مسمومیت در کودکان چرا به وجود می‌آید و سموم از چه راه‌هایی وارد بدن می‌شوند؟

هر سال ده‌ها هزار مورد مسمومیت در سرتاسر کشور اتفاق می‌افتد که اغلب آنها مربوط به کودکان زیر 5 سال است. درصد بالایی از این موارد جزو مسمومیت‌های تهدیدکننده به مرگ است و نیازمند مراقبت‌های ویژه (ICU) هستند. مسمومیت معمولا در کودکان و در اثر حوادث خانگی روی می‌دهد. کودک مشکوک به مسمومیت را باید هرچه سریع‌تر به بیمارستان انتقال داد تا کمک‌های اولیه برای او انجام شود. در بسیاری از موارد شرایط صحنه حادثه برای تشخیص سریع مسمومیت کافی است. برای مثال؛ کودکی در کنار بطری نیمه‌خالی نفت پیدا شده، یا کودکی بیهوش در کنار بسته‌های خالی قرص روی زمین افتاده است.

راه‌های ورود سم به بدن عبارتند از:

دستگاه گوارش: بیشتر سموم مانند داروها و فرآورده‌های نفتی از این راه وارد بدن می‌شوند.

دستگاه تنفس: مسمومیت با گاز منو اکسیدکربن شایع‌ترین مسمومیت تنفسی است که ناشی از احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی تولید خارج شده از اگزوز اتومبیل‌ها است. از طرفی گازها و بخارات سمی و اسپری‌ها از راه تنفس وارد ریه شده و موجب اختلالات شدید تنفسی می‌شوند. همچنین جذب سریع این مواد از ریه به جریان خون ممکن است منجر به مسمومیت سیستمیک (عمومی) شود.

جذب پوستی: مواردی که به طور شایع از این راه وارد بدن می‌شوند شامل آفت‌کشها، حشره‌کش‌های خانگی و کشاورزی و سموم مترشحه از گیاهان هستند.

تزریق: شایع‌ترین موارد مربوط به این راه شامل گاز گرفتن یا نیش زدن بعضی حیوانات و همچنین داروهای تزریقی هستند.

مسمومیت دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟

در ابتدا پزشک باید نسبت به علائم نشان‌دهنده مسمومیت آگاهی داشته باشد. سموم می‌توانند به دستگاه گوارش، تنفس، سیستم اعصاب، پوست و مخاط‌ها آسیب رساند.

دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، دل درد، ترشح فراوان بزاق و اسهال.

دستگاه تنفس: سرفه، خلط خونی، تنگی نفس، تنفس دردناک، سوزش در قفسه سینه و انسداد راه‌های هوایی، تنفس کم‌عمق و کمتر از 10 بار در دقیقه یا تنفس عمیق و سریع (بیش از 30 تا 40 بار در دقیقه).

سیستم عصبی: اختلال هوشیاری (از گیجی تا بیهوشی کامل)، اختلالات حسی یا حرکتی، تشنج، سردرد، لرزش، مردمک‌های تنگ یا گشاد و گاهی اوقات افزایش تعریق.

پوست و مخاط: حساسیت پوستی، قرمزی، تاول، کبدی رنگ پوست، سوختگی پوست یا داخل و اطراف دهان و استشمام بوهای غیرمعمول از دهان یا لباس‌های کودک مسموم.

در مورد درمان مسمومیت‌ها هم توضیح می‌دهید؟

مسمومیت با سم: ابتدا علت مسمومیت باید مشخص شود، اطراف مصدوم را برای یافتن بطری، قرص، سرنگ، جعبه‌های دارویی یا شیمیایی را جستجو کنید. هرچه را یافتید به همراه مصدوم به بیمارستان بیاورید. اگر مصدوم هوشیار است، تنفس طبیعی دارد و تشنج ندارد با خوراندن شربت «ipecacا» او را واردار به استفراغ کنید. برای شیرخوار تا سن یک سال از 1 تا 2 قاشق چایخوری و برای بالغین از 2 قاشق غذاخوری استفاده کنید. مصدوم را وادار کنید یک فنجان آب بنوشد، اگر در عرض 20 دقیقه استفراغ نکرد، نوبت دوم شربت را به او بدهید، اگر مصدوم محصولات نفتی یا مواد سوزاننده خورده است او را وادار به استفراغ نکنید، اگر مصدوم ماده سوزاننده بلع کرده است (اسید یا قلیا) سریعاً آب یا شیر برای نوشیدن به او بدهید (هرکدام که زودتر در دسترس است)، توجه کنید اگر مصدوم بیهوش است یا گیج و خواب‌آلوده یا در حال تشنج است چیزی برای نوشیدن به او ندهید.

مسمومیت استنشاقی: به مصدوم هوای تازه بدهید. وسایل احتیاطی مناسب‌ بردارید (ماسک، گاز، لباس محافظتی) تا خود شما نیز تحت تأثیر سم قرار نگیرید، لباس سفت مصدم را شل کنید، مصدوم را در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار دهید. توجه کنید کسی که ماده سمی مانند دود گاز استنشاق کرده ممکن است هنگامی که در معرض هوای تازه قرار می‌گیرد، احساس بهتری داشته باشد. اما ممکن است تغییرات بارزی در وضعیت هوشیاری او ایجاد شود بنابراین مصدومان سم استنشاقی بایستی به بیمارستان منتقل شوند.

مسمومیت از راه پوست: دستکش به دست کنید تا در صورت تماس با سم مسموم نشوید، لباس‌های مصدوم را که با سم آلوده شده را درآورید. پوست مصدوم را با مقادیر کافی آب جاری شستشو دهید، پوست مصدوم را به کمک آب و صابون بشویید. اگر سم به صورت ماده خشک است قبل از شستن پوست مصدوم را بسایید.

مسمومیت با گیاهان: دقیقاً مشخص کنید چه قسمت‌هایی از گیاه خورده شده است، سعی کنید مشخص شود چه مقدار از گیاه خورده شده است، گیاهان خاصی اثر تحریکی روی پوست دارند حتی می‌توانند باعث سوختگی شوند. زمانی که پوست در معرض چنین گیاهانی قرار می‌گیرد درمان شامل شستشوی مناطق آلوده با آب و صابون و سپس انتقال بیمار به یک مرکز درمانی است.