به گزارش خبرنگار آتیه‌آنلاین، انفجار رخ داده در بندر شهید رجایی داغ بسیار بر دل هموطنان ما گذاشته و بسیاری از مسئولان کشور را به بندرعباس کشانده است. در این حادثه تلخ علاوه بر بیش از ۷۰ کشته و بالغ بر ۱۲۰۰ مصدوم خسارات اقتصادی متعددی نیز برجا مانده و همچنان جای سئوال است که رخداد تلخ دومین بندر بزرگ کانتینری منطقه چه اثراتی بر اقتصاد کشور برجا خواهد گذاشت؟
بندر رجایی که در فاصله ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس مرکز استان هرمزگان واقع شده ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۸۸ میلیون تن کالا را دارد و در سال ۲۰۱۲ با ۸۰ بندر جهان، تبادل کالا انجام می‌داد. بندر رجایی با برخورداری از ۱۸ دستگاه جرثقیل دروازه‌ای (گنتری کرین)، و حدود ۴۰ پست اسکله و با در اختیار داشتن بزرگترین و پیشرفته‌ترین پایانه‌های کانتینری کشور، توانایی پهلو دهی انواع کشتی‌های اقیانوس پیما را داراست و تا پیش از شروع تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه این بندر (سال ۲۰۱۱ میلادی)، ۳۰ خط کشتیرانی جهان، اقدام به تخلیه کالاهای خود در این بندر می‌کردند.
گفته می‌شود این بندر تقریباً نیمی از تجارت ایران را برعهده دارد و به‌نام دروازه طلایی تجارت ایران با جهان از آن یاد می‌شود. طبق آنچه اعلام شده این بندر با ۲۴۰۰ هکتار وسعت، ظرفیت پذیرش سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تن کالا و ظرفیت شش میلیون تی. ای. یو کانتینر را دارد و حجم گسترده‌ای از عملیات جابه‌جایی کالاهایی مانند محصولات فولادی، فله خشک، فله مایع و فرآورده‌های نفتی خام در این بندر انجام می‌شود. مجتمع عظیم بندری شهید رجایی که بزرگترین و پیشرفته‌ترین پایانه‌های کانتینری کشور را در اختیار دارد به‌عنوان دروازه واردات، صادرات و تنظیم‌کننده نبض اقتصاد کشور تلقی شده و در میان ۳۵۰۰ بندر مهم دنیا دارای رتبه ۵۹ است.
تاثیر انفجار بندر رجایی در تامین کالاهای اساسی
طبیعی است در چنین شرایطی چنانچه بندری با این اهمیت دچار مشکل شود تبعات آن گریبان اقتصاد کشور را نیز بگیرد. بر همین اساس در ساعات اولیه پس از این حادثه حتی بحث‌هایی درباره مشکلات احتمالی در تامین کالاهای اساسی صورت گرفت که البته مسئولان مربوطه تاکید دارند هیچ اختلالی در این روند ایجاد نخواهد شد. گمرک ایران اعلام کرده بررسی آمارهای حکایت از آن دارد که سهم بندر شهید رجایی از واردات کالاهای اساسی تنها نزدیک به ۸ درصد از مجموع کل کالاهای اساسی وارداتی به کشور است و بیش از ۵۸ درصد از واردات کالاهای اساسی به کشور از طریق گمرک بندر امام خمینی (ره) صورت می‌گیرد.
همچنین نزدیک به ۱۳ درصد از واردات کالاهای اساسی نیز به بندر امیرآباد در استان مازندران اختصاص دارد. گمرکات نوشهر، چابهار و بندر انزلی نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بنابراین گزارش در سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۵ میلیون و ۳۵۴ هزار تن انواع کالاهای اساسی وارد کشور شد که تنها ۲ میلیون تن به گمرک شهید رجایی بندر عباس اختصاص داشت.
بنا بر اعلام رسانه‌ها، گزارش‌های میدانی نیز حکایت از آن دارد که در محل دپوی کانتینرهای محل انفجار گزارشی مبنی بر وجود کانتینرهای حاوی کالاهای اساسی ارائه نشده است چرا که عمده کالاهای اساسی به صورت فله‌ای وارد کشور می‌شود و محوطه بندری سینا نیز عمدتاً به کالاهای کانتینری اختصاص داشته است.
بر اساس آخرین آمار سازمان بنادر و دریانوردی طی اسفند ۱۴۰۳هیچ کالای اساسی به بندر شهید رجایی وارد نشده و حدود ۶۰ درصد کالای اساسی در بندر امام (ره) تخلیه و بارگیری شده است.
سهم بندر رجایی از واردات و صادرات ایران
اما علاوه بر تامین کالاهای اساسی قطعا این رخداد تبعات دیگری نیز به همراه خواهد داشت که یکی از مهم‌ترین موارد را می‌توان به سهم بندر رجایی از تجارت کشور دانست و تاثیری که تخریب صورت گرفته بر فرایند واردات و صادرات کالا خواهد داشت. براساس داده‌های موجود، در این بندر بیش از ۵۵ درصد از صادرات و واردات، بیش از ۷۰ درصد از ترانزیت دریایی و حدود ۸۵ درصد از عملیات کانتینری بنادر کشور انجام می‌شود. براساس اعلام گمرک، ۴۷ درصد درآمد گمرکات کشور متعلق به گمرک شهید رجایی بندرعباس است.
مجموع جابه جایی کالا در بزرگترین بندر تجاری ایران در سال گذشته طبق اعلام مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان،بیش از ۷۷ میلیون تُن کالای نفتی و غیرنفتی بوده که بیش از ۴۰ میلیون تُن آن به کشورهای هدف صادر شده بود.
امیررضا اعتمادی، کارشناس اقتصادی با اشاره به سهم این بندر از واردات و صادرات کشور تاکید دارد: «اخلال در فعالیت‌های این بندر می‌تواند زنجیره تأمین کشور را به طور جدی مختل کند.» به گفته او «در کوتاه‌مدت، وقفه در تخلیه و بارگیری کالاها موجب بروز تأخیر در تأمین مایحتاج عمومی، افزایش هزینه‌های واردات، کمبود مواد اولیه صنایع و نوسانات قیمتی خواهد شد.»
اعتمادی ادامه داد: «در میان‌مدت، ادامه اختلال می‌تواند به انباشت کشتی‌ها در آب‌های سرزمینی و افزایش هزینه‌های دموراژ، کاهش اعتماد شرکای تجاری و تضعیف موقعیت ایران در بازارهای صادراتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، اختلال در ترانزیت کالاهای عبوری به کشورهای همسایه و تضعیف مسیرهای لجستیکی ایران در رقابت منطقه‌ای منجر شود.»
به گفته این کارشناس اقتصادی «بندر رجایی نقشی بی‌بدیل در تأمین کالاهای اساسی، تجهیزات صنعتی و صادرات غیرنفتی دارد و توقف یا کند شدن فعالیت‌های آن می‌تواند مستقیماً بر رشد اقتصادی و سطح اشتغال تأثیرگذار باشد.»
آمارها نشان می‌دهند این بندر استراتژیک در سال گذشته، صادراتی به ارزش نزدیک به ۹ میلیارد دلار به ۸۷ کشور جهان را میزبانی کرده است. بر اساس آمار رسمی گمرک ایران در سال ۱۴۰۳، از طریق بندر و گمرک شهید رجایی به مقصد ۸۷ کشور مختلف صادرات انجام شده است که در مجموع ارزآوری معادل ۸ میلیارد و ۹۴۳ میلیون دلار را به همراه داشته است. از این منظر، گمرک و بندر شهید رجایی به عنوان یکی از دروازه‌های اصلی صادرات غیرنفتی کشور، سهم مهمی در افزایش درآمد ارزی ایران داشته است. در صدر کشورهای مقصد صادراتی، چین با ۳ میلیارد و ۸۷۴ میلیون دلار صادرات، بیشترین سهم را از گمرک شهید رجایی به خود اختصاص داده است. پس از چین، امارات با صادرات ۲ میلیارد و ۱۹۸ میلیون دلار در جایگاه دوم قرار دارد.
موقعیت استراتژیک این بندر، نزدیک بودن آن به تنگه هرمز و دسترسی آسان به آب‌های بین‌المللی، از دیگر مواردی است که تاثیرگذاری این رویداد بر اقتصاد کشور را افزایش می‌دهد. افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، بروز کمبود برخی اقلام وارداتی، و فشار تورمی بر بازار داخلی از پیامدهای محتمل این حادثه خواهد بود. در سطح منطقه‌ای نیز، آسیب به اعتبار بندر رجایی می‌تواند مزیت رقابتی آن را نسبت به بنادر منطقه‌ای مانند جبل علی در امارات یا صحار در عمان کاهش دهد.
سید حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی و فعال اقتصادی نیز در گفتگو با رسانه‌ها از تاثیر این حادثه بر صادرات نفتی کشور خبر داده و گفت: «بخش مهمی از تجارت کانتینری ایران در این بندر صورت می‌گیرد. این بندر بندر صادراتی فراورده‌های نفتی و پتروشیمی و البته بندر وارداتی فرآورده‌های نفتی مورد نیاز ایران نیز هست.»
او تاکید کرد: «بی‌تردید اتفاق رخ داده می‌تواند صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و حتی فولاد را تحت تاثیر قرار دهد. البته می‌توان تدابیری برای ممانعت از بروز مشکل اندیشید و اجازه داد کانتینرها در خارج از محوطه‌ی آسیب دیده پر شوند و سپس برای صادرات به اسکله منتقل شوند اما طبیعتا حتی این فرایند تجارت ایران را در دوره‌ای با کندی مواجه خواهد کرد.»
کدام کالاها در آتش سوزی بندر رجایی سوختند؟
طی دو روز گذشته اخبار و گمانه‌زنی‌های متعددی در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی درباره موادی که موجب انفجار و استمرار آتش سوزی شدند منتشر شده است اما چنانچه اظهارات رسمی مسئولان مربوطه را مورد استناد قرار دهیم طبق اعلام گمرک، کانتینرهای وارداتی که در این حادثه آسیب دیده‌اند شامل مواد شیمیایی بوده‌اند و کانتینرهای صادراتی که در این انفجار آسیب دیده‌اند نیز شامل قیر و پارافین بوده که چاره‌ای جز سوختن آن نیست وآتش ادامه‌دار در بندر به دلیل پارافین و قیر موجود در این کانتینرها بوده است.
آخرین وضعیت بندر رجایی
پیش از ظهر یکشنبه، ۷ اردیبهشت چنین اعلام شد که اجازه پهلوگیری اولین کشتی جهت تخلیه پس از حادثه انفجار در بندر شهید رجایی صادر شده و بیش از ۹۰ درصد حریق بندر شهید رجایی اطفاء شده و دودهای باقی‌مانده برای لکه‌گیری‌ها است. همزمان با اقدامات صورت گرفته برای مهار آتش، عملیات ترخیص کالا از این بندر آغاز شده و در بخش ترانزیت داخلی و خارجی، هم در بخش صادرات و هم ترخیص کالاهای اساسی تشریفات گمرکی در حال انجام است.
فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی نیز روز گذشته در این باره گفته بود: «زون‌های مختلفی در بندر شهید رجایی درحال فعالیت هستند که یکی از زون‌ها دچار حریق شده و سایر زون‌ها چه کانتینری، فله و سوخت فعالیت خود را طبق روال انجام می‌دهند و خوشبختانه با تلاشی که توسط همه عزیزان درحال انجام است، اطفای حریق هم پیشرفت بسیار خوبی داشته است.»
همچنین در این مدت به نقل از مسئولان گمرک چنین تاکید شده که مراحل لکه‌گیری و عملیات جابه‌جایی کانتینرها از محل حادثه بندر شهید رجایی انجام شده و صادرات و واردات از این بندر آغاز شده است.
علیرضا نورا، معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار ویژه چابهار نیز صبح دیروز با اشاره به حادثه اخیر بندر شهید رجایی از آمادگی کامل بندر چابهار برای افزایش فعالیت‌های بندری و میزبانی از بخش قابل توجهی از عملیات تخلیه و بارگیری کالای کشور خبر داد.
بر اساس اعلام گمرک به واسطه تصمیمات تیم پشتیبانی گمرک مقرر شده تا زمان بازسازی ساختمان اصلی گمرک، کارکنان در ساختمان های مجزایی مستقر شوند تا عملیات گمرکی بدون وقفه انجام شود.
وضعیت بیمه‌ها در پرداخت خسارات بندر رجایی
خطرات ناشی از رهاسازی تل گوگرد در محوطه ۲۰۰ هکتاری این اسکله موضوعی است که طی ماه‌های گذشته از سوی برخی رسانه‌ها نیز مورد تاکید قرار گرفته و درباره آن هشدار داده شده بود. حال نیز این فاجعه در شرایطی رخ داده که به دلیل تحریم‌ها شاهد حضور بیمه‌های بین‌المللی در این منطقه نبوده‌ایم و بنظر می‌رسد بیمه‌های داخلی نیز توان این را ندارند که بتوانند این حجم از خسارت را پرداخت یا جبران کنند البته هنوز برای برآورد این خسارت خیلی زود است چراکه اصولا شرکت‌های بیمه حدود ۶ ماه بعد از حادثه برای کارشناسی و برآورد مبلغ خسارات اقدام می‌کنند.
نظر شما