دکتر سید محمد طباطبایی در گفت‌وگو با خبرنگار آتیه آنلاین، با تاکید بر اینکه مصرف دخانیات مهم‌ترین عامل مرگ‌های قابل پیشگیری است، گفت: دود تنباکو و سیگار حاوی بیش از چهار هزار ماده شیمیایی است و بیش از ۴۰ نوع از آنها مواد محرک یا سمی و سرطان‌زا دارند. قلیان نیز ۴۰۰ ماده سمی و سرطان‌زا دارد. از طرفی تنباکوهای میوه‌ای علاوه بر این ۴۰۰ نوع، مواد مضرتری نیز دارند که از پوست میوه تخمیر شده با مواد افزودنی تهیه می‌شود به شکلی که هر وعده قلیان معادل ۵۰ تا ۱۰۰ نخ سیگار است.

وی افزود: زغال قلیان نیز منوکسیدکربن دارد و خطرات آن را افزایش می‌دهد زیرا سوخت زغالی حاوی آهن، منوکسیدکربن و مواد شیمیایی است که سرطان‌زا هستند. درجه حرارت و دود ناشی از سیگار حدود ۶۰۰ درجه و در قلیان بسیار بالاتر است و زغال‌های نیمه سوخته گاز منوکسیدکربن را مستقیم به ریه منتقل می‌کنند. در مصرف قلیان، مکش ریوی است و باید ریه‌ها را پر کرد در حالی که در کشیدن سیگار مکش دهانی است و دود آن قورت داده می‌شود بنابراین؛ دود قلیان تا انتهای ریه نفوذ می‌کند.

به گفته وی انتقال عفونت‌هایی از قبیل سل، ویروس تبخال، میکروب هلیکوباکترپیلوری (عامل زخم معده)، هپاتیت و وویروس‌های عامل عفونت‌های تنفسی سرماخوردگی و بیماری‌های روده‌ای از طریق مصرف قلیان منتقل می‌شوند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه استعمال دخانیات شایع‌ترین عامل قابل پیشگیری مرگ و ناتوانی است، اضافه کرد: تعداد کثیری از زیان‌های بهداشتی شامل بیماری‌های تنفسی، زخم‌های گوارشی و عوارض حاملگی نیز قابل استناد به استعمال دخانیات هستند. براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، در کشور ما سالانه ۳۶ هزار مرگ به علت بیماری‌های وابسته به دخانیات روی می‌دهد و در صورت تداوم روند جاری در ۲۰ سال آینده به میزان ۲۰۰ هزار مرگ در سال افزایش خواهد یافت.

طباطبایی تاکید کرد: از میان شایع‌ترین بیماری‌هایی که با استعمال دخانیات در ارتباط هستند می‌توان به سرطان‌ها، بیماری‌های آترواسکروتیک قلبی _ عروقی، بیماری‌های انسدادی مزمن ریه، حملات مغزی، بیماری‌های گوارشی و پوستی اشاره کرد. همچنین مصرف دخانیات در زنان خطر ناباروری، یائسگی زودرس، سرطان دهانه رحم، پوکی استخوان، زایمان زودرس و سقط جنین و در مردان ناباوری مردان را به همراه دارد.

به گفته وی مواجهه کودکان با دود سیگار باعث آسم، عفونت ریه و گوش میانی و مرگ ناگهانی می‌شود. همچنین خطر ابتلا به بیماری دیابت در بین افراد مصرف کننده دخانیات ۳۰ تا ۴۰ درصد است. مصرف دخانیات همچنین خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب و سکته مغزی را ۲ تا ۴ برابر افزایش می‌دهد.

طباطبایی با بیان اینکه افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاری‌ها به میزان بیشتری به عفونت و التهاب لثه‌ها مبتلا می‌شوند، اضافه کرد: این امر موجب بوی بد دهان و پسرفت لثه‌ها و در نتیجه لق شدن دندان‌ها، افتادن خود به خود دندان‌ها در سنین جوانی و بزرگسالی می‌شود. همچنین استعمال دخانیات موجب کاهش جریان خون لثه شده و ترمیم محل زخم ناشی از کشیدن دندان را به تاخیر می‌اندازد.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این سوال که با ترک دخانیات، وضعیت دسترسی به سلامتی تا چه میزان جبران می‌شود؟، توضیح داد: سیگاری به کسی گفته می‌شود که در طول عمر خود حداقل ۱۰۰ نخ سیگار (یا معادل آن از هر نوع ماده دخانی) مصرف کرده باشد و اکنون نیز به هر ترتیبی خواه به شکل هر روز یا گهگاه به این عادت خود ادامه دهد. پس از توقف مصرف مواد دخانی و قطع رسیدن نیکوتین به بدن، تغییراتی در بدن و ذهن فرد مصرف کننده ایجاد می‌شود که به آن "سندرم ترک نیکوتین" می‌گویند.

وی افزود: "سندرم ترک نیکوتین" طی ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه پس از خاموش کردن آخرین سیگار شروع می‌شود و طی ۲۴ ساعت پس از ترک به حداکثر خود می‌رسد. این علائم تا چند هفته و در مواردی تا چند ماه ادامه پیدا می‌کند. اصلی ترین علامت، هوس شدید سیگار است که با تنش و بی‌قراری همراه است. عموما فرد سیگاری احساس خستگی، عصبانیت، بی‌قراری، اضطراب، اشکال در تمرکز و خواب آلودگی می‌کند اگرچه به سختی به خواب می‌رود. کاهش ضربان قلب و فشار خون، کاهش عملکرد حرکتی، افزایش انقباضات عضلانی و ریتم آهسته EEG نیز رخ می‌دهد.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه افزایش اشتها و وزن در اکثر سیگاری‌ها پس از ترک سیگار رخ می‌دهد، بیان کرد: همزمان با خروج نیکوتین از بدن فرد سیگاری، تا مدتی ممکن است این فرد احساس بد حالی داشته باشد. این احساس نشانه تلاش بدن در جهت بهبود خود است. این فرآیند ترمیم به سرعت شروع شده و تا مدتی ادامه می‌یابد. آنچه که مهم است این است که تمامی این علائم موقتی‌اند.

وی با تاکید بر اینکه رهایی و سم‌زدایی نیکوتین از بدن روندی طولانی و سخت است، گفت: فرد در این راه باید اراده بالایی داشته باشد، چرا که ترک مصرف سیگار با کاهش دوپامین در مغز همراه است که احساس افسردگی، کلافگی و حتی افکار منفی در پی دارد.

طباطبایی با اشاره به اینکه ترک سیگار ۲۱ روز یا سه هفته کامل طول می‌کشد، افزود: در واقع سم زدایی بدن از نیکوتین بر اساس تحقیقات ۲۱ روز زمان نیاز دارد. سه روز ابتدایی ترک بسیار سخت بوده و فرد بالاترین علائم و نشانه‌های خماری را دارد. از جمله این نشانه‌ها می‌توان به وسوسه شدید برای مصرف دوباره سیگار حتی با بوییدن دود آن، عرق کردن دست و پا، سوزش کف دست و پا، تعریق بیش از حد، تهوع و سرگیجه، بیحالی و پرخوابی، سرفه و گلودرد، عدم تمرکز، بیخوابی، اضطراب، افسردگی، تحریک‌پذیری، خلق و خوی بد، افزایش وزن، کلافگی و بی حوصلگی، مشکلات گوارشی مانند یبوست و خارش بدن اشاره کرد.

او با بیان اینکه مصرف دخانیات از واقعیات تلخ زندگی انسان در دنیای مدرن کنونی است، تاکید کرد: متأسفانه روز به روز شاهد بالا رفتن مصرف آن به‌ویژه مصرف قلیان در میان جوانان هستیم. گرچه میزان مصرف دخانیات در برخی از جوامع کند شده ولی روند رو به رشد مصرف سیگار در تمام جهان به‌ویژه در کشورهای در حال پیشرفت، در میان نوجوانان و جوانان غیرقابل انکار است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: در چنین زمانی با توجه به اثرپذیری بالای افراد در سنین نوجوانی و نیز پیچیدگی و دشواری ترک سیگار و قلیان در سنین بالاتر، مهمترین اقدام برنامهَ‌ریزی برای کاهش تمایل و ابتلاء افراد به دخانیات در سنین نوجوانی است. بر این اساس اجرای طرحی مختص کودکان و همگام کردن فرآیندهای آموزشی با درک و فهم و نیازهای ویژه این گروه سنی برای تأثیر گذاری بیشتر راهکارهای پیشگیرانه، امر بسیار مهمی در جهت حرکت به سوی دنیایی بدون دخانیات است.

طباطبایی با بیان اینکه در حوزه تقنین، مقررات و قوانین مناسبی در زمینه مبارزه با دخانیات وجود دارد، اضافه کرد: اما در بعد فرهنگی می‌بایست همسویی بیشتر محقق شود تا خواست قانون به عنوان مطالبه اجتماعی و با پشتوانه مردمی زمینه ساز اجرای شایسته مقررات باشد. بر این اساس، در سالیان اخیر در حوزه قضایی نیز شاهد صدور آرای متناسب‌تر و بازدارنده بودیم اما، همچنان حلقه مفقوده اجرای کامل قوانین، به‌رغم تلاش‌ها و پیگیری‌های همکارانم، مطالبه اجتماعی همه توده‌های مردم است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه افزایش مالیات بر دخانیات به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر کاهش مصرف مؤثر است، گفت: با افزایش هزینه، شاهد کاهش مصرف در بخشی از مصرف‌کنندگان خواهیم بود و در صورت تخصیص مالیات‌های وصولی برای اموری همچون فرهنگ‌سازی، افزایش اوقات فراغت و مبارزه با استعمال دخانیات، می‌توان برنامه‌ریزی و از استمرار برنامه اطمینان حاصل کرد بنابراین؛ افزایش مالیات یک راهکار اجرایی است.