام می‌شود، اما برخی فرایندها به صورت دستی به دست می‌آید.»

عابدی‌لقب ادامه داد: «ادغام واحد آمار در حوزه فناوری اطلاعات سازمان، در عمل این واحد را از متن به حاشیه کشانده که این مسأله مغایر با سند جامع نظام آماری کشور است. علاوه ‌بر این، به‌روزرسانی‌های متعدد، تغییرات ایجاد شده در پلتفرم جدید سیستم (HIS) و عدم آموزش کارکنان و کاربران حوزه آمار و اطلاعات، سایر مسائل این واحد را تشکیل می‌دهد.»

آمار؛ خط‌مشی سازمان‌ها را تعیین می‌کند

کارشناس متخصص آمار و اطلاعات مدیریت درمان تأمین‌اجتماعی استان یزد، داده‌های آماری و تحلیل نتایج به دست آمده را در تعیین خط‌مشی سازمان‌ها مؤثر دانست و با توجه به حجم خدمات زیاد حوزه درمان تأمین‌اجتماعی، انجام بخشی از عملیات آمار را به صورت دستی بیان کرد و امکان گزارش‌گیری از اطلاعات آماری در سامانه (HIS) که در مرحله پایلوت قرار دارد.

سعیده کردی‌یزدی با بیان اینکه آمار و اطلاعات، پایه و اساس برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌ها به شمار می‌رود، افزود: «با نتایج آمار می‌توان وضعیت موجود را بررسی و وضعیت آینده را پیش‌بینی کرد؛ اما این اقدام مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به‌روز است و انجام امور بدون داده‌ و اطلاعات، شرایط را به سمت آزمون و خطا سوق می‌دهد و امکان اتخاذ تصمیم‌گیری‌های صحیح مهیا نمی‌شود. از طرفی تحلیل درست داده‌ها نیز اهمیت بسیار زیادی دارد و نتایج این تحلیل می‌تواند خط‌مشی سازمان‌ها را مشخص کند.»

او با اشاره به نحوه جمع‌آوری آمار و اطلاعات، گفت: «این مدیریت دارای ۱۳ مرکز درمانی ملکی شامل یک بیمارستان، پنج پلی‌کلینیک، پنج درمانگاه تخصصی، یک کلینیک دندانپزشکی و یک درمانگاه عمومی است که بخشی از آمار خدمات و عملکرد این مراکز از طریق سامانه HIS (سامانه اطلاعات بیمارستانی) که نرم‌افزار آن هم در مراکز سرپایی و نیز بستری وجود دارد، به دست می‌آید و بخش دیگری از آمارها به صورت دستی استحصال می‌شود. در واقع می‌توان گفت، مسائل حوزه آماری ناشی از همین اقدامات دستی است. برای مثال، آمار روزانه بستری‌ها و ترخیص‌ها و برخی آمارهای دیگر به طور جداگانه در برنامه‌ای که طراحی شده به ثبت می‌رسد و به این ترتیب، منشی‌های هر بخش بیمارستان موظف هستند، آمارهای مذکور را به طور دقیق جمع‌آوری و ماهیانه به کارشناسان آمار و اطلاعات بیمارستان‌ها تحویل دهند. این کارشناسان نیز پس از جمع‌بندی اطلاعات آنها را در اختیار واحد آمار مدیریت درمان قرار داده و پس از بررسی نهایی و صحت‌سنجی به ستاد مرکزی سازمان ارسال می‌شود. این روند ناشی از آن است که در حال حاضر امکان گزارش‌گیری در قالب سامانه (HIS) وجود ندارد که این مسأله در حال پیگیری و اصلاح قرار دارد و اکنون نسخه نهایی در چند استان به صورت پایلوت به اجرا درآمده تا پس از رفع خطاها در تمامی استان‌ها پیاده‌سازی شود.»

کارشناس آمار و اطلاعات مدیریت درمان استان یزد، با اشاره به حجم خدمات آماری مدیریت درمان استان گفت: «این مدیریت درمان در بسیاری از شهرستان‌های استان دارای مراکز ملکی است و تنها برخی شهرستان‌های جدید فاقد این مراکز است. از سوی دیگر، در حوزه درمان غیرمستقیم نیز با ۱۳۱۳ مرکز درمانی، ‌ تشخیصی و دارویی طرف قرارداد هستیم که از این تعداد، ۱۹ بیمارستان خدمات بستری ارائه می‌دهد. بدیهی است جمع‌آوری اطلاعات از مراکز درمانی حجم وسیعی از وظایف را دربر می‌گیرد و برای اینکه مدیران نیز شمایی از اقدامات انجام شده را پیش رو داشته باشند، هر سه ماه یک‌بار آمار خدمات استحصال شده و با مدت مشابه سال‌های قبل مقایسه می‌شود تا در یک نگاه متوجه وضعیت روند خدمت شوند.»

کردی‌یزدی درباره برخی دستاوردهای آماری این مدیریت، ادامه داد: «بر اساس آمار در ۹ ماه اول امسال، ۱۸ هزار و ۹۷۹ مورد بستری در بیمارستان‌های ملکی انجام شده و در سال ۱۴۰۰ نیز تعداد ۲۳ هزار و ۵۴۹ مورد خدمات بستری تنها در بیمارستان شهدای کارگر ارائه شده است. همچنین برآوردهای آماری نشان می‌دهد میزان رضایتمندی بیماران از خدمات بستری این مدیریت ۸۰ درصد و از خدمات سرپایی ۷۴ درصد بوده که در هر دو حوزه عنوان سوم کشوری را کسب کرده‌ایم. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد سرانه مراجعه سرپایی بیمه‌شدگان به مراکز ملکی و طرف قرارداد ۱۱ بار است؛ یعنی هر بیمه شده ۱۱ بار به مراکز ملکی و غیرملکی مراجعه کرده است.»

او همچنین یکی از مسائل حوزه آمار و اطلاعات را ادغام در مرکز فناوری اطلاعات برشمرد و افزود: «کمرنگ شدن استقلال فعالیت این حوزه سبب تضعیف روحیه همکاران شده و با توجه به متفاوت بودن فعالیت این دو حوزه، بار مسئولیت‌ها مضاعف شده است. همچنین واحدهای آماری مدیریت‌های درمان تنها یک کارشناس دارد که در صورت نیاز به مرخصی به‌ویژه مرخصی‌های استعلاجی، امور این حوزه راکد باقی می‌ماند و روند کار دشوار می‌شود.»

داده‌های آماری؛ رمز توسعه

رییس اداره آمار و فناوری اطلاعات مدیریت درمان تأمین‌اجتماعی گلستان، داده‌های آماری را رمز توسعه اهداف ریز و کلان سازمان‌ها دانست که بر این مبنا، سازمان تأمین‌اجتماعی نیز برنامه‌های خود را با اتکاء داده‌های آماری طراحی و اجرایی می‌کند. او معتقد است این اقدام در حوزه درمان نتایج بسیار چشمگیری را در ساماندهی امور داشته و توانسته با استخراج صحیح آمارها، فعالیت‌های کنونی و آینده درمان رقم بخورد.

محدثه کیا با بیان اینکه آمار و اطلاعات بنیادی‌ترین اصل برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد سطوح مختلف عملکرد یک سازمان است، افزود: «مدیران، برنامه‌ریزان، سیاستگذاران و کارشناسان برای تدوین راهبردها، تعیین خط‌مشی، نظارت و هماهنگی نیاز به داده‌های آماری دارند. می‌توان گفت صحت و تحلیل دقیق داده‌های آماری به توسعه و پیشرفت هر نهادی کمک می‌کند و ابزار تصمیم‌گیری نهایی محسوب می‌شود.»

او با اشاره به کارکردهای آمار در برنامه‌ریزی‌ها، افزود: «آمار و اطلاعات درست و مهمتر از آن تحلیل صحیح داده‌ها در توسعه اهداف ریز و کلان هر نهادی حرف نخست را می‌زند. سازمان تأمین‌اجتماعی نیز بسیاری از برنامه‌های خود را با اتکا به داده‌های آماری طراحی می‌کند. این اقدام در حوزه درمان نتایج بسیار چشمگیری را در ساماندهی امور داشته؛ زیرا ثبت داده‌های آماری در حوزه درمان مستقیم از ابتدای فرایند درمان آغاز شده و تا مرحله ترخیص را دربر می‌گیرد. در درمان غیرمستقیم نیز تمامی اطلاعات از مرحله عقد قرارداد با پزشکان، داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینیک تا پرداختی‌ها به ثبت می‌رسد. بی‌شک دسترسی به این اطلاعات می‌تواند فرصت تحلیل داده‌ها را فراهم کرده و امکان برنامه‌ریزی برای بهبود و توسعه خدمات و کاهش هزینه‌ها را میسر کند.»

رییس اداره آمار و فناوری اطلاعات مدیریت درمان گلستان، گفت: «این مدیریت در حوزه درمان مستقیم و غیرمستقیم خدمات مورد نیاز بیمه‌شدگان را فراهم می‌کند. در درمان مستقیم و بخش بستری، دو بیمارستان با عناوین حکیم جرجانی گرگان و خاتم‌الانبیاء (ص) گنبدکاووس فعال است که از تجهیزات و امکانات مناسب از جمله دستگاه ام. ‌آر. آی و سی‌تی‌اسکن برخوردارند. در بخش سرپایی نیز ۹ درمانگاه در مناطق شرقی و غربی استان بیماران را پذیرش می‌کنند و تمامی خدمات درمانی در هر دو بخش به صورت رایگان ارائه می‌شود.»

کیا در توضیح شیوه‌های جمع‌آوری اطلاعات آماری، ادامه داد: «داده‌های آماری در درمان مستقیم از طریق نرم‌افزارهای بیمارستانی استخراج شده و اطلاعات به دست آمده، ملاک بررسی و تحلیل بخش‌های مختلف درمان قرار می‌گیرد. گرچه جمع‌آوری اطلاعات آماری به اقتضای خدمات هر دستگاه شیوه متفاوتی دارد، اما نتیجه نهایی را که دسترسی به اطلاعات و تحلیل داده‌ها است، فراهم می‌کند. در درمان غیرمستقیم نیز ابزار استخراج آمار و گزارش‌های این حوزه، نرم‌افزار جامع اسناد پزشکی است.»

او نقش داده‌های آماری را در بهبود فرایندهای سلامت مهم دانست و افزود: «دستاوردهای آماری و اطلاعاتی تأثیرات بالقوه در ارتقاء خدمات سلامت دارد و با پیشرفت ابزارهای اطلاعاتی، این تأثیر فزونی می‌گیرد. به این معنا که در سایه این پیشرفت، دسترسی سریع و آسان به اطلاعات و استخراج داده‌های حوزه درمان میسر شده و در نتیجه امکان برنامه‌ریزی‌های راهبردی با هدف ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه فراهم می‌شود. در حال حاضر مهمترین کاستی، عدم دسترسی سریع به اطلاعات پایه‌ای بیماران در سامانه‌ای متمرکز است که امید می‌رود با اجرای صددرصدی طرح پرونده الکترونیک سلامت، این امکان فراهم شود.»

کارشناس آمار و اطلاعات، اشتباهات آماری را مهمترین مسائل این حوزه برشمرد و گفت: «آمار نادرست سبب اتخاذ تصمیم‌های غلط، اتلاف منابع، افزایش هزینه و برخی موارد بروز پدیده شکست می‌شود. از این‌رو تهیه یک نرم‌افزار جامع و قوی برای تولید داده‌های آماری صحیح از موارد بسیار ضروری است که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های درست‌تر شده و توسعه و پیشرفت روزافزون فرایندهای سازمان را فراهم کند. در این راستا، مدیریت درمان گلستان با راه‌اندازی داشبورد مدیریتی و استقرار نرم‌افزار «Power BI» در موازات نرم‌افزارها و سامانه‌های موجود در استخراج آمارهای صحیح درمانی موفق عمل کرده است.»