به گزارش آتیه آنلاین؛ مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ توسط «اکرم جُندیوغلو» و «یاغمور اوزونیرماک» تحت حمایت «بنیاد تحقیقات سیاست اقتصادی ترکیه» (TEPAV) بحران رو به رشد فقر کودکان در ترکیه را به عنوان یک مسئله پایدار و رو به رشد برجسته کرده است. این مطالعه با بررسی افزایش مداوم نرخ فقر در میان کودکان نشان می‌دهد که میلیون‌ها کودک در ترکیه تحت شرایط نامطلوب زندگی می‌کنند به طوری که این بنیاد گزارش داده ۷ میلیون کودک در گروه سنی ۰ تا ۱۷ سال در ترکیه در شرایط فقر زندگی می‌کنند که ۲ میلیون نفر از این تعداد از فقر عمیق رنج می‌برند.

این مطالعه که بر اساس گروه‌های سنی است، روند افزایشی در نرخ فقر میان نوزادان ۰ تا ۲ ساله و کودکان ۳ تا ۱۴ ساله را شناسایی کرده است. در سال ۲۰۱۷، نرخ فقر برای نوزادان ۳۶.۸ درصد بود که تا سال ۲۰۲۲ به ۴۱.۴ درصد افزایش یافت. به‌طور مشابه، نرخ فقر برای تمام کودکان از ۴۰.۸ درصد به ۴۳.۸ درصد در همین دوره زمانی افزایش پیدا کرد. همچنین براساس محاسبات درآمد سرانه، نرخ فقر به‌طور قابل توجهی در میان نوزادان و کودکان بالاتر بود. در سال ۲۰۲۲، نرخ فقر برای نوزادان (۰ تا ۲ ساله) به ۴۱.۴ درصد، برای کودکان (۳ تا ۱۴ ساله) به ۴۳.۸ درصد، برای جوانان (۱۵ تا ۲۴ ساله) به ۲۹.۹ درصد و برای افراد بالای ۲۵ سال به ۱۸.۲ درصد رسید.

در مطالعه‌ای دیگر که توسط TEPAV منتشر شده است، اقتصاددان «هاکان ییلماز» با استفاده از داده‌های یورواستات و محاسبات خود، نرخ فقر کودکان در سال ۲۰۲۳ را ۳۴.۴ درصد تعیین کرد. این نرخ که تا سال ۲۰۲۰ بین ۳۳ تا ۳۴ درصد بود، از سال ۲۰۲۱ به بیش از ۳۴ درصد افزایش یافت. این مطالعه همچنین نشان داد که ۲ میلیون کودک در ترکیه در شرایط فقر شدید زندگی می‌کنند. براساس این گزارش، نرخ فقر کودکان در ترکیه بالاتر از تمام کشورهای اتحادیه اروپا است. در حالی که نرخ فقر کودکان در ترکیه بیش از ۳۰ درصد است، میانگین این نرخ در ۲۷ کشور اتحادیه اروپا حدود ۱۹ درصد است.

علل ریشه‌ای فقر کودکان در ترکیه پیچیده و به‌شدت در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ریشه دارد. سیاست‌های اقتصادی که رشد سریع صنعتی و شهرنشینی را در اولویت قرار داده‌اند، اغلب توزیع عادلانه درآمد و شبکه‌های ایمنی اجتماعی را نادیده گرفته‌اند. نرخ بالای بیکاری، به‌ویژه در میان جوانان و زنان، بی‌ثباتی مالی خانوارها را تشدید کرده و کودکان را در برابر فقر آسیب‌پذیرتر کرده است.

تورم نیز وضعیت را بدتر کرده است. طی دهه گذشته، ترکیه نرخ‌های تورم متغیری را تجربه کرده که به‌شدت قدرت خرید مردم را تحت تأثیر قرار داده است. افزایش هزینه‌های ضروری مانند غذا، مسکن و آموزش تأثیر نامتناسبی بر خانواده‌های کم‌درآمد داشته و تعداد بیشتری از کودکان را به سمت فقر سوق داده است.

همچنین تفاوت‌های منطقه‌ای نیز نقش مهمی در فقر کودکان ایفا می‌کنند. در حالی که مراکز شهری مانند استانبول و آنکارا از شرایط اقتصادی نسبتاً بهتری برخوردارند، مناطق روستایی و جنوب شرقی با سطوح بالای فقر به دلیل توسعه‌نیافتگی، دسترسی محدود به آموزش باکیفیت و خدمات بهداشتی ناکافی مواجه‌اند. این تفاوت‌ها به‌ویژه در مناطقی که جمعیت زیادی از کردها در آن ساکن هستند، بیشتر مشهود است، جایی که بی‌توجهی سیستماتیک چالش‌های اجتماعی-اقتصادی را پیچیده‌تر کرده است.

عوامل جهانی نیز به این بحران دامن زده‌اند. پاندمی کووید-۱۹ اقتصادهای سراسر جهان را مختل کرد و ترکیه نیز از این قاعده مستثنی نبود. کاهش درآمدها در دوران پاندمی، سطوح فقر را افزایش داد و کودکان بیشترین آسیب را از کاهش منابع خانوار متحمل شدند. علاوه بر این، درگیری‌های ژئوپلیتیکی مانند جنگ جاری در سوریه باعث ورود تعداد زیادی پناهنده به ترکیه شده است. بسیاری از کودکان پناهنده در فقر شدید زندگی می‌کنند؛ وضعیتی که نرخ کلی فقر کودکان را تشدید کرده‌ است.

