به گزارش آتیه‌آنلاین، کل جمعیت جهان در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲ از مرز هشت میلیارد نفر گذشت. افزایش جمعیت از هفت به هشت میلیارد نفر تنها ۱۲ سال طول کشید. این رشد سریع جمعیت ترس‌هایی از جمله کمبود مواد غذایی، بیکاری افسارگسیخته، کاهش منابع طبیعی و تخریب بی‌رویه محیط‌زیست را که از عواقب رشد سریع جمعیت بود به ذهن متبادر کرد.
اما بزرگ‌ترین چالش جمعیتی امروز جهان دیگر رشد سریع جمعیت نیست، بلکه پیری جمعیت است. آمادگی متفکرانه- ترکیبی از تغییرات رفتاری، سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی و زیرساخت‌ها، سیاست‌ها و اصلاحات نهادی و نوآوری‌های فناوری - می‌تواند کشورها را قادر سازد تا با این چالش مقابله کرده و از فرصت‌های ناشی از تغییرات جمعیتی استفاده کنند.
کاهش نرخ رشد جمعیت
شبح بمب جمعیتی جهانی در حقیقت دفع شده است. نرخ رشد جمعیت جهان در دهه‌های اخیر به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود که به‌کندی ادامه پیدا کند.
در حالی که جمعیت جهان روند کاهشی دارد جمعیت سالمندان در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود که سهم جمعیت ۶۵ ساله یا بالاتر جهان از ۱۰ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۱۶ درصد در سال ۲۰۵۰ افزایش یابد. در سال ۲۰۵۰، هشتاد درصد از سالمندان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی خواهند کرد. سرعت پیری جمعیت بسیار سریع‌تر از گذشته است. در سال ۲۰۲۰، تعداد افراد ۶۰ سال و بالاتر، از کودکان کمتر از ۵ سال، بیشتر بود. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰، نسبت جمعیت بالای ۶۰ سال جهان تقریباً از ۱۲ درصد به ۲۲ درصد خواهد رسید.
متأسفانه، کاهش میزان زادوولد در سال‌های اخیر بیانگر این موضوع است که در صورت نداشتن مدیریت صحیح جمعیت در کشورها، در دهه‌های پیش‌رو، کشورهای مختلف با چالش‌های اساسی در حوزه تأمین جمعیت جوان و پویا روبه‌رو خواهند شد. به همین دلیل، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی برای استفاده از این فرصت و جلوگیری از بحران‌های احتمالی آینده در رابطه با کاهش جمعیت جوان، ضروری است.
تأثیر همه‌گیری بر جمعیت جهان
همه‌گیری کرونا با وجود حدود ۱۵ میلیون مرگ مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با کووید-۱۹ و کاهش تقریباً دوساله امید به زندگی در سراسر جهان در طول دو سال اول، تنها اندکی بر اندازه و رشد جمعیت جهان تأثیر گذاشت. اگرچه این بیماری همه‌گیر نابرابری‌ها را تشدید و به‌طور بالقوه بار اقتصادی جدیدی را ایجاد کرد اما تأثیر آن بر باروری نامشخص است.
نرخ رشد جمعیت در کشورها، گروه‌های درآمدی و مناطق جغرافیایی به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است؛ این رشد در میان کشورهای کم‌درآمد و در آفریقا به‌طور نامتناسبی بالا و در میان کشورهای با درآمد متوسط، بالا و در اروپا به‌طور نامتناسبی پایین است. چیزی که به سرعت جهانی می‌شود این است که پیری جمعیت فراگیرترین و غالب‌ترین روند جمعیتی جهانی است که به دلیل کاهش باروری، افزایش طول عمر و عبور گروه‌های بزرگ به سنین بالاتر رخ می‌دهد.
ساختار سنی جمعیت در طول سال‌ها به شدت تغییر کرده است. امید به زندگی جهانی از ۳۴ سال در ۱۹۱۳ به ۷۲ سال در ۲۰۲۲ افزایش یافت و انتظار می‌رود این مسیر در بلندمدت ادامه یابد. در همین حال، بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۰، باروری در همه کشورهای جهان کاهش یافته است.
زمانی که سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی تأسیس شد، تعداد کودکان زیر ۱۵ سال هفت برابر بیشتر از افراد ۶۵ سال و بالاتر بود. این گروه‌ها تا سال ۲۰۵۰، تقریباً به یک اندازه خواهند بود. تنها بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰، سهم جهانی افراد ۸۰ سال و بالاتر تقریباً به پنج درصد می‌رسد که این تغییرات مجموعه عظیمی از چالش‌های بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی در دهه‌های آینده به همراه خواهد داشت و از کاهش گسترده جمعیت خبر می‌دهد.
پرداختن به همه این چالش‌ها مستلزم تغییرات گسترده‌ای در رفتارهای سبک زندگی، سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی، اصلاحات نهادی و سیاستی و نوآوری و پذیرش فناوری خواهد بود. البته عواقب بالقوه این امر چشمگیر است. از جمله می‌توان به کاهش نیروی کار در مقابل افزایش شمار بازنشستگان، افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی مرتبط و کاهش کیفیت زندگی در میان سالمندان به دلیل کمبود منابع انسانی، مالی و نهادی اشاره کرد.
