بیماری کولیت اولسراتیو چیست و دارای چند نوع است؟

نام لاتین روده بزرگ کولون است و کولیت به معنای التهاب و ورم روده بزرگ است. کولیت زخمی نیز به معنای التهاب و زخم شدن روده بزرگ است. بنابراین کولیت زخمی نوعی بیماری التهابی روده بزرگ است که موجب التهاب و زخم لایه‌های سطحی مخاط روده بزرگ می‌شود. التهاب معمولا در قسمت‌های انتهایی روده بزرگ رخ می‌دهد اما ممکن است تمام روده بزرگ را مبتلا کند. التهاب باعث می شود که روده بزرگ به دفعات بیشتری تخلیه شود و این مساله باعث بروز اسهال می شود. همچنین وجود زخم و آسیب سلول‌های جدار روده در اثر التهاب، موجب ترشح خون، چرک و بلغم از راه مدفوع می شود. نوع دوم بیماری التهابی روده بیماری کرون است که در این بیماری تمام لایه‌های روده درگیر می‌شود و معمولا در روده بزرگ وکوچک رخ می دهد، اما ممکن است هر جای دیگر دستگاه گوارش(مانند دهان، مری، معده و...)نیز ایجاد علایم گوارش این بیماری بسیار شبیه کولیت زخمی است. کولیت زخمی بیشتر در سنین ۱۵ تا ۴۰ سالگی رخ می دهد، اما بیماری ممکن است در هر سنی مشاهده شود. بروز این بیماری در مردان و زنان برابر است و در برخی از خانواده ها شایع‌تر است، لذا زمینه ارثی بودن را مطرح می کند.

علت ایجاد کولیت زخمی چیست؟

علت قطعی این بیماری هنوز شناخته نشده است. شایع‌ترین علت این است که در شخص دارای زمینه ژنتیکی مناسب دستگاه ایمنی بدن به دنبال واکنش به عامل خارجی (مانند ویروس یا باکتری) موجب التهاب پیش رونده جدار روده می شود. اختلال در دستگاه ایمنی فرد مهمترین عامل ایجاد بیماری است. کولیت زخمی در اثرفشارهای روحی روانی یا حساسیت به غذاهای خاص ایجاد نمی‌شود، اگر چه این عوامل ممکن است در برخی از بیماران علایم را تشدید کنند. مسری بودن این بیماری تاکنون مشخص نشده است .

کولیت زخمی چه علایمی در شخص مبتلا ایجاد می کند؟

شایع‌ترین علامت کولیت زخمی، اسهال است و گاهی به حدی شدید است که شخص باید به دفعات (در برخی موارد ۲۰ بار یا بیشتر) به توالت برود. معمولا درد شکمی نیز وجود دارد که شدت آن ممکن است با شدت اسهال مرتبط باشد. اغلب خون یا چرک نیز در مدفوع وجود دارد. تب، خستگی، کاهش اشتها و کاهش وزن نیز ممکن است بااین علایم همراه باشند. گاهی برخی از بیماران دچار یبوست می‌شوند. ممکن است به علت وجود التهاب شدید بیمار احساس دفع داشته باشد در حالی که مدفوعی وجود ندارد. بسیاری از بیماران مبتلا به کولیت زخمی دچار علایم خارج روده‌ای می شوند که شایع‌ترین آنها درد مفصلی و درد کمر ناشی از التهاب مفاصل است. سایر موارد عبارتند از: التهاب چشم، بثورات پوستی، بیماری کبدی، پوکی استخوان، کم خونی و سنگ کلیه.

آیا کولیت زخمی درمان خاصی هم دارد؟

بله، درمان کولیت زخمی به شدت بیماری بستگی دارد. بیشتر بیماران با دارو کنترل می شوند، ولی ممکن است در موارد شدید انجام جراحی و برداشت کولون لازم باشد. انتخاب نوع و میزان مصرف دارو توسط پزشک و بر اساس وضعیت بیماری تعیین می‌شود. در طول درمان بیمار باید تحت نظر پزشک باشد. روش مصرف داروها نیز عمدتا خوراکی و گاهی به صورت شیاف است. کولیت زخمی نوعی بیماری مزمن است و سال‌های طولانی در بدن باقی می ماند، لذا درمان آن طولانی مدت خواهد بود. خوشبختانه اکثر این بیماران با دارو تحت کنترل قرار می‌گیرند و از آن جایی که قطع دارو موجب عود بیماری می شود، شدیدا توصیه می‌شود که درمان نگهدرانده بیماری که به میزان حداقل دارو است ادامه یابد. چرا که در غیر این صورت بیماری عود خواهد کرد و کنترل عود بیماری اغلب مشکل است. و چه بسا ممکن است استفاده از عمل جراحی برای متوقف کردن علایم بیماری لازم شود.

بیمار در چه مواردی باید جراحی انجام دهد؟

حدود ۲۰تا ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو وسیع در صورت عدم پاسخ به درمان‌های موجود به علت خونریزی و التهاب های شدید نیازمند جراحی و برداشتن کولون هستند. گاهی نیز به علت بروز عوارض دارویی قابل ملاحظه و به ندرت به دلیل پارگی روده و خطر بروز سرطان روده عمل جراحی توصیه می‌شود. دو روش عمده جراحی وجود دارد که در یکی روده بزرگ برداشته می‌شود و روده کوچک به باقی مانده روده بزرگ پیوند می‌شود و در روش دیگر جراح بعد از برداشتن روده بزرگ سوراخی به نام استوما در جدار شکم ایجاد می‌کند و روده کوچک را به‌آن وصل می‌کند. این روش ایلئوستومی نام دارد. این سوراخ به اندازه ۴ تا ۵ سانتی‌متر است و در قسمت پایین و راست شکم قرار دارد. کیسه ای که به سوراخ وصل می شود و مواد دفعی وارد آن می شود.

آیا می توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد؟

خیر، از آنجا که علت بروز این بیماری کاملا مشخص نیست، پیشگیری از آن مقدور نیست. اما این بیماری به دنبال اسهال‌های عفونی حاد ایجاد می‌شود. لذا رعایت بهداشت مواد غذایی اصل مهمی است. فشارهای روحی روانی هم در ایجاد بیماری نقشی ندارند، اما می توانند موجب تشدید یا عود آن شوند . گاهی آموزش روشهای کاهش فشار های روحی و روانی می تواند در کاهش شدت علایم این بیماران موثر باشد.