به گزارش آتیه آنلاین، مجموع نیروی کار شاغل در بخش اشتغال ناقص در سه‌ماهه ابتدایی سال‌جاری نسبت به مدت مشابه در سال قبل بیش از ۵۷ هزار نفر کاهش داشته است. این کاهش آماری به این معنا است که حدود ۵۷ هزار نفر در طول یک‌سال به دلایل مختلف از جمله بیکاری کامل، پیدا کردن شغل تمام وقت یا خروج از دایره مشارکت فعال اقتصادی، از حیطه شاغلان ناقص بیرون آمده‌اند.

اما در حوزه‌ داده‌های اشتغال و تفکیک اشتغال کشور به کامل و ناقص، آنچه از تعداد شاغلان ناقص اهمیت بیشتری دارد، سهم اشتغال ناقص از کل اشتغال کشور است که اگر این سهم کاهش یابد، نشانه‌ای از تلاش برای ایجاد مشاغل شایسته، کامل و با درآمد مکفی خواهد بود.

بهبود آماری

داده‌های مربوط به شاخص «سهم اشتغال ناقص» گویای بهبود نسبی در این حوزه است؛ بررسی سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص جمعیت ۱۵ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که در بهار امسال، ۷.۹ درصد جمعیت شاغل‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ۳۸.۵ درصد از شاغلین ۱۵ ساله و بیش‌تر، بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار کرده‌اند.

سهم اشتغال ناقص نشان می‌دهد که ۷.۹درصد جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیش‌تر دارای اشتغال ناقص بوده‌اند؛ این شاخص در بین مردان بیش‌تر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. سهم اشتغال ناقص در سه ماهه ابتدایی سال‌جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل ۰.۴ درصد کاهش پیدا کرده است.

نشانه‌های کاهش سهم اشتغال ناقص، در فصول اخیر بازهم دیده شده است؛ برای نمونه داده‌های آماری نشان می‌دهد در پاییز ۱۴۰۲، حدود ۸.۱ درصد جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیشتر، دارای اشتغال ناقص بوده اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. سهم اشتغال ناقص در پاییز ۱۴۰۲ نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱.۴درصد کاهش پیدا کرده است. افراد دارای اشتغال ناقص در کشور در پاییز ۱۴۰۲حدود ۲میلیون و ۷هزار و ۹۹۸ نفر بوده است که این تعداد در سال پاییز ۱۴۰۱ حدود ۲ میلیون و ۲۷۴هزار و ۸۳۷نفر بوده است؛ یعنی حدود ۲۶۶هزار و ۸۳۹ نفر کاهش یافته است.

تعاریف و گستره اشتغال ناقص

طبق تعریف آماری، «اشتغال ناقص» شامل تمام شاغلانی است که به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و به هر دلیل دیگری، کمتر از ۴۴ساعت در هفته کار می‌کنند و خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته هستند؛ به عبارتی این افراد به دلایل مختلف مجبور هستند کمتر از نٌرم استاندارد در هفته کار کنند. نوع فعالیت این افراد تحت عنوان اشتغال ناقص شناخته می‌شوند.

به گفته «حسن عزتی» رئیس انجمن صنفی کارگران شاختمانی شهرستان بانه استان کردستان، کارگران ساختمانی در برخی فصول سال، بخش قابل توجهی از شاغلان ناقص را تشکیل می‌دهند.

او در گفت‌وگو با آتیه آنلاین اضافه کرد: برای نمونه در فصول سرد سال، پاییز و زمستان، در مناطق مرزی و سردسیر مثل کردستان و کرمانشاه، کار ساختمانی کاملاً متوقف شده یا دچار کود شدید می‌شود، در چنین مواقعی کارگران ساختمانی به سراغ مشاغل کاذب مثل دستفروشی، رانندگی یا حتی کولبری می‌روند؛ البته رکود ساخت و ساز در سال‌های اخیر موجب شده که بیکاری ناقص و نیمه‌وقت در تقریباً تمام فصول سال ادامه داشته باشد و لاجرم کارگران ساختمانی معمولاً نمی‌توانند تمام- وقت یا کامل کار کنند.

عزتی با بیان اینکه آمارهای رسمی نشان از حضور دو میلیون کارگر شاغل در اشتغال ناقص دارند، ادامه داد: در واقعیت ممکن است آمارها از این ارقام تجاوز کند؛ باید بدانیم، ایجاد اشتغال کامل و شایسته با ۴۴ ساعت کار در هفته و دستمزد قانونی، وظیفه دولت‌هاست و باید بساط مشاغل کاذب و ناقص برچیده شود.

او با تأکید بر اینکه کارگران به خاطر نان درآوردن و از جبر روزگار سراغ مشاغل ناقص می‌روند، بیان کرد: در صورتی که اگر فرصت کار شایسته با درآمد مناسب فراهم باشد، هیچ فردی تمایلی به کار ناقص و غیررسمی ندارد. امیدواریم در دولت جدید آمار اشتغال ناقص بازهم کاهش یابد و از سهم اشتغال ناقص از بازار کارِ کشور کاسته شود.

در حال حاضر، سهم اشتغال ناقص از بازار کار کشور، حدود ۸ درصد است، یعنی حداقل ۸ درصد از شاغلان کشور در شرایط اجبار کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند، در حالی که تمایