کابوس چیست و چه تفاوتی با رویا دارد؟

کابوس به رویایی ترسناکی گفته می‌شود که فرد را از خواب بیدار می‌کند. این در حالی است که بین کابوس و رویای بد تفاوت وجود دارد. رویاهای پریشان اگر خواب و بیداری را برهم نزند و فرد را در گیجی بین خواب و بیداری نگذارد کابوس تلقی نمی‌شود. در واقع رویای بد را می توان شکل خفیف تر کابوس دانست که به اندازه کابوس ترسناک نیست. رویا می‌تواند مانند کابوس آشفتگی احساسی در فرد ایجاد کند. کابوس در مقایسه با رویای بد در دفعات کمتری اتفاق می‌افتد. تقریبا همه ما در مقاطعی از زندگی دیدن کابوس را تجربه کرده‌ایم. مطالعات نشان می‌دهد 5 درصد از جمعیت تقریبا هفته یک بار کابوس می‌بینند. کابوس دیدن در طول «REM» اتفاق می‌افتد؛ یعنی در طول قسمت‌های میانی و پایانی خواب. کابوس‌ها به علت چرخه خواب و شدت ویژگی‌های تصویری باعث درجات متفاوتی از بیداری می‌شوند. ممکن است فردی در اثر کابوس دیدن از خواب بیدار شود و دیگر نتواند بخوابد یا فقط تا حدودی از خواب بیدار شود و احساس راحتی کرده و دوباره به خواب برود. منظور از راحتی این است که کابوس واقعی نبوده است.

علت دیدن کابوس چیست؟

هنوز به طور قطع مشخص نیست چرا رویا می‌بینیم یا دلیل اصلی کابوس دیدن چیست. اما می‌دانیم کابوس‌های ما در واقعیت‌های مجازی رویا و نظریه‌های تهدید در رویا ریشه دارند. گویا مغز با کابوس دیدن در تلاش است فرد را از طریق پیش‌بینی تجارب دشوار یا خطرناک زندگی به تمرین و آماده‌سازی جهت رویارویی با این تهدیدات وادار سازد. مغز سعی می‌کند توجه فرد را به مسائل و احساسات هنگام بیداری جلب کند. البته این احتمال نیز وجود دارد که رویاها در نمای کلی و همچنین کابوس‌ها در کارکرد اولیه زندگی باشند. این معنی که محصول جانبی سایر فعالیت‌های بدن محسوب می‌شوند. با این حال اغلب پژوهشگران حوزه خواب معتقدند دلیل خاصی برای رویا و کابوس‌ها وجود دارد.

چه اختلالاتی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد کابوس باشد؟

اختلالات خواب: کابوس پدیده‌ای است که نه تنها در سلامت عاطفی تأثیر می‌گذارد بلکه در ایجاد اختلالات خواب هم مؤثر است. افرادی که کابوس می‌بینند نمی‌توانند خواب مطلوبی داشته باشند؛ تا حدی که به احتمال زیاد در روز بعد احساس خستگی و تشویش خواهند کرد، حتی ممکن است فرد آنقدر از دیدن کابوس برآشفته شود که از دوباره خوابیدن بترسد و به این ترتیب ساعات مهم زمان همه استراحت خود را از دست بدهد. بعضی از اختلالات خواب ممکن است با رویاهای بد یا کابوس همراه باشند. بی‌خوابی می‌تواند باعث افزایش رویاهای پریشان شود. آپنه خواب انسدادی نیز به علت مختل‌سازی خواب ممکن است به دیدن رویاهای غیرمعمول و محتوای منفی بینجامد. سندرم پای بی‌قرار که نوعی از اختلالات خواب است نیز باعث کابوس می‌شود. خواب کم کیفیت یکی از عوامل مرتبط با کابوس دیدن است. مشکلات روانی و جسمانی دیگری نیز در بروز کابوس‌های شبانه نقش دارند. افسردگی و اضطراب معمولاً با کابوس دیدن همراه است. کابوس دیدن حتی در مواردی ناشی از افسردگی شدید است. افرادی که از افسردگی رنج می‌برند بیش از دیگران کابوس و رویاهای ترسناک می‌بینند.

