جنگ تنها علت یا علت اصلی این مشکلات نیست، فقط همه آن‌ها را بدتر کرده است. بر اساس برآوردهای غربی، ۱۷۵ هزار تا ۲۵۰ هزار سرباز روسی در سال گذشته کشته یا زخمی شده‌اند. همچنین چیزی بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر از افراد تحصیلکرده و جوان به خارج مهاجرت کرده‌اند. حتی اگر روسیه هیچ مشکل جمعیتی دیگری نداشت، از دست دادن تعداد زیادی جوان در چنین مدت کوتاهی دردناک است.
ریشه‌های بحران
ریشه‌های بحران روسیه به ۳۰ سال قبل بازمی‌گردد. این کشور در سال ۱۹۹۴ با ۱۴۹ میلیون نفر به اوج جمعیت رسید. مجموع جمعیت از آن زمان زیگزاگی به‌سمت پایین بوده است. در سال ۲۰۲۱ این رقم ۱۴۵ میلیون بود و بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل، در صورت تداوم الگوهای فعلی، مجموع این رقم در طی ۵۰ سال به ۱۲۰ میلیون خواهد رسید. این امر روسیه را به پانزدهمین کشور پرجمعیت جهان تبدیل می‌کند که نسبت به رتبه ششم در سال ۱۹۹۵ جایگاه پایین‌تری است.
به گفته «الکسی راکشا»، جمعیت‌شناس مستقلی که قبلاً برای سرویس آمار دولتی کار می‌کرد، اگر فقط به سال‌های صلح نگاه کنید، تعداد تولدهای ثبت‌شده در آوریل سال ۲۰۲۲ کمترین میزان از قرن هجدهم بوده است. نشانه‌های کاهش جمعیت در کشورهای شوروی سابق، به‌ویژه پس از فروپاشی و شروع جریان‌های مهاجرتی دیده می‌شود. اما جریان فعلی کاهش جمعیت قبل از جنگ شروع شده و به زمان همه‌گیری وحشتناک کرونا در روسیه بازمی‌گردد. تعداد رسمی مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری بیش از ۳۸۸ هزار نفر و آمار نسبتاً پایینی است. اما برخی منابع کل مرگ‌ومیرها در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۰ را بین ۱.۲تا ۱.۶ میلیون تخمین می‌زنند. این تعداد با تعداد مرگ ناشی از کووید در چین و ایالات متحده که جمعیت بسیار بیشتری دارند، قابل‌مقایسه است.

نرخ بالای مرگ
اگر مرگ‌ومیر ناشی از همه‌گیری به تلفات جنگ و فرار از کشور اضافه شود، روسیه بین ۱.۹ تا ۲.۸ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰-۲۰۲۳ بیشتر از وضعیت طبیعی کاهش جمعیتی‌اش از دست داده است؛ آماری به‌مراتب بدتر از اوایل دهه ۲۰۰۰، زمانی که جمعیت تقریباً نیم میلیون نفر در سال کاهش‌ می‌یافت.
با وجود این عوارض، تأثیر کلی کاهش جمعیت، تغییرات زیربنایی در روسیه خواهد بود. اکثر کشورهایی که دچار کاهش جمعیت شده‌اند، تلاش کرده‌اند تا از تحولات اجتماعی بزرگ اجتناب کنند؛ هرچند روسیه ممکن است متفاوت باشد. جمعیت این کشور به‌طور غیرعادی و سریعی در حال کاهش است و شاید تا اواسط قرن به ۱۳۰ میلیون برسد. این کاهش با افزایش سختی زندگی همراه است. امید به زندگی در بدو تولد مردان روسی از ۶۸.۸ در سyال ۲۰۱۹ به ۶۴.۲ در سال ۲۰۲۱ کاهش یافت. مردان روسی اکنون شش سال زودتر از مردان در بنگلادش و ۱۸ سال زودتر از مردان در ژاپن می‌میرند.
از طرف دیگر این احتمال وجود دارد که روسیه به چیزی که سایر کشورها را قادر می‌سازد با افزایش سن ثروتمندتر شوند نرسد؛ سطح تحصیلات بالا و رو به رشد. «نیکلاس ابرشتات»، جمعیت‌شناس در مؤسسه «امریکن انترپرایز» در واشنگتن، استدلال می‌کند که این کشور ترکیبی عجیب از مرگ‌ومیر جهان سوم و آموزش جهان اول را ارائه می‌دهد. این کشور دارای بالاترین میزان پیشرفت تحصیلی در بین افراد بالای ۲۵ سال در جهان است، اما مهاجرت جوانان تحصیلکرده این مزیت را از بین می‌برد. به گفته وزارت ارتباطات روسیه، ۱۰ درصد از کارکنان فناوری اطلاعات در سال ۲۰۲۲ کشور را ترک کرده‌اند. بسیاری از این جمعیت مردان جوانی بودند که مهاجرت آن‌ها نسبت جنسی نامتعادل روسیه را بیشتر تغییر می‌دهد. این نسبت در سال ۲۰۲۱ به این شکل بود که به‌ازای هر ۱۰۰ مرد، ۱۲۱ زن بزرگ‌تر از ۱۸ سال وجود داشت.