چرا نرخ فقر کودکان در ترکیه نسبت به کشورهای اتحادیه اروپا بالاتر است؟

نرخ فقر کودکان در ترکیه به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین کشورهای اتحادیه اروپا است که حدود ۱۹ درصد برآورد می‌شود. این تفاوت ریشه در چندین مسئله سیستمی دارد. اولاً، سیستم رفاه اجتماعی ترکیه در مقایسه با سیستم‌های جامع و تامین‌شده اتحادیه اروپا کمتر توسعه‌یافته است. بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا مزایای گسترده‌ای مانند کمک‌هزینه کودکان، خدمات بهداشت و درمان همگانی و آموزش یارانه‌ای ارائه می‌دهند که به‌عنوان شبکه‌های ایمنی برای خانواده‌های آسیب‌پذیر عمل می‌کند. در مقابل، برنامه‌های رفاهی ترکیه اغلب از مقیاس و کارایی لازم برای مقابله با فقر گسترده برخوردار نیستند.

دومین مسئله، بازار کار ترکیه است که با نرخ بالای بیکاری مواجه است و یک اقتصاد غیررسمی بزرگ دارد. بسیاری از خانواده‌ها به مشاغل کم‌درآمد و ناپایدار که فاقد دسترسی به مزایای تامین اجتماعی است متکی هستند و نمی‌توانند منابع کافی برای کودکان خود فراهم کنند. در مقایسه، کشورهای اتحادیه اروپا معمولاً از حمایت‌های کاری قوی‌تر و دستمزدهای بالاتر برخوردارند که خطر فقر را کاهش می‌دهد.

مسئله سوم، نابرابری‌های سیستماتیک در آموزش و بهداشت است که فقر را در ترکیه تشدید می‌کنند. دسترسی به آموزش و خدمات درمانی باکیفیت به‌ویژه در مناطق روستایی و جنوب شرقی نابرابر باقی مانده است. این امر چرخه‌ای را ایجاد می‌کند که در آن کودکان متولدشده در فقر با فرصت‌های محدودی برای پیشرفت روبرو می‌شوند. در مقایسه، کشورهای اتحادیه اروپا سرمایه‌گذاری زیادی در کاهش تفاوت‌های منطقه‌ای و اطمینان از دسترسی برابر به خدمات ضروری کرده‌اند.

سرانجام، چالش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی منحصر به ترکیه، مانند میزبانی میلیون‌ها پناهنده، منابع را تحت فشار قرار داده است. در حالی که کشورهای اتحادیه اروپا نیز با چالش‌هایی در زمینه مهاجرت روبرو هستند، ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی و مقیاس ورود پناهندگان بار نامتناسبی را متحمل شده است. این مسئله رقابت برای منابع محدود را افزایش داده و سطوح فقر را در میان جمعیت پناهنده و محلی افزایش داده است.

پیامدهای فقر کودکان

پیامدهای بلندمدت فقر کودکان در ترکیه عمیق و گسترده است. در حوزه آموزش، کودکان خانواده‌های فقیر اغلب برای کمک به درآمد خانواده مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. این امر چرخه فقر را تقویت می‌کند، زیرا فقدان تحصیل فرصت‌های شغلی آینده و پتانسیل درآمد را محدود می‌کند. مؤسسه آمار ترکیه (TurkStat) گزارش می‌دهد که نرخ ترک تحصیل در مناطق کم‌درآمد به‌ویژه در میان دختران به‌طور نامتناسبی بالا است.

کارشناسان و فعالان حمایت از کودکان بارها بر ضرورت مقابله با فقر کودکان در ترکیه تأکید کرده‌اند. دکتر «عایشه ارگنچ»، روانشناس کودک، اظهار می‌کند: «کودکانی که در فقر رشد می‌کنند استرس مزمنی را تجربه می‌کنند که بر رشد شناختی و سلامت روانی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. بدون مداخله، اثرات فقر می‌تواند مادام‌العمر باشد».

وضعیت بهداشتی نیز به همین شکل وخیم است؛ سوءتغذیه، دسترسی ناکافی به خدمات درمانی و قرار گرفتن در شرایط زندگی ناامن منجر به نرخ بالاتر بیماری و مرگ‌ومیر در میان کودکان فقیر می‌شود. گزارش یونیسف تأکید می‌کند که کودکان در فقیرترین مناطق ترکیه دو برابر بیشتر از همسالان خود در مناطق مرفه‌تر از بیماری‌های قابل پیشگیری رنج می‌برند.

از نظر اقتصادی، فقر کودکان چشم‌انداز رشد بلندمدت کشور را تضعیف می‌کند. یک نیروی کار کم‌سواد و ناسالم بهره‌وری و نوآوری را کاهش داده و رقابت‌پذیری ترکیه در بازار جهانی را کم می‌کند. این امر چرخه معیوبی را ایجاد می‌کند که در آن رکود اقتصادی فقر را دائمی می‌سازد. دکتر «محمد ییلماز»، اقتصاددان، به مسائل اقتصادی ساختاری اشاره می‌کند: «نرخ بالای بیکاری در ترکیه و فقدان سیاست‌های مالیاتی مترقی از عوامل کلیدی در فقر کودکان هستند. ما به اصلاحات سیستمی برای مقابله با این چالش‌ها نیاز داریم».

در نهایت فقر کودکان در ترکیه نه‌تنها یک مسئله اجتماعی بلکه یک بحران ملی است که به راه‌حل‌های فوری و پایدار نیاز دارد. تأثیرات اقتصادی، منطقه‌ای و جهانی در کنار سیاست‌های ناکارآمد داخلی، این بحران را پیچیده‌تر کرده‌اند. برای مقابله با این مشکل، ترکیه نیازمند تغییرات بنیادین در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی خود است و هرگونه تأخیر در اقدام تداوم چرخه فقر و از دست رفتن فرصت‌های حیاتی برای نسل‌های آینده محسوب می‌شود.