پارک خورشیدی عظیم هند در ابتدا برای ارائه‌ انرژی پاک ارزان‌قیمت، اجتناب از تولید۷۰ میلیون تن دی‌اکسیدکربن در سال و ایجاد رونق اقتصادی برای یک منطقه فقیر ساخته شد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این هدف محقق نشده است. مالکان بزرگ‌تر از این اقدام ملی سود برده‌اند، در حالی که روستاییان فقیرتر دسترسی به زمین‌های کشاورزی را هم از دست داده‌اند. این مسئله اهمیت مشارکت واقعی با جوامع روستایی را که در آن مزارع بادی و خورشیدی ساخته خواهند شد، بیش از پیش به ما نشان می‌دهد.

یک طرح برد- برد
در نوامبر سال ۲۰۱۹ (آبان‌ماه سال ۱۳۹۸) در ایالت جنوبی کارناتاکا، پارک خورشیدی عظیم ۲ گیگاواتی پاواگادا شروع به کار کرد. این پروژه و پنل‌های خورشیدی آن، پنج روستای این منطقه را محاصره کرده‌‍‌اند. تحقیقاتی که از دل گفت‌وگو با ساکنان محلی استخراج شده، نشان می‌دهد که مردم روستایی نگاه دیگری به این پروژه دارند. مردم خصوصاً زنان روستایی گمان می‌کنند که این پارک خورشیدی کمک زیادی به آن‌ها نکرده است. زنان معتقدند این پروژه می‌بایست برای زنان تحصیلکرده‌ روستایی فضای کاری فراهم می‌کرد و اولویت استخدام با افراد روستایی فاقد زمین بود، اما در عمل چنین نشده است. این اتفاق در حالی رخ داده که روستایی‌های صاحب زمین، اجاره‌ زمین‌های خود را از این طرح دریافت کرده‌اند. زنان روستایی به محققان گفته‌اند که پارک خورشیدی به‌جای ارائه‌ راه‌حل برای مشکلات محلی، اوضاع را بدتر کرده است. بسیاری از آن‌ها معیشت خود را به‌عنوان کارگران مزرعه از دست داده‌اند، زیرا صفحات خورشیدی اکنون زمین‌های کشاورزی را پوشانده و امکان کار در زمین‌ها را از آن‌ها گرفته است. در حالی که شرکت‌های خورشیدی، توزیع‌کنندگان برق دولتی و مالکان بزرگ‌تر، سود زیادی از این طرح برده‌اند.
این نکته را باید در نظر بگیریم که در تمام این سال‌ها پارک خورشیدی پاواگادا به‌عنوان گل سرسبد انتقال انرژی هند مطرح و قادر بوده به‌اندازه یک نیروگاه بزرگ با سوخت زغال‌سنگ در زمان اوج مصرف، برق تولید کند. همچنین این طرح می‌بایست الگویی برای توسعه اخلاقی انرژی‌های تجدیدپذیر در اقتصادهای نوظهور باشد. پارک خورشیدی پاواگادا بر یک سیستم نوآورانه اجاره‌ زمین متکی است و دولت برای اجرای پروژه و به‌دست آوردن زمین پارک خورشیدی با بیش از هزار کشاورز محلی، قراردادهای اجاره بلندمدت امضا کرده است. بنابر سیاست‌های این طرح اجاره زمین‌های داوطلبانه برای کشاورزان منبع درآمد جدیدی ارائه می‌داد که بسیاری از آن‌ها برای تأمین معاش به خاطر خشکسالی به آن نیاز داشتند.

مشکل چیست؟
پنج سال مصاحبه و کار میدانی با زنان روستایی، نمایندگان جامعه، کشاورزان، مقامات دولتی محلی، مدیران شرکت‌های خورشیدی و مقامات انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌دهد که مدل پاواگادا مزایا را به‌طور مساوی بین ذی‌نفعان توزیع نمی‌کند و طرحی که قرار بود برای همه برد - برد باشد به یک طرح برد- باخت تبدیل شده است. این گزارش نشان می‌دهد که بیش از ۵ هزار نفر در پنج روستای نزدیک پارک خورشیدی را کارگران کشاورزی بدون زمین تشکیل می‌دهند. این کارگران همان‌طور که در بسیاری از مناطق روستایی هند رایج است، مالک زمین نیستند و هیچ درآمدی از مدل لیزینگ دریافت نمی‌کنند. همین امر باعث شده که با اجاره‌ زمین‌های کشاورزی محلی به پارک خورشیدی، بسیاری از کارگران بی‌زمین معیشت خود را از دست بدهند.
در گزارش اولیه‌ بانک جهانی که در مورد تأثیر این طرح بر کارگران مزرعه و بی‌زمین‌ها انجام شده بود، به تبعات این طرح با جزئیات اشاره شده اما این پیامدها در طول اجرای پروژه چندان موردتوجه قرار نگرفته است. این پروژه‌ عظیم، مشاغل جدیدی را برای مردم محلی ایجاد کرد که عمدتاً به‌صورت موقت در زمینه‌ چمن‌زنی، شست‌وشوی پنل‌ها و امنیت فعالیت داشتند، اما این مشاغل به‌طور کامل جایگزین معیشت از دست رفته کارگران نشده است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که بیشترین گروه آسیب‌دیده در این پروژه زنان بخصوص زنان طبقات پایین‌تر بوده‌اند که تنها منبع درآمدشان زمین‌های کشاورزی بوده است. این زنان تمامی معشیت خود را از دست داده‌اند چون دیگر کارفرمایی وجود ندارد که آن‌ها را به کار فرابخواند.

یک درس جهانی
اگر کشورها می‌خواهند به اهداف محیط زیستی خود برسند، ساخت پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در مقیاس بزرگ ضروری است. پس چگونه می‌توان به‌صورت عادلانه‌تری این کار را انجام داد؟ طبق بررسی‌های صورت گرفته بهتر است دولت‌ها بر جوامع آسیب‌دیده تمرکز کنند و راه‌هایی بیابند که مطمئن شوند سود مشاغل به دست کسانی می‌رسد که بیشتر به آن نیاز دارند. البته این شرایط را نیز باید در نظر گرفت که داشتن زمین یک تفاوت کلیدی بین فقیر و غنی ایجاد می‌کند. در حالی که جهان به انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز فوری دارد، پاواگادا درس دردناکی به جهان می‌دهد. دولت‌ها باید یاد بگیرند که این پروژه‌ها را در کنار جوامع محلی بسازند که میزبان این منابع انرژی جدید هستند. جوامع محلی مخالف انرژی‌های تجدیدپذیر نیستند و آن چیزی که آن‌ها به آن نیاز دارند یک مشارکت واقعی با تقسیم درآمد، اشتراک زمین در انرژی خورشیدی و کشاورزی و مشاغل و فرصت‌های بیشتر است. در نهایت جوامع محلی خواستار یک انتقال عادلانه هستند.