قرص پروپرانول چیست و برای چه بیمارانی تجویز می‌شود؟

پروپرانول که با نام تجاری ایندرال نیز شناخته می‌شود، دارویی از دسته بتابلاکرها است که در حیطه پزشکی با نام‌های مختلفی مانند: پرانول، ایندرال و پروپرانولول نیز شناخته می‌شود. این قرص جزو قرص‌های «بتابلاکر» است. به‌طور کلی بتابلاکرها با مسدود کردن گیرنده‌های بتا در بدن، اثرات هورمون‌های استرس‌زا مانند آدرنالین و نورآدرنالین را مهار می‌کنند و برای کنترل فشارخون کسانی که تپش قلب شدید، آرتیمی و اختلال رتیم قلب دارند و همچنین بیماران میگرنی به عنوان پیشگیری از حمله‌های میگرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروپرانول در کنترل اضطراب نیز مؤثر است.

چه تفاوتی بین قرص پروپرانولول و داروهای ضداضطراب وجود دارد و آیا همه افراد می‌توانند به صورت خودسرانه این داروها را مصرف کنند؟

پروپرانولول به دلیل اینکه خاصیت «بتابلاکری» دارد، سیستم سمپاتیک بدن را بلاک می‌کند و بیشتر برای کسانی که تحریک سیستمی بدن دارند؛ مانند افرادی که کنکور دارند یا اشخاصی که از یک روز قبل دچار تپش قلب، لرزش و اضطراب شده‌اند، تجویز می‌شود. دانش‌آموزان هنگام کنکور، اگر یک قرص 10 میلی‌گرمی را یک ساعت قبل از امتحان مصرف کنند تا حدودی اضطرابشان کاسته می‌شود. داروهای ضد اضطراب دیگر نیز به دلیل اینکه برای کاهش اضطراب به صورت کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند اثر پروپرانولول را ندارند، اما حتماً برای مصرف این داروها باید با پزشک تماس گرفت و مطمئن شد مصرف آن مشکلی ایجاد نمی‌کند. پروپرانولول دارویی است که حتماً باید پزشک، مصرف آن را تجویز کند، زیرا جزو اولین داروهای بتابلاکری است که 35 سال قبل به بازار دارویی وارد شد و امروزه مصرف آن چندان مورد قبول نیست، زیرا داروهای جدیدی وارد بازار شده که عوارض کمتری دارند مانند اتنارول؛ بنابراین کمتر از پروپرانولول استفاده می‌شود.

در مورد عوارض مصرف پروپرانولول نیز توضیح می‌دهید؟

در مورد عوارض مصرف پروپرانولول می‌توان به کاهش فشار خون و ضربان خون اشاره کرد. گاهی اوقات مصرف این دارو آنقدر ضربان قلب را پایین می‌آورد که پزشک مجبور می‌شود دارو را قطع کند. پروپرانول جزو بتابلاکرهایی است که از راه خون می‌تواند به مغز برسد و وارد سیستم مغز شود و تا حدی ممکن است حالت افسردگی ایجاد کند، به همین دلیل پزشک وقتی می‌خواهد به بیمار، پروپرانولول را تجویز کند باید دقت کند بیمار مشکل افسردگی نداشته باشد. از عوارض دیگر این دارو می‌توان به ضعف و خستگی بدن نیز اشاره کرد. همچنین مصرف این دارو در یکسری افراد باعث بالا رفتن سطح تری‌گلسیرید خون می‌شود؛ البته مقدار آن در حدی نیست که مشکل‌ساز شود. کسانی که می‌خواهند پروپرانول مصرف کنند باید مراقب باشند در اثر مصرف این قرص، فشار خونشان پایین نیاید، از این رو باید مدام فشار خونشان را کنترل کنند. همچنین مراقب باشند ضربان قلب‌شان پایین نیاید و در صورتی که به عدد 60 رسید، مصرف آن را قطع کنند و با پزشک معالج‌ خود تماس بگیرند. همچنین بیمارانی که قرص پروپرانولول مصرف می‌کنند نباید آن را به طور ناگهانی قطع کنند. اگر بیماری بخواهد این دارو را مصرف نکند باید آن را آهسته آهسته قطع کند، در غیر این صورت ممکن است ضربان قلب به عدد 100 و فشار خون نیز بسیار بالا برود و حتی ممکن است فرد دچار سکته قلبی نیز بشود؛ در نتیجه کسانی که این قرص را مصرف می‌کنند نباید این دارو را به صورت ناگهانی قطع کنند.

چه بیمارانی نباید قرص پروپرانولول مصرف کنند؟

بیمارانی که افسردگی شدید دارند، باید از داروهای ضد اضطرابی استفاده کنند. این داروها از طریق خون وارد مغز نمی‌شوند. از همه مهمتر، افرادی که به آسم یا آمفیزم (نابودی و تخریب پارانشیم ریوی که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و دیواره کیسه‌های هوایی می‌شود) مبتلا هستند یا در اثر مصرف سیگار دچار برونشیت شده و تنگی نفس دارند و از اسپری استفاده می‌کنند نباید از این قرص استفاده کنند؛ زیرا مصرف این داروها آسم و آمفیزیم‌ را تشدید می‌کند و بهتر است از بتابلکرهای دیگر غیر از «سلکتی بتابالکر» استفاده کنند که بهترین آن، لوپروسول است. همچنین این قرص می‌تواند علائم افت قند خون مانند لرزش، تعریق و اضطراب را پنهان کند؛ از این رو مصرف آن در افراد مبتلا به دیابت خطرناک است. اثرات پروپرانولول بر جنین یا نوزاد شیرخوار نیز به طور کامل شناخته نشده است. به همین دلیل، زنان باردار یا شیرده باید از مصرف این دارو بپرهیزند یا در صورت لزوم، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.

مصرف قرص پروپرانولول ممکن است در برخی افراد باعث بروز واکنش آلرژی شدید شود. علائم این آلرژی شامل مواردی مانند کهیر، کندوها (جوش‌های قرمز خارش‌دار)، خس‌خس سینه، مشکل در تنفس و تورم دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو است. بنابراین در صورت مصرف پروپرانولول و مشاهده هر یک از این واکنش‌ها در بدن بیمار باید با پزشک خود مشورت کند؛ زیرا پروپرانولول برای افرادی که آلرژی دارند، می‌تواند بسیار کشنده باشد.

آیا مصرف پروپرانولول با داروهای دیگر تداخل دارویی ایجاد می‌کند؟

بله، تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تأثیر داروها را تغییر دهد یا باعث افزایش عوارض جانبی آن‌ها شود. بنابراین برای مصرف این دارو، باید لیست تمام داروهایی که مصرف می‌کنید؛ اعم از داروهای تجویزی و غیرتجویزی (گیاهی، مکمل و …) را با پزشک خود در جریان بگذارید.

از جمله داروهایی که با پروپرانولول تداخل دارند، عبارتند از: آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای خواب‌آور و یا ضد اضطراب، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد سرفه، ریفامایسین‌ها، داروهای تیروئید، داروهای قلبی و داروهایی که آنزیم‌های کبدی حذف‌کننده پروپرانولول بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند مانند کلونیدین، هیدرازین، متیل دوپا، رزرپین.