به گزارش آتیه آنلاین، بر اساس بررسی سهم شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر بر اساس ساعت کار معمول که این شاخص به عنوان یکی از نماگرهای کار شایسته در کشور است، سهم زیادی از شاغلین بیشتر از استاندارد ساعت کار مشخص شده در قانون کار می‌کنند.

گفتنی است که سهم شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر بر مبنای ساعت کار معمول قانونی نسبت به فصل مشابه سال قبل (پاییز ۱۳۹۹) ۰.۵ درصد افزایش داشته است.

تعریف رسمی و قانونی ساعت کار

ساعت کار کارگران بر اساس قانون تعریف شده و در واقع شامل ساعاتی است که کارگر زمان و نیروی کاری خود را برای انجام امور محوله مرتبط با کار و شغل مورد نظر در اختیار کارفرما قرار می دهد که البته بیشتر از آن مستلزم پرداخت اضافه کار از طرف کارفرما است.

در واقع مدت زمانی که کارگر در محل کار و کارگاه سپری می‌کند با ساعات کار موردنظر قانون کار تفاوت‌هایی دارد و ممکن است همه مدت زمانی که کارگر در محل کار حضور دارد را مشمول ساعات کاری وی قرار ندهد.

همچنین بر اساس تعاریف رسمی موجود در قانون کار، منظور از ساعات کار مدت زمانی است که کارگر وقت یا نیروی خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد و زمان‌هایی که در کارگاه به غیر از انجام کار سپری می‌شوند جزو ساعات کار محسوب نمی‌شوند. مانند ساعات استراحت، ساعات صرف غذا، ساعات نماز و دیگر مواقع خاص.

ساعات کار قانونی روزانه کارگران

برابر ماده ۶۲ قانون کار روز جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است.

با تلفیق ماده ۶۲ و تبصره ۱ ماده ۵۲ قانون کار، کارگران مدت ۴۴ ساعت کار را باید در روزهای شنبه تا پنج شنبه به کار مشغول باشند و با فرض بر اینکه ساعات کار روزانه کارگران یکسان باشد می‌توانیم ساعات کار روزانه کارگران را محاسبه کنیم.

بر اساس محاسبات رسمی، ساعات کار روزانه کارگران از تقسیم ساعات کار هفتگی بر ۶ روز به دست می آید. با تقسیم عدد ۴۴ بر ۶ عدد ۷.۳۳ به دست می آید. اگر این عدد را به این صورت قرائت کنیم که ۷ ساعت و ۳۳ صدم یا ۳۳ درصد یک ساعت و ۳۳ صدم ساعت را به دقیقه تبدیل کنیم ۲۰ دقیقه خواهد شد.

به طور خلاصه اگر فرض کنیم کارگران در تمام روزهای هفته ساعات کار یکسانی دارند در این صورت ساعات کار موظفی روزانه کارگران ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه خواهد بود و در واقع برای محاسبات جبری به جای ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه از ۷.۳۳ استفاده می‌شود.

ساعت کار هفتگی نیروی کار

در ماده ۵۱ حداکثر ساعات کار روزانه ۸ ساعت تعیین شده و برای تجاوز ساعات کار از این مقدار موارد استثنا پیش بینی کرده است. در تبصره ۱ ماده ۵۱ قانون کار حداکثر ساعات کار هر هفته ۴۴ ساعت تعیین شده است و در همین تبصره این مورد نیز پیش بینی شده است که با توافق کارگران و کارفرما ساعات کار روزانه در برخی روزها کمتر و در برخی روزها می تواند بیشتر باشد و در مجموع در طول هفته ساعات کار ۴۴ ساعت تعیین شده است.

کارگران در ماه چقدر باید کار کنند

با توجه به اینکه مطابق قانون کار، جمعه روز تعطیل با مزد کارگران است، در ماده ۶۳ نیز سایر روزهای تعطیل و روز ۱۱ اردیبهشت (روز کارگر) جزو تعطیلات با مزد تعیین شده‌اند. بنابراین کارگران در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و روز کارگر (۱۱ اردیبهشت) بدون کار کردن مستحق مزد و مزایا و بیمه هستند.

در برخی متون برای ساعات کار ماهانه کارگران اعدادی مانند ۱۷۶ یا ۱۹۲ ساعت قید شده است که این موارد اشتباه بوده و مغایر با قانون کار هستند، پس برای محاسبه ساعات کار موظفی ماهانه کارگران کافی است تعداد روزهای کاری یک ماه در ساعات کار موظفی روزانه کارگران یعنی ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه ضرب شود.

ریسک بالای اشتغال بیشتر از ساعات کار معمول

طبق یافته های گزارش سازمان بین المللی کار (ILO)، بیشتر از ۵۵ ساعت کار کردن در هفته در مقایسه با ۴۴ ساعت کار هفتگی، به میزان ۳۵ درصد ریسک مشکلات سلامتی و ۱۷ درصد هم احتمال مرگ افراد را افزایش می دهد. 

به گفته سازمان جهانی کار، در سال ۲۰۱۶ بیش از ۳۴۷ هزار نفر به خاطر مشکلات قلبی و ۳۹۸ هزار نفر نیز به دلیل سایر مشکلات سلامتی مرتبط با کار بیش از حد، جان خود را از دست داده اند که بیشترین میزان مرگ و میر هم در افراد بالای ۵۵ سال گزارش شده است.

گفتنی است که در مجموع یک سوم مرگ و میر مرتبط با شرایط شغلی به دلیل کار بیش از حد بوده است در حالی که عوامل دیگر نظیر استرس یا کار در محیط های خطرناک سهم کمتری از مجموع علل مرگ داشته اند.  

سازمان جهانی کار با اشاره به اینکه دورکاری در بسیاری از موارد به یک مساله عادی تبدیل شده، بر ضرورت توجه افراد به تمایز بین ساعات کاری و استراحت تاکید کرده است که هیچ کاری و هیچ درآمدی ارزش به خطر افتادن سلامتی و از دست رفتن جان افراد را ندارد و از دولت‌ها و کارفرمایان می خواهیم  اقدامات لازم را برای حفظ جان و سلامتی شاغلان به کار گیرند.

شاغل و اشتغال ناقص در تعریف قانون

بر اساس قانون کار ایران، افراد ۱۵ ساله و بیشتر که در طول هفته، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کارشان را ترک کرده باشند، افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نبدت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند (کارکنان فامیلی بدون مزد)، کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت مؤسسه محل کارآموزی انجام میدهند، یعنی به طور مستقیم در تولید کالا یا ارائه خدمات سهیم هستند، محصلانی که در طول هفته مطابق تعریف، کار کرده اند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت میکنند (نیروهای مسلح شامل پرسنل کادر، درجه داران و سربازان وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی) ازجمله گروه های افراد شاغل محسوب می‌شوند.

همچنین در تعریف اشتغال ناقص نیز آمده است که افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی است که در طول یک هفته، حاضر در سرکار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و... کمتر از ۱۱ ساعت کار کرده، خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در طول هفته بوده اند.