سکته مغزی چیست و در اثر چه عواملی به وجود می‌آید؟

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که عروق خونی مغز پاره شود یا انسداد عروق در این بافت گسترش یابد. در صورت عدم درمان سریع سلول‌های مغز سریعاً از بین می‌روند که نتیجه آن می‌تواند ایجاد ناتوانی‌های جدی و حتی مرگ باشد. اگر خون‌رسانی به سلول‌های مغزی به طور صحیح انجام نشود، سلول‌ها در اثر کمبود اکسیژن، پس از چند دقیقه می‌میرند. یکی از عواملی که به صورت مشخص ریسک سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد، سن است. در ارتباط با عامل جنس و نژاد باید گفت سکته‌های مغزی در مردان شایع‌تر از زنان و در نژاد سیاه شایع‌تر از نژاد سفید است. سابقه فامیلی مثبت یکی دیگر از عوامل است. کسانی که یکی از بستگان درجه یک آنها سکته مغزی کرده‌اند، احتمال سکته مغزی در آنها بیشتر است اما فاکتورهایی که ذکر شد غیرقابل تغییرند و با اینکه به عنوان یک عامل ریسک از آنها یاد می‌شود نمی‌توان کاری برای تغییر و تنظیم‌شان انجام داد. در مقابل یکسری فاکتورهایی هستند که قابل کنترل هستند که مهمترین آنها عبارتند از: فشار خون، بیماری‌های‌ قلبی، کلسترول و تری گلیسرید بالا، سیگار، وزن زیاد، بیماری‌های دیابت و تنگی شریان که با اصلاح آنها می‌توان خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

سکته مغزی دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟

بی‌حسی یا ضعف ناگهانی؛ به ویژه در یک سمت بدن، تغییر ناگهانی در دید یک یا هر دو چشم، مشکل در بلع، سردرد ناگهانی و شدید با علت ناشناخته، مشکلات ناگهانی در راه رفتن، تعادل و سرگیجه، سردرگمی، مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران و برهم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالاً با حالت تهوع، استفراغ، تب و سکسکه همراه است. اگر فردی دارای علائم و نشانه‌های ذکر شده بود در وهله اول از فرد درخواست می‌شود که لبخند بزند. در این حالت اگر صورت فرد آویزان شد، یکی از نشانه‌های ابتلا به سکته مغزی را دارد. در بررسی‌های دیگر از فرد تقاضا می‌شود که دست‌های خود را بالا بیاورد. اگر در انجام این کار ناتوان باشد یا اینکه یکی از دستان او قادر به همراهی نباشند، احتمالاً دچار فلج ناشی از سکته مغزی شده است. همچنین از فرد درخواست می‌کنند که صحبت کند. اگر هنگام صحبت کردن گیج و سردرگم باشد، نشانه خوبی نخواهد بود. وجود هرکدام از این علائم در فرد، پزشک را مجاب به انجام درمان‌های فوری برای بهبودی خواهد کرد.

آیا ابتلا به بیماری‌های قلبی شانس ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد؟

حدود 30 تا 40 درصد سکته‌های مغزی به خاطر آمبولی (لخته شدن خون) بروز می‌کند. آمبولی ناشی از بیماری‌های قلبی است. شایع‌ترین بیماری که باعث آمبلی مغزی می‌شود «فیبریلاسیون دهلیزی» است که یک اختلال ریتم قلبی است و شانس بروز سکته مغزی را 17 برابر می‌کند؛ بنابراین هر بیماری که با سکته مغزی مراجعه می‌کند، حتماً لازم است که از نظر بیماری‌های قلبی بررسی شود. از بین بیماری‌هایی قلبی که به صورت شایع باعث سکته مغزی می‌شوند بیماری‌های دریچه قلب را می‌توان نام برد؛ به خصوص مواردی که به دنبال بیماری‌های رماتیسمی پیش می‌آید. در بیمارانی که دریچه قلب مصنوعی دارند شانس سکته مغزی در آنها بیشتر است و باید حتماً آسپرین یا داروی ضد انعقاد استفاده کنند. همچنین بیمارانی که ایسکمی قلبی یا سکته قلبی کرده‌اند مستعد تشکیل لخته و آمبولی مغزی هستند. بیماری‌های مادرزادی قلبی و نارسایی قلبی نیز خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد. کنترل مناسب بیماری‌های قلبی عرقی در پیشگیری از سکته‌های مغزی نقشی اساسی دارد .

در مورد زمان طلایی درمان بیمارانی که سکته قلبی می‌کنند توضیح می‌دهید؟

سکته مغزی یکی از عارضه‌های خطرناکی است که احتمال وقوع آن برای هر فردی وجود دارد. در فلج ناشی از سکته مغزی، گروهی از عضلات و ماهیچه‌های فرد از کار می‌افتد. در این حالت با انجام برخی تمرینات فیزیوتراپی، امکان برگشت بیمار به حالت عادی وجود دارد. البته باید توجه داشت پروسه بهبودی بستگی به تلاش خود فرد و شدت سکته مغزی او دارد.

درمان دارویی سکته مغزی توسط داروی آر تی پی ای (RTPA) انجام می‌شود. اگر همراهان بیمار علائم سکته مغزی را بشناسند و بتوانند در 3 ساعت اول، او را به مراکز دولتی منتقل کنند، این درمان می‌تواند مفید باشد و بیمار برای همیشه از فلج نجات پیدا کند.

چگونه می‌توان از بروز سکته‌های مغزی پیشگیری کرد؟

رژیم غذایی مناسب در پیشگیری از سکته مغزی بسیار مهم است که عبارتند از:

حذف نمک: نمک اضافه از طریق بالا بردن فشار خون باعث افزایش ریسک سکته مغزی می‌شود.

کاهش مصرف شکر و چربی: که باعث افزایش تری‌گلیسرید، کلسترول و قند خون می‌شود.

عدم مصرف چربی‌های حیوانی: چربی‌های حیوانی نباید استفاده شود و بیشتر از چربی‌های گیاهی و ترجیحاً از روغن مایع استفاده شود. مواد حاوی چربی‌های اشباع نشده مانند گردو و زیتون بسیار مؤثرند و چربی‌شان اصلاً مضر نیست و در تنظیم کلسترول و تری‌گلیسرید بدن استفاده می‌شوند.

مصرف زیاد مرکبات و سبزیجات: با مصرف سبزیجات و مرکبات می‌توان چربی خون، قند خون و وزن بدن را کاهش داد و آنها را تنظیم کرد. علاوه بر این، سبزیجات و مرکبات ویتامین B و فولات فراوان دارند که باعث کاهش هموسیستین خون می‌شوند.