در سواحل تالاب کورل، در «آکرا»، پایتخت غنا، یک برج در لبه آب برجسته شده است و گاوها در قله آن در حال چرا هستند. این صخره ناهموار که حدود 20 متر ارتفاع دارد، نه از خاک یا سنگ، بلکه از محل دفن زباله تشکیل شده است. بیشتر آن (حدود 60 درصد) لباس‌های سفیدپوستان شمال جهانی است؛ لباس‌هایی که کسی آنها را نمی‌خواهد.
این لباس‌ها عمدتاً برای فروش مجدد و استفاده مجدد به غنا ارسال می‌شوند که بسیاری از آنها از سطل‌های لباس و مجموعه‌های خیریه تهیه شده است اما بخش عظیمی از آن هرگز دوباره پوشیده نمی‌شود.
حدود 15 میلیون لباس کارکرده هر هفته از بریتانیا، اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا به «آکرا» سرازیر می‌شود و بازار پوشاک گسترده شهر را اشباع می‌کند.
تخمین زده می‌شود که 40 درصد این لباس‌ها آنقدر کیفیت پایینی دارند که در بدو ورود بی‌ارزش تلقی شده و در نهایت در محل دفن زباله رها می‌شوند؛ بخش مهمی از این لباس‌ها صرفا به عنوان زباله به غنا ارسال می‌شوند. با افزایش سرسام‌آور مصرف جهانی پوشاک، که توسط برندهای سیری‌ناپذیر «مد سریع» تغذیه می‌شود، یک فاجعه زیست محیطی ایجاد شده است.
رقابت برای لباس‌های دست دوم
جریان لباس‌ها خیلی پیش‌تر از طلوع صبح به غنا می‌رسند، زمانی که شهر هنوز در خواب است. صدها کلاف پیچیده‌شده در پلاستیک نارنجی در بازار شهر «آکا» تخلیه می‌شود؛ پس از آن کسانی اجناس را بازرسی و ارسال می‌کنند.
برخی از لباس‌ها از غنا عبور می‌کنند، برخی دیگر تا بورکینافاسو یا ساحل عاج می‌روند. اما بیشتر آنها در بزرگترین بورس پوشاک دست دوم آفریقای غربی پراکنده خواهند شد؛ یعنی در بازار «کانتامانتو» در «آکرا». در این بازار هزارتوی شلوغی از 5000 خرده فروش و غرفه‌های چوبی آنها وجود دارد، که بسیاری از آنها مملو از مدهای سریعی هستند که دیگر در غرب مشتری ندارد.
رقابت برای مشتریان شدید است. لباس‌ها با آواز فروخته می‌شوند و در ساعات پایانی روز تخفیف با سرعت بیشتری داده می‌شود. عمدتا کارآفرینان قطعات گران‌قیمت لباس با نقص‌های جزئی را که می‌توان آنها را اصلاح و رنگ کرد، تصاحب می‌کنند و دوباره به فروش می‌رسانند.
اما حمل و نقل بسته‌های 55 کیلوگرمی در اطراف بازار شلوغ، با گذرگاه‌های باریک و هزاران مشتری، با ابزارهای مکانیکی غیرممکن است. بنابراین این شغل به رده‌های باربران آکرا، یا کایائی، «زنانی که بار را به دوش می‌کشند» می‌رسد.
«عایشه ادریسو» از 12 سالگی یکی از این زنان بوده است. «ایدریسو» که در روستای دورافتاده شمالی خود کار پیدا نکرده، اکنون با پسر 18 ماهه‌اش، برای کار به آکرا رفت و آمد می‌کند. او سعی دارد به‌اندازه کافی پول به‌دست آورد تا مقداری از آن را به بقیه اعضای خانواده‌اش از جمله دختر نه ساله‌اش بازگرداند.
او می‌گوید: «من انتخاب زیادی نداشتم، زیرا نمی‌دانستم اگر نروم چگونه می‌توانم از فرزندانم مراقبت کنم. من از این وضعیت راضی نیستم، اما به پول نیاز دارم.»
در بسیاری از کشورهای آفریقایی، شهروندان معمولاً لباس‌ها دست دوم را می‌خرند؛ همچنان که ماشین‌های مستعمل، تلفن‌ها و سایر ملزومات دست دوم را، زیرا قیمت آنها کمتر از اقلام نو است.
اما نه جمعیت 34 میلیون نفری غنا که به سرعت در حال رشد است و نه زیرساخت‌های ضعیف آن برای جذب مقدار لباس‌های صادراتی آماده و مجهز نیستند. در سراسر پایتخت، آکرا، انبوهی از سواحل دارای زباله‌های نساجی هستند و تالابی که به عنوان خروجی اصلی آب‌راه شهر عمل می‌کند پر از لباس‌های دست دوم شده است.
اگر در اطراف آکرا پرسه بزنید به‌نظر می‌رسد هر اینچ از سنگفرش‌ها توسط یک دستفروش اشغال شده است، دسته‌ای جدید از لباس‌های قدیمی که تا کرده‌اند و در میان کالاهایشان آویزان شده است را می‌فروشند، آنها این لباس‌ها را «ابرونی واو» می‌نامند؛ یعنی «لباس مرد سفید مرد».
تجارت لباس‌های دست دوم در آکرا، درست مانند سراسر جهان، به‌طور پیوسته رشد کرده است. هر ساله حدود 4 میلیون تن منسوجات مستعمل در سراسر کره زمین در تجارتی که ارزش آن 4.6 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، به نقاط مختلف کره خاکی حمل می‌شود.
در آکرا، جایی که حدود 60 کانتینر لباس کارکرده هر هفته وارد می‌شود، این صنعت می‌تواند بسیار سودآور باشد. اما ریسک این تجارت هم بسیار غیرعادی است؛ واردکنندگان می‌توانند تا 95000 دلار برای یک کانتینر لباس خرج کنند و هیچ ایده‌ای ندارند که چه چیزی می‌خرند.
مد سریع و مشکلات بعدی آن
مد سریع به عنوان شیوه تولید غالب شده است، و به عنوان حجم بالاتری از کالاها اما با کیفیت پایین‌تر مشخص می‌شود. «جاناتان ابی»، یک ماهیگیر در این منطقه، گفت که تورهای او اغلب زباله‌های لباس را از دریا می‌گیرند. او می‌گوید: «لباس‌های مستعمل فروخته‌نشده حتی نمی‌سوزند، بلکه به تالاب پرتاب می‌شوند، که سپس به دریا بروند».
به گفته «اندرو بروکس»، محقق «کینگز کالج» لندن و نویسنده کتاب «فقر لباس: دنیای پنهان مد سریع و لباس‌های دست دوم»، معتقد است که سهولت خرید آنلاین این چرخه ضایعات را تسریع کرده است.
بروکس می‌گوید: «در کشورهایی مانند بریتانیا، خریدهای لباس اغلب به‌عنوان کمک‌های خیریه به سطل‌های لباس خیریه وارد می‌شوند، اما لباس‌ها گاهی از سطل‌های خیریه خیابانی دزدیده می‌شوند و به مکان‌هایی صادر می‌شوند که تقاضای مصرف‌کنندگان برای چنین کالایی بیشتر است. از آنجا که این اقلام کم ارزش تلقی می‌شوند، مقامات هرگز توجه چندانی به این دزدی‌ها نمی‌کنند».
این پوشاک عمدتا سر از آفریقا درمی‌آورند؛ حجم ارسال پوشاک دست دوم به آفریقا باعث شکایت از استفاده از این قاره به عنوان محل تخلیه لباس‌ها شده است. در سال 2018، رواندا بر خلاف فشار ایالات متحده، تعرفه‌های گمرکی را بر واردات این گونه کالاها افزایش داد و دلیل آن نگرانی نسبت به تضعیف صنعت نساجی داخلی این کشور با واردات لباس‌های دست دوم بود. سال گذشته، «یووری موسوینی»، رئیس جمهور اوگاندا گفت که واردات پوشاک «مرد سفید مرد» را ممنوع خواهد کرد.
به گفته کارشناسان، محدودیت‌های تجاری ممکن است در کاهش آلودگی ناشی از لباس‌ها یا تشویق تولید پوشاک در آفریقا، جایی که سود کم است و انگیزه‌های کمی برای طراحان وجود دارد، چندان تاثیرگذار نباشد.
اما روی دیگر سکه موضوع استعمار است؛ در پشت فرصت‌های ظاهرا تجاری برای واردات پوشاک دست دوم به غنا شکلی از رابطه پنهان شده است؛ ورود بی‌رویه لباس‌های دست دوم از کشورهای شمال جهانی به غنا، به نوعی نشان‌دهنده استفاده از این کشورها به‌عنوان محل تخلیه ضایعات است. کشورهای غربی با ارسال حجم عظیم لباس‌های بی‌استفاده به آفریقا، به‌ویژه غنا، در واقع این کشورها را به محل دفع زباله‌های خود تبدیل کرده‌اند. این روند یادآور یک نوع استعمار اقتصادی است که در آن منابع طبیعی و انسانی کشورهای در حال توسعه برای حل مشکلات تولید و مصرف کشورهای توسعه‌یافته به‌کار گرفته می‌شود.
این روند نه تنها باعث آسیب به صنعت محلی و تهدید محیط‌زیست می‌شود، بلکه به‌عنوان یک نشان از نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی در سطح جهانی عمل می‌کند.
نظر شما