این روزها استفاده از گوشی تلفن همراه آن‌قدر زیاد است که محل کار و خانه و دانشگاه و مدرسه نمی‌شناسد. حال تصور کنید یک تعطیلات بلندمدت هم پیش روی‌ ما باشد. در این شرایط، وقت نامحدود باعث می‌شود پرسه زدن در فضای مجازی از کنترل ما خارج شود و بدون اینکه بخواهیم، نتوانیم بهره لازم را از زمان طلایی تعطیلی ببریم. بنابراین باید با آمادگی کامل و آگاهی نسبت به این موضوع به استقبال تعطیلات نوروزی برویم. محدود کردن زمان استفاده از گوشی و جایگزین کردن مطالعه، گردش، دیدار با عزیزان و دوستان و عبادت در ماه رمضان می‌تواند ما را در مدیریت وقت‌ صرف کردن در فضای مجازی یاری کند.

نوموفبیا چیست؟

آیا تا به حال نام «نوموفوبیا» به گوش‌تان خورده است؟ فوبیایی که ممکن است همه ما ندانسته به آن دچار باشیم. نوموفوبیا (no-mobile-phone) یا بی‌گوشی‌هراسی، اختلالی است که در آن فرد در صورت نبودن تلفن همراهش به‌صورت دائمی، دچار ترس و اضطراب و دلهره می‌شود. این فوبیای به ظاهر ساده و روزمره بسیار مخرب است و به عنوان سندروم استفاده از رسانه‌های دیجیتال اثرگذار برای سلامت روان در نظر گرفته می‌شود. افرادی که دچار بی‌گوشی‌هراسی هستند، دچار اختلالات زیادی در زندگی روزمره خود می‌شوند و این عارضه بر روابط، شغل، تفریحات و دیدگاه‌های آن‌ها اثر می‌گذارد. اگر می‌خواهید بدانید دچار نوموفوبیا هستید یا خیر وجود این علائم را در خودتان بررسی کنید: آیا با تلفن همراه به رختخواب می‌روید؟ آیا صبح به محض بیدار شدن تلفن خود را چک می‌کنید؟ آیا دیگران شما را به خاطر استفاده از گوشی در جمع مورد سرزنش قرار می‌دهند؟ آیا تلفن همراه خود را به دستشویی می‌برید؟ آیا هنگام فیلم دیدن یا کتاب خواندن نمی‌توانید تمرکز کنید و گوشی را چک می‌کنید؟ آیا وقتی بیرون از منزل هستید مدام به تلفن خود نگاه می‌کنید؟ آیا به افراد داخل خانه هم پیامک می‌دهید؟ اگر پاسخ این سؤالات مثبت است شما دچار نوموفوبیا هستید. البته امروزه این اختلال کم و بیش در همه با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد و کم‌کم باید به فکر کنترل و درمان آن باشیم.

یک پژوهش اخیر نشان می‌دهد درصد بالایی از بزرگسالان معتقدند مانند گذشته نمی‌توانند تمرکز کنند و کتاب بخوانند. خیلی مواقع هم کتابی را شروع می‌کنند اما آن را نیمه‌کاره رها می‌کنند و به سراغ گوشی می‌روند. این موضوع به امور دیگر زندگی انسان نیز تسری پیدا می‌کند. نبود تمرکز در درازمدت ما را با اختلال در انجام امور زندگی مواجه می‌کند. پر کردن مغز با داده‌های گوناگون و نبود فرصت برای فکر کردن و تجزیه و تحلیل کردن این داده‌ها به مرور باعث می‌شود توجه ما به دنیای اطراف کم شود و عادت کنیم تمام نیاز خود را به وسیله موتورهای جست‌وجو و اخبار رسانه‌ها تأمین کنیم. فراموش کردن کارها، تداخل امور، حس خستگی و بی‌حوصلگی همه از پس این تلنبار بیهوده اطلاعات به دنبال می‌آید.

راهکارها

در اولین قدم می‌توانیم اعلان‌ها را خاموش کنیم. اینکه مدام صدای رسیدن پیام را نشنویم، کمک می‌کند کمتر به طرف گوشی برویم. قدم بعدی این است که شب هنگام خواب گوشی را جایی دور از محل خواب خود قرار دهیم و آن را در حالت بی‌صدا بگذاریم. به جای آن می‌توانیم یک کتاب همراه خود کنیم و قبل از خواب چند صفحه‌ای بخوانیم. این کار قدم بعدی را نیز تسریع می‌کند، چون وقتی از خواب برخیزیم، گوشی کنارمان نیست که بخواهیم فوری آن را چک کنیم. استفاده از ساعت‌های کوچک زنگ‌دار را هم می‌توان جایگزین آلارم گوشی کرد. در قدم‌های بعدی باید تمرین کنیم در طول زمان دیدن یک فیلم دست به گوشی نزنیم یا هنگام صحبت با دیگران به آن نگاه نکنیم.

کتاب تنها راه نجات

از طرف دیگر به گفته محققان اکنون تنها راه نجات و برون‌رفت از این معضل بازگشت به کتابخانه و خواندن است. طی پژوهش‌هایی که روی رمان‌های بلند صورت گرفته، این رمان‌ها توانایی ایجاد تمرکز عمیق را دارند. دنبال کردن اتفاقات و حوادث و روابط میان انسان‌ها در زمانی که رمانی بلند را می‌خوانیم به ما این امکان را می‌دهد که با شخصیت‌های داستان همراه شویم و منتظر بمانیم تا ببینیم سرنوشت آن‌ها چه خواهد بود. همین امر به‌طور نامحسوس بعد از مدت‌زمانی باعث می‌شود میزان استفاده ما از تلفن همراه و وقت‌گذرانی‌های بیهوده در شبکه‌های اجتماعی کم شود. در همین راستا می‌توانیم دنبال کردن کانال‌هایی که محتوای مناسبی ندارند و منابع خبری درستی هم نیستند را متوقف کنیم. نوشتن خلاصه‌ای از کتابی که می‌خوانیم و انتشار آن در صفحه شخصی‌مان مفیدتر و مطلوب‌تر است.