در مورد علائم و نشانه‌های کابوس‌های شبانه نیز توضیح می‌دهید؟

تکرار خواب‌های طولانی، پریشان و خواب‌هایی که آن ها را به خوبی به یاد می‌آوریم نیز عموماً در زمینه فرار از تهدیدات برای زنده ماندن، داشتن امنیت و حفظ جسم و جان هستند. کابوس‌ها اغلب در نیمه دوم قسمت اصلی خواب اتفاق می‌افتند. هنگام بیدار شدن از رویاهای پریشان‌کننده، فرد به سرعت هوشیار می‌شود. اختلال خواب باعث پریشانی و زجر در زمینه‌های اجتماعی، کاری یا سایر حوزه‌های مهم عملکردی می‌شود. علائم کابوس به اثرات فیزیولوژیکی یک ماده، به عنوان مثال اعتیاد به مواد یا یک دارو مرتبط نیست بلکه وجود همزمان اختلالات روانی و پزشکی و دیدن خواب‌های پریشان‌کننده نیز در ارتباط با این اختلالات است.

چه کابوس‌هایی شایع‌ترند؟

هیچکس از به یاد آوردن رویاهای پریشان خود لذت نمی‌برد. واقعیت این است در رویاهای همه ما اشتراک‌های زیادی وجود دارد. بسیاری از موضوعات و درونمایه‌های رویاها در طول نسل‌ها و فرهنگ‌ها مشابهت‌هایی داشته‌اند. این موضوع در مورد کابوس‌ها هم صدق می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد شایع‌ترین درونمایه‌های رویاهای پریشان عبارتند از پرخاشگری فیزیکی، درگیری‌های بین فردی و تجارب شکست و درماندگی. ترس مهمترین احساسی نیست که در اغلب کابوس‌ها دیده می‌شود بلکه احساسات دیگری مانند احساس گناه، غم، تأسف و انزجار در کابوس‌ها نیز وجود دارد.

آیا کابوس مردان و زنان با هم متفات است؟

پژوهش‌ها نشان داده کابوس‌های مردان بیشتر روی مصیبت و خشونت، سیل و جنگ متمرکز است در حالی که کابوس‌های زنان اغلب بیشتر در مورد مسائل بین‌فردی است. این در حالی است که زنان در مقایسه با مردان دفعات بیشتری کابوس می‌بینند. بیخوابی ضمن تشدید رویا می‌تواند باعث خواب‌های پریشان و استرس‌زا شود.

در مورد راه‌های پیشگیری از دیدن کابوس نیز توضیح می‌دهید؟

تعیین یک‌زمان خاص برای خوابیدن:

یک برنامه خواب می‌تواند به شما این اطمینان را بدهد که در طول شب به میزان کافی می‌خوابید. اگر به دلیل استرس یا اضطراب کابوس‌های مکرر را تجربه می‌کنید یک برنامه دقیق و منظم می‌تواند به شما یک ثبات دقیق بدهد.

در تاریکی بخوابید:

یکی از عمده‌ترین راه‌های خواب بهتر و باکیفیت اطمینان از آماده بودن بدن برای خواب است. نور آبی حاصل از لامپ، ملاتونین، هورمون خواب را سرکوب می‌کند.

قبل از خواب غذا نخورید:

خوردن غذا در لحظات نزدیک به خواب موجب می‌شود بدن به سوخت‌وساز مشغول نباشد و مغز استراحت کند. باید دو تا سه ساعت قبل از خواب از خوردن غذا پرهیز کرد، با این کار مغز و بدن استراحت کرده و خون بیشتری به مغز می‌رسد و شما سریعتر به خواب می‌روید.

نگرانی‌های خود را بنویسید:

با نوشتن نگرانی‌ها و خاطرات آزاردهنده خود می‌توانید آنها را از ذهن خود دور کنید. نوشتن از احساسات و رخدادهایی که نمی‌توانید به دیگران توضیح دهید و مورد قضاوت آنها قرار گیرید احساس سبکی و آرامش به شما می‌دهد و موجب می‌شود بتوانید خود را برای خواب آماده کنید.

تنفس عمیق:

اگر با ترس یا اضطراب از خواب بیدار می‌شوید، تنفس عمیق که به آن تنفس دیافراگم نیز گفته می‌شود، می‌تواند به کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون کمک کند.

داروهای مصرفی را بررسی کنید:

اگر با مصرف برخی داروها احساس می‌کنید تعداد و شدت کابوس‌ها افزایش یافته بهتر است با دکتر معالج خود صحبت کنید. به عنوان مثال بر اساس تحقیقات انجام شده احتمال کابوس‌های شبانه در افرادی که داروهای آسم مصرف می‌کردند نسبت به قبل بیشتر شده است.

همواره سلامت فکر و روان خود را در نظر داشته باشید:

از سلامت روان خود اطمینان پیدا کنید. برخی کابوس‌ها نشانه استرس، اضطراب، اختلال خواب یا اختلال خلقی است. با درمان مشکلات روان خود می‌توانید به خواب آرام دست پیدا کنید.