سیاست‌های جمعیتی آینده
تغییرات جمعیتی معمولاً در مقایسه با سایر تأثیرات عمده بر رفاه اجتماعی و اقتصادی، مانند بیماری‌های همه‌گیر، درگیری‌های مدنی و بین‌المللی و تغییرات فناوری بیشتر تدریجی است. از آنجا که روندهای جمعیتی قابل پیش‌بینی‌تر هستند، کارگزاران اصلی فرصت نسبتاً گسترده‌ای دارند تا سیاست‌هایی را اجرا و رفتارهایی را تشویق کنند که جمعیت آینده را شکل دهند و اثرات منفی احتمالی تغییرات جمعیتی را کاهش دهند.
اهداف قابل دستیابی برای رشد جمعیت شامل بهبود سلامت باروری، تجهیز افراد به سرمایه انسانی و فیزیکی مورد نیاز برای اعضای مولد جامعه، اطمینان از عملکرد خوب بازارهای کار و سرمایه که به مردم امکان می‌دهد پتانسیل تولیدی خود را درک کنند، ایجاد مؤسسات و سیاست‌هایی که باری را که مردم بر محیط زیست وارد می‌سازند محدود می‌کند و همچنین ترویج پیری سالم است.
یک تغییر رفتاری حیاتی بر افزایش فعالیت بدنی متمرکز است؛ سازمان بهداشت جهانی ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه فعالیت بدنی هوازی متوسط را در هفته برای بزرگسالان ۱۸ تا ۶۴ ساله توصیه می‌کند. این سازمان همچنین می‌گوید که افراد ۶۵ سال و بالاتر فعالیت بدنی را با تمرینات تعادلی و قدرتی سه روز در هفته افزایش دهند. با این حال، از هر چهار بزرگسال در سراسر جهان، یک نفر نمی‌تواند این استانداردها را رعایت کند. در همین حال توصیه سازمان جهانی بهداشت برای فعالیت بدنی نوجوانان، مبنی بر ۶۰ دقیقه در روز، توسط بیش از ۸۰ درصد جمعیت محقق نمی‌شود.
از سوی دیگر طرح‌های پیشنهادی شامل سیاست‌هایی برای حمایت از سفر با پای پیاده یا با دوچرخه و ائتلافی از مدارس، جوامع، محل‌های کار، مراکز بهداشتی و دولت‌ها برای ایجاد مشوق‌ها و فضاهای امن برای فعالیت بدنی بیشتر است.
تشویق رژیم‌های غذایی سالم‌تر (حاوی قند، سدیم، چربی‌های اشباع شده و کالری کم) و کاهش مصرف دخانیات نیز می‌تواند بازدهی پایداری را برای داشتن پیری سالم به همراه داشته باشد.
سرمایه‌گذاری روی سالمندی سالم
سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی به‌طور طبیعی بر ایجاد فضاهای سالم و سازگار با سن، متمرکز خواهد شد. ساختمان‌های مسکونی و تجاری می‌تواند با سیستم تهویه مناسب ساخته شود و از سوخت‌های مضری که آلودگی هوای داخل ساختمان را اینجاد می‌کنند استفاده نشود. همچنین توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل انبوه برقی و سهولت دسترسی برای افراد مسن دارای محدودیت تحرک، یکی از اهداف برنامه‌ریزی شهری مناسب و با اولویت است.
هدف برنامه‌های آموزشی و مهارتی، نه‌تنها افزایش بهره‌وری افرادی است که به‌عنوان نیروی کار فعالیت می‌کنند، بلکه تشویق به مشارکت نیروی کار گروه‌هایی مانند مادران و افراد مسن‌تر است. همچنین سرمایه‌گذاری در آموزش ابتدایی و متوسطه که آموزش مهارت‌های انتقادی را تقویت می‌کند مطلوب است.
اصلاحات نهادی و سیاستی می‌تواند به ارتقای دسترسی به لوازم و خدمات باکیفیت تنظیم خانواده، فراهم‌شدن امکان انتخاب سن بازنشستگی، ایجاد انگیزه برای پس‌انداز فردی در سنین بازنشستگی، ارتقای بخش‌های اقتصادی با ایجاد فرصت‌های شغلی برای کارگران مسن‌تر، توسعه و تقویت سیستم‌های مراقبت بلندمدت و ترویج پیشگیری از بیماری و تشخیص زودهنگام منجر شود.
نوآوری‌های فناورانه، پتانسیل هیجان‌انگیزی برای مقابله با چالش‌های پیری جمعیت دارد. پیشرفت در فناوری سلامت (توسعه واکسن‌های ایمن و مؤثر و حسگرهای ناظر بر سلامت)، دستگاه‌های کمکی (ربات‌ها) و فناوری اطلاعات در حال حاضر برای پیری سالم بسیار تأثیرگذار هستند.
پیری جمعیت مهم‌ترین معضل جهانی است و چالش‌هایی همچون همه‌گیری می‌تواند به ما بیاموزد که چگونه برای آن آماده شویم. پیری جمعیت مانند کرونا فرصت‌هایی را برای جوامع فراهم می‌کند تا سیاست‌گذاری مجدد داشته باشند و تجدیدقوا کنند.
مترجم: مریم حسینی
نظر شما