به گزارش آتیه آنلاین، این شیوه انجام کار در قالب اشتغال، از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و نگاهی به دورکاری در جهان با سابقه بسیار کم در حدود دو دهه نشان می دهد که این شیوه از اشتغال حتی با وجود سابقه اندک، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه جایگاه مناسبی را در بین شاغلان و کارفرمایان پیدا کرده است.

اثرات کرونا در دورکاری 

پیش از اپیدمی ویروس کرونا نزدیک ۳۰ درصد نیروی کار در کشورهای توسعه‌یافته‌ مانند ایالات متحده آمریکا و آلمان از خانه کار کرده و به اصطلاح دورکار بودند و با گسترش این ویروس در اروپا و آمریکای شمالی، شرکت‌های بیشتری به سمت استخدام کارمندان دورکار و یا دورکار کردن کارمندان فعلی شان کشیده شدند. حتی شرکت بزرگی مانند توئیتر اعلام کرده است که همه کارمندان خود را تا اتمام پاندمی کرونا دورکار می‌کند. پس از آن نیز کارمندان مختار خواهند بود که کار در محل کار را برگزینند و یا به دورکاری ادامه دهند.

در ایران نیز پس از همه گیری کرونا و از اواخر سال ۱۳۹۸ با تمهیدات محدود کننده دولت در ارتباط با کنترل همه گیری بیماری کرونا در سطح کشور از جمله دورکاری کارمندان دولت در نهادهای مختلف با نگاه به عدم ایجاد اختلال در ارائه خدمات دولتی سعی در کنترل ومدیریت کرونا داشته است. دورکاری کارمندان دولتی در طول یکسال گذشته به تناسب افزایش یا فروکش کردن آمار کرونایی در کشور کم یا زیاد شده است و تا به امروز نیز در حال انجام است.

شاید با بررسی های آماری و کمی و کیفی در نهادهای مختلف در خصوص بهره وری نیروی کار و ارائه خدمات در طول دوران کرونا در کشور بتوان این نتیجه را استخراج کرد که دورکاری کارمندان حتی پس از کنترل کامل بیماری کرونا در جهان و ایران بتواند در راستای استفاده های همه جانبه کارکنان، مدیران و سازمان ها ونهادهای دولتی و خصوصی ادامه یابد.

در این زمینه نیز بسیاری از شرکت ها ونهادهای خصوصی و حتی فروشندگان اصناف مختلف در یکسال گذشته با ارائه خدمات و تولیدات در فضای مجازی تجربه بسیار ارزشمندی را در خصوص دورکاری و استفاده از فضای مجازی در کار بدست آورده اند که می تواند سرآغاز تحول در حوزه دورکاری و نگاه عمیق به آن در ایران باشد.

دورکاری در جهان

بر اساس مطالعه ای که مایکروسافت در ابتدای سال ۲۱۰۱ در آمریکا به عمل آورده در حدود ۰.۵ درصد از کارکنان اداراتی که امکان دورکاری در آنها فراهم شده از این امکانات استفاده می‌کنند و بهره‌وری کار در محیط خارج از اداره را بیشتر ارزیابی می‌کنند، ۹۹ درصد استرس و تنش این روش کاری را کمتر دانسته و ۶۱ درصد از حامیان این طرح مطالعاتی نیز معتقدند که از این طریق می توان تعادل بیشتری بین زندگی خانوادگی و کار برقرار کرد.

طبق یک نظرسنجی انجام‌شده توسط AND CO و Remote Year، آمار دورکاری در جهان روز به روز در حال افزایش است و در واقع طبق نظرسنجی، ۵۵٪ از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که ۱۰۰٪ از زمان کاری خود را به دورکاری می پردازند و  ۲۸% دیگر نیز گفته‌اند که در دفتر کاری خود و در خانه کار می‌کنند. با این میزان از افزایش نرخ دورکاری، پیش‌بینی ها از رقابت بسیار جدی بین دورکاری و کار حضوری تا سال ۲۰۲۵ خواهد بود.

اطلاعات پلتفرم‌های مختلف دورکاری در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که حقوق دورکاری در این سال بسیار افزایش یافته و این موضوع به معنای اعتماد بیشتر کارفرمایان در سراسر جهان به تکنولوژی و این روش جدید فعالیت است. سایت پیونر (Payoneer)  کشورهای ایالات متحده آمریکا با ۷۸ درصد، بریتانیا با ۵۹ درصد و برزیل با  ۴۷ درصد، بیشترین افزایش حقوق کارمندان دورکار را داشته اند.

نکته قابل تامل در دورکاری کارمندان در جهان این است که نزدیک به ۳۵ درصد از نیروی کار جهان را کارمندان دورکار تشکیل می‌دهند که با در نظر گرفتن جمعیت ۳.۵ میلیاردی نیروی کار، هم‌اکنون ۱.۱ میلیارد نیروی دورکار در جهان مشغول به فعالیت هستند.

مزایای دورکاری در ابعاد مختلف

دورکاری همه ابعاد مختلف زندگی فردی، سازمانی و اجتماعی را متاثر کرده است. بخصوص برای کارمندان در همه حال می تواند بسیاری از مزایای مختلف از جمله کاهش هزینه و زمان رفت و آمد به محل کار، کاهش استرس های محیط کار، برقراری ارتباط بهینه بین کار و خانواده، انعطاف پذیری زمانو دیگر مزایا مختلف انگیزشی باشد.

در خصوص انگیزه های سازمانی در راستای دورکاری، صرفه جویی هزینه های حضور کارمندان در محیط کار و برقراری اشتغال و بهره وری کارمندان در شرایط خاص بحران و ... می تواند از عوامل اثربخش ترغیب مدیران و سازمان ها در استفاده از شرایط دورکاری باشد.

اما دورکاری علاوه بر اثرات بهرورانه برای کارمندان و سازمانها، مزایای فراوانی از جمله اثرات مثبت زیست محیطی، کاهش آلودگی هوا و ترافیک معابر شهری و ایجاد شرایط کنترل و مدیریت بهینه شهرها را فراهم می آورد.

صرفه جویی در هزینه ها، افزایش بهره وری، تقویت انگیزه، توسعه مهارت بصورت خودآموزی، انعطاف پذیری، کاهش زمان تردد، تعادل کار و زندگی خانوادگی، کاهش ترافیک، حفاظت از محیط زیست، زمینه سازی اشتغال، اشتغال افراد با معلولیت یا بیماری های خاص، از جمله مزایای بسیار دورکاری برشمرده شده است.

مشکلات عدم اقبال کارفرمایان و مدیران به دورکاری در ایران

بسیاری از کارفرمایان  در کشورهای در حال توسعه مانند ایران اقبال مناسبی در خصوص دورکاری کارمندان از خود نشان نمی دهند که عواملی از جمله عدم کنترل و مدیریت بهینه کارمندان، نگاه سنتی به موضوع کار و اشتغال و بهانه هایی مانند عدم انجام درست و به موقع امور محوله توسط کارمندان و نیز نبود سیستم کارا در خصوص برآورد عملکرد کارمندان در سازمانها در این تصمیم گیری ها اثرگذار است.

شاید تغییر رویه مدیران و سازمان ها در موضوع دورکاری نیازمند فرهنگ سازی و ایجاد الزامات و برقراری اختیارات قانونی را لازم دارد تا سازمان ها بتوانند از این زمینه بسیار با ظرفیت در راستای افزایش بهره وری نیروی کار و سازمان ها استفاده کنند.

نگاه منفی کارکنان به دورکاری

نگاه سنتی اشتغال و موضوعاتی مانند عدم مهیا بدون شرایط سخت افزاری در ارتباط با کار در منزل و هزینه هایی نظیر اینترنت و تلفن وحتی افزایش مصرف خوراکی در منزل از جمله دلایل عدم استقبال برخی از کارکنان از شرایط دورکاری ایجاد شده در محیط کارشان است که در مقام مقایسه با دلایل عدم استقبال سازمانها به مرابت از اهمیت کمتری برخوردار هستند.

قطعاً ایجاد زمینه مناسب کار در منزل و دورکاری ها برای کارکنان سازمان های مختلف زمینه ساز صرفه جویی های اقتصادی و بهره وری های اشتغال خواهد بود و صرفه دوجانبه کارکنان و سازمان ها را بدنبال خواهد داشت.

چه مشاغلی برای کار از راه دور مناسب نیستند؟

البته گفتنی است که برخی مشاغل به دلیل خاص مرتبط با آن شغل امکان استفاده از مزیت دورکاری را ندارند که از آن جمله می توان کارهای عملی و اجرایی مثل آتش نشانی، پلیس، کار آزمایشگاهی، جراحی، دندانپزشکی، اورژانس پزشکی، جاهایی که تاثیرگذاری و نفوذ درافراد مسئله خیلی مهمی است، مشاغلی که بیشترین استفاده را از کار از راه دور می برند، کارهای خالقانه مثل طراحی، ویراستاری، تولید محتوای چندرسانهای و کارهایی با کارکردهای آموزشی و خدمات مشتری را اشاره کرد.

مشاغل مناسب برای دورکاری

برخی دیگر از مشاغل هم برای استفاده از شرایط دورکاری بسیار آماده بوده و به صورت ذاتی از این امکان بهره مند هستند که از آن جمله مشاغل مرتبط با کامپیوتر، فروش های اینترنتی، شغل هایی که هدایت فردی در آنها اثرگذار است، نویسندگی، ترجه، تدریس از راه دور، برنامه نویسی و مراکز تماس نهادها و شرکت ها هستند.

راهکارهای گسترش دورکاری

با توجه به مزایای بسیار زیاد دورکاری، راههای گسترش دورکاری را میتوان در دسته های زیر تقسیم بندی کرد: گسترش شبکه های کامپیوتری، افزایش پهنای باند شبکه های کامپیوتری، گسترش اتوماسیون اداری، شناساندن مزایا و کاربردهای کار از راه دور به عموم مدیران و تصمیم گیران، آشنا سازی کارکنان با کامپیوتر، شبکه و نحوه کاربرد آنها برای انجام بهتر امور، کاهش هزینه‌های ارتباطات بطور کلی و تامین ارتباطات ارزان قیمت برای کار از راه دور بطور خاص ساده سازی کار باشبکه‌ها و کامپیوترها، کمکهای مالی یا اعمال تخفیف‌های مالیاتی برای شرکت‌هایی که با هدف صادرات کار از راه دور مشغول به کار میشوند، حرکت به سوی دولت الکترونیکی، آشنا سازی عموم مردم با کامپیوتر و امکانات شبکه و تشویق آنان به استفاده، تبلیغ و انتشار اطلاعات راجع به فرصتهای از راه دور، معرفی جهانی مزایای نسبی نیروی کار ایرانی، تهیه نرم افزارهایی برای تسهیل کارهای خاص مشاغل، توسعه و نگهداری نیروی متخصص فناوری اطلاعات.

الزامات قانونی دورکاری

شایان توجه است که الزام قانونی در خصوص دورکاری در ایران با تصویب وزیران عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک در جلسه مورخ ۹۱/۹/۰۹۹۷ بنا به پیشنهاد مورخ ۰/۹/۰۹۹۷ معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، با هدف افزایش بهره‌وری، انعطاف‌کاری و کاهش حجم رفت و آمد کارمندان دولت و اثرات جانبی آن، آیین نامه دورکاری لازم الاجرا شده است.

نگاه آینده نگر در خصوص دورکاری در جهان با دید بروز بحران های مختلف در جهان از جمله همه گیری بیماری ها با توجه به شرایط بروز بیماری کرونا در یک سال اخیر و فراینداهای دیده شده در جهان در مقابله با آن لزوم برنامه ریزی دولت ها، دستگاه ها، نهادها، سازمان هاو شرکت های دولتی  و خصوصی و بازارهای فروش و اصناف مختلف در جهان را بیش از همیشه روشن کرده است.

با توجه به شواهد و خروجی اجرای دورکاری ها در جهان در دو دهه گذشته و به طور خاص در سال اخیر با همه گیری کرونا به طور حتم میتوان گفت که زمان تحول و تغییر نگاه جهانیان به امر دورکاری فرارسیده و کشورهای در حال توسعه به مانند کشورهای توسعه یافته باید هرچه سریعتر مدیریت و تغییر  روند در خصوص دورکاری را در دستور کار قرار دهند و با استفاده از این روش کار، بهره وری و رشد اقتصادی لازم را از آن داشته باشند.

احسان احمدی؛ روزنامه‌نگار