مننژیت چیست و علل به وجود آمدن آن کدام است؟

مننژیت یا سرسام التهاب پوشش اطراف مغز و نخاع است که معمولاً بر اثر یک عفونت ایجاد می‌شود. عفونت اغلب در کودکان، نوجوانان و افراد مسن به وجود می‌آید. مننژیت ویروسی توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود و مننژیت باکتریایی توسط باکتری‌ها به وجود می‌آید. گاهی مننژیت توسط سایر میکرو ارگانیسم‌ها یا برخی داروها به وجود می‌آید که البته این نوع مننژیت بسیار نادر است. مننژیت، مسری است و می‌تواند از طریق سرفه، عطسه و همچنین از طریق تماس بدن منتقل شود.

چند نوع مننژیت وجود دارد؟

دو نوع مننژیت وجود دارد؛ مننژیت ویروسی که معمولاً شایع است که در این حالت معمولاً بیمار مشکل جدی پیدا نمی‌کند اما در موارد شدید می‌تواند موجب بروز تب و تشنج شود و مننژیت باکتریایی که به اندازه مننژیت ویروسی شایع نیست و بسیار خطرناک است. این حالت نیاز به اقدامات درمانی فوری دارد تا بتوان از آسیب‌های مغزی و مرگ پیشگیری کرد. هر دو نوع مننژیت یکسری علائم مشابهی دارند؛ لذا بسیار مهم است که بعد از مشاهده علائم بلافاصله بیمار به پزشک مراجعه کند.

در مورد علائم مننژیت نیز توضیح می‌دهید؟

علائم شایع مننژیت در نوجوانان و جوانان عبارتند از: سفتی و درد گردن، به ویژه زمانی که می‌خواهند چانه خود را به قفسه سینه نزدیک کنند. از علائم دیگر می‌توان به تب، سردرد، استفراغ، مشکلات هوشیاری و بیدار ماندن و تشنج اشاره کرد. البته کودکان، سالمندان و افرادی که به خاطر سایر بیماری‌ها به مننژیت مبتلا شده‌اند می‌توانند نشانه‌های متفاوتی از خود بروز دهند؛ از جمله کودکان ممکن است بدخلق‌وخو شوند و از غذا خوردن امتناع کنند. همچنین ممکن است با اختلالات پوستی مواجه شوند و یا هنگام بلند کردن و به آغوش گرفتن‌شان گریه کنند. کودکان با سن بالاتر ممکن است علائمی مانند آنفلوانزا نیز داشته باشند. همچنین ممکن است با سرفه و مشکلات تنفسی مواجه شوند. افراد مسن و افرادی که به خاطر سایر بیماری‌ها به مننژیت مبتلا شده‌اند نیز ممکن است فقط یک سردرد خفیف و تب را تجربه کنند؛ از این رو بسیار مهم است بلافاصله به پزشک مراجعه کنند، زیرا فقط پزشک می‌تواند ویروس یا باکتریایی بودن مننژیت را تشخیص دهد. مننژیت باکتریایی در صورتی که درمان نشود، کشنده است.

در مورد روش درمان مننژیت هم توضیح می‌دهید؟

در مننژیت باکتریایی، درمان با آنتی‌بیوتیک و یا تزریق کورتون آغاز می‌شود تا علاوه بر اطمینان از روند بهبودی، احتمال بروز عوارضی مانند تشنج نیز به حداقل رسد. در مننژیت ویروسی، آنتی‌بیوتیک تأثیری بر روند درمان ندارد و معمولاً چند هفته طول می‌کشد تا فرد بهبود یابد. برخی اقدامات درمانی دیگر نیز عبارت است از: استراحت در منزل، مصرف مایعات، مصرف داروهای مسکن، جهت کنترل درد و تب.

در مورد واکسن مننژیت و موارد استفاده از آن نیز توضیح می‌دهید؟

واکسن‌ «مننگوکوک» در برابر منشاء این بیماری تولید پادتن می‌کند و تأثیر آن به اندازه‌ای است که تزریق واکسن مننژیت در دوران سربازی در پادگان‌ها امری ضروری محسوب می‌شود. در حال حاضر واکسن‌های تولیدشده در برابر گونه‌هایی از این بیماری ایمنی ایجاد می‌کنند. این واکسن‌ها حدود ۸۵ تا ۱۰۰ درصد در برابر بروز این بیماری ایمنی ایجاد می‌کنند و از عوارض شایع آن‌ نیز درد در ناحیه تزریق و تب است. موارد استفاده دیگر آنها نیز عبارتند از:

- پیشگیری از مننژیت: واکسن‌های مننژیت برای جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی که می‌تواند باعث بروز مننژیت شود، تجویز می‌شوند. این واکسن‌ها سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند تا آنتی‌بادی‌هایی تولید کنند که می‌توانند به سرعت به پاتوژن‌های مسئول مننژیت پاسخ دهند و آنها را خنثی کنند.

- حفاظت از سلامت عمومی: واکسن‌های مننژیت برای حفظ سلامت جامعه بسیار مهم هستند. آنها به کنترل شیوع و جلوگیری از گسترش مننژیت کمک می‌کنند، خصوصاً در مکان‌هایی که مردم نزدیک به هم زندگی می‌کنند، مانند خوابگاه‌های دانشجویی.

- ایمن سازی مسافرت: برخی از مناطق یا کشورها ممکن است واکسیناسیون مننژیت را برای مسافران اجباری کنند، خصوصاً اگر از مناطقی بازدید می‌کنند که خطر شیوع مننژیت در آنها فراوان است.

در حال حاضر چند نوع واکسن مننژیت در کشور وجود دارد؟

در حال حاضر در کشور دو نوع واکسن برای کنترل مننژیت وجود دارد. واکسن «پلی ساکاریدی مننگوکوکی» که معمولاً به دلیل ارزان بودن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به صورت معمول به افرادی که به سفر حج مشرف می‌شوند و در فواصل زمانی سه تا پنج سال یکبار تزریق می‌شود و واکسن «کنژوگه» که نه‌تنها شانس ناقل بودن را کم می‌کند بلکه افرادی که واکسینه می‌شود بالای 90 درصد در مقابل این مننژیت‌ها ایمنی می‌یابند. از طرف دیگر، مدت ایمنی‌زایی واکسن کنژوگه بیش از پنج سال است و برخلاف واکسن پلی‌ساکاریدی در اطفال بالای دو ماه نیز اثربخشی قطعی دارد.