به گزارش آتیه آنلاین و به نقل از نیویورک تایمز؛ برای «سلیمان چوبادو» که یک کشاورز نیجریه‌ای است، کاملا مشخص نیست که چه چیزی باعث افزایش دو برابری قیمت کود در سال گذشته شده است، اما به شدت از عواقب آن آگاه است. او دیگر توان خرید کود کافی برای مزرعه‌اش در شمال شرقی نیجریه را ندارد، بنابراین ذرت‌هایش کوتاه قد و رنگ پریده‌اند و گیاهان نازک، به سمت زمین بی‌قوت خمیده شده‌اند.

در داخل خانه گلی خود، او عادت کرده است که به دو فرزند خردسال و همسر باردارش توضیح دهد که چرا آنها با وجود گرسنگی باید به دو وعده غذا در روز (و حتی گاهی یک وعده) بسنده کنند.

در حالی که «سلیمان» و همسایگانش در فاجعه‌ای که هم‌اکنون در آفریقا رخ می‌دهد درگیر هستند، نظریه‌هایی درباره منبع این مشکل را با هم در میان می‌گذارند: جنگ روسیه و اوکراین، که حمل و نقل مواد اصلی کود را مختل کرده است.

«سلیمان» می‌گوید: «ما در دو دنیای متفاوت زندگی می‌کنیم که هواپیماها و اقیانوس‌ها آن را از هم جدا می‌کنند. جنگ آنطرف چگونه می‌تواند ما را در اینجا تحت تاثیر قرار دهد؟»

این سوال در بسیاری از کشورهای کم‌درآمد دیگر هم مطرح است. کشاورزان با شوک‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند که کود را کمیاب و گران کرده، برداشت محصول را کاهش داده، قیمت مواد غذایی را افزایش و گرسنگی را گسترش داده است.

جنگ در اوکراین صادرات غلات منطقه را کاهش داده و قیمت کالاهای اساسی مانند گندم را از مصر تا اندونزی افزایش داده است. عرضه غذای جهان نیز به دلیل تغییرات اقلیمی اعم از موج گرما، خشکسالی، سیل و... در خطر است. اکنون کود کمیاب و گران‌قیمت با این مشکلات ترکیب شده و معیشت را تهدید می‌کند.

دردسر اقتصاد جهانی شده

شکست در تولید کود، مسیر معمولی که دهه‌هاست بر تجارت بین‌المللی مسلط بوده است را به چالش می‌کشد. تاکنون اقتصاددانان برجسته، جهانی‌شدن را به عنوان بیمه‌ای در برابر تحولات تبلیغ کرده‌اند. وقتی کارخانه‌ها در یک مکان نتوانند کالا تولید کنند، می‌توان آنها را از جای دیگری فراخواند. با این حال، از آنجایی که کشاورزان در سراسر آفریقا و بخش‌هایی از آسیا با کمبود کودهای شیمیایی دست و پنجه نرم می‌کنند، ناراحتی آنها نشان دهنده جنبه کمتر مشهور اقتصاد جهانی‌شده است: و آن وابستگی مشترک به محصولات حیاتی از تامین‌کنندگان مسلط در یک حوزه است که خطرات گسترده‌ای را در هنگام بروز شوک به همراه دارد.

البته پیشتر و با آغاز بحران همه‌گیری کرونا، هزینه حمل و نقل کود افزایش یافت و بعد جنگ از راه رسید. در نهایت، طی ۱۸ ماه گذشته، «فدرال رزرو» ایالات متحده به شدت نرخ‌های بهره را افزایش داد تا تورم داخلی را سرکوب کند؛ مسئله‌ای که ارزش دلار آمریکا را در برابر بسیاری از ارزها افزایش داده است. اما از آنجایی که مواد اولیه کود به دلار قیمت‌گذاری می‌شوند، قیمت کود در کشورهایی مانند نیجریه بسیار گران شده است.

بر اساس نظرسنجی ActionAid، یک گروه بین المللی امداد، از فوریه ۲۰۲۲، قیمت کود در نیجریه و ۱۳ کشور دیگر بیش از دو برابر شده است و بر اساس بولتن بانک جهانی، نگرانی در مورد ناامنی غذایی در بیشتر مناطق غرب و مرکز آفریقا «به طرز هشدارآمیزی بالا» بوده است. همچنین مطابق داده‌های برنامه جهانی غذایی سازمان ملل، در نیجریه، پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا، نزدیک به ۹۰ میلیون نفر یعنی تقریباً دو پنجم جمعیت این کشور از «مصرف ناکافی غذا» رنج می‌برند.

اما در مزارع و در گفتگو با سه دوجین نفری که به کشت محصولات کشاورزی، تجارت غذا و توزیع کود در شمال شرقی نیجریه مشغول بودند، احساس گیجی در کنار ناامیدی قابل لمس است.

کشاورزان از محصولات اصلی مانند برنج و ذرت به محصولات کم‌ارزش تر مانند سویا و بادام زمینی که به کود کمتری نیاز دارند، روی آورده‌اند. دزدها محصول را می‌دزدند. همسران شوهرانشان را ترک می‌کنند و به خانواده‌هایی بازمی‌گردند که دسترسی بیشتری به غذا دارند. والدین به دلیل نداشتن پول شهریه، کودکان را از مدرسه بیرون می‌کشند و تحرک رو به بالا تسلیم نیاز به زنده ماندن شده است.

«چوبو»، ۲۷ ساله، مشتاق است فرزندانش را به دانشگاه بفرستد. او معمولاً از مقداری از محصول خود برای تغذیه خانواده استفاده می‌کند و بقیه را برای جمع‌آوری پول نقد می‌فروشد. با این حال در سال جاری، بدون هیچ محصول اضافی برای فروش، او اخیراً پسر ۱۰ ساله خود «ابوبکر» را از یک مدرسه خصوصی که در آن کلاس‌ها بیشتر از ۲۰ دانش‌آموز ندارند به یک مدرسه دولتی با ۷۰ کودک در کلاس منتقل کرد.

او توانایی خرید ۳ لباس معمول برای مدرسه را ندارد، بنابراین «ابوبکر» باید به یکی از آنها بسنده کند. بعضی روزها پسرش از کثیف بودن لباسش شکایت می‌کند و از رفتن به مدرسه امتناع می‌کند.

زنجیره‌ شوک‌های همه‌گیر

برخی از کشاورزان در مواجهه با قیمت‌های افزایش یافته کودهای معدنی یا تجاری، به سمت انواع ارگانیک از جمله کود حیوانی روی آورده‌اند. کارشناسان می‌گویند در دراز مدت، این نوع کود برای خاک، کیفیت غذا و سلامت عمومی بهتر است. اما ممکن است سال‌ها طول بکشد تا محصولاتی که با کودهای آلی کشت می‌شوند به بازدهی تجاری نزدیک شود. حداقل در حال حاضر، کودهای معدنی ابزاری حیاتی برای افزودن مواد مغذی حیاتی مانند نیتروژن و پتاسیم به خاک هستند.

کود معدنی یک تجارت جهانی است که تحت سلطه تولیدکنندگانی از ایالات متحده، چین، هند، روسیه، کانادا و مراکش قرار دارد. نیجریه چندین کارخانه تولید کود در خود دارد که انواع کودهای نیتروژنی را تولید می‌کند، اما آنها تقریباً همه تولیدات را به آمریکای جنوبی صادر می‌کنند. در نتیجه، این کشور در برابر هرگونه گسست در زنجیره تامین جهانی آسیب‌پذیر است.

هنگام ساخت و ترکیب کود، نیجریه فسفات‌های استخراج شده در مراکش را وارد کرده و آنها را به بندر لاگوس ارسال می‌کند. طبق گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، در دو ماه اول همه‌گیری کرونا، با متوقف شدن فعالیت‌های تجاری، شرکت‌های کشتیرانی یک پنجم بنادر خود را در جنوب صحرای آفریقا تعطیل کردند. و در یک سلسله اتفاقات گوناگون از جمله کاهش میزان صادرات مواد اولیه و به گل نشستن یک کشتی حامل مواد اولیه کود در کانال سوئز، قیمت جهانی حمل و نقل به آسمان رفت. هزینه فسفات‌های ارسال شده از مراکش به نیجریه به بیش از ۱۰۰۰ دلار در هر تن افزایش یافت و از ۳۰۰ دلار به ۴۰۰ دلار رسید. «گیدئون نگدو»، دبیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان کود نیجریه، در اینباره می‌گوید: «شما همه آن مشکلات را در ترکیب عرضه داشتید و سپس، درست زمانی که عرضه در حال بهبود بود، روسیه به اوکراین حمله کرد».

برای تولیدکنندگان کود، فوری‌ترین اثر جنگ تأثیر آن بر قیمت انرژی بود؛ کودهای نیتروژنی از طریق یک فرآیند شیمیایی انرژی‌بر تهیه می‌شوند، که معمولاً از گاز طبیعی استفاده می‌کند. از آنجایی که ایالات متحده، اروپا و سایر دولت‌ها تحریم‌ها را علیه روسیه که یک تولیدکننده بزرگ گاز است اعمال کردند، قیمت‌های تولید افزایش یافت.

جنگ همچنین دسترسی به «پتاس»، منبع مهم پتاسیم را محدود کرد. «پتاس» یک صنعت بزرگ در بلاروس، متحد روسیه است. حتی قبل از جنگ در اوکراین، بلاروس با محدودیت‌های بین‌المللی در فروش خود مواجه بود. روسیه یکی دیگر از تامین‌کنندگان اصلی «پتاس» است. تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه و بلاروس شامل معافیت‌هایی است که برای اجازه تجارت کالاهای کشاورزی در نظر گرفته شده است. اما بخش عمده‌ای از پتاس صادر شده از بلاروس (کشوری محصور در خشکی) به طور سنتی از لیتوانی حمل می‌شود که از سال گذشته دسترسی بلاروس به ریل را ممنوع کرد.

افزایش قیمت همه چیز

در نتیجه مجموعه اتفاقات دیوانه‌وار قیمت همه چیز بالا رفته است. کود در دسترس است، اما بسیاری از کشاورزان توان خرید آن را ندارند. هزینه غذاهای اصلی مانند ذرت، برنج و لوبیا چند برابر شده. هزینه گوشت نیز همینطور، زیرا دام‌ها معمولاً با پوسته غلات تغذیه می‌شوند.

طی سال گذشته، واحد پول نیجریه تقریباً نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است. کاهش قیمت ارزهای محلی هزینه تمام واردات از جمله مواد تشکیل‌دهنده کود را افزایش می‌دهد.

قیمت کودها تنها منبع ناراحتی کشاورزان نبود. سیل‌های فاجعه‌بار سال گذشته محصولات کشاورزی شمال شرق نیجریه را از بین برد. در «ابوجا»، پایتخت، دولت امسال یارانه سوخت را حذف کرد و هزینه‌های حمل و نقل را افزایش داد. ناتوانی در تهیه کود، غلبه بر چالش‌ها را برای خانواده‌های روستایی دشوارتر کرده است و اکنون آفریقا بار دیگر با شوک دیگری روبرو است؛ تهدید منابع غذایی و چالش تامین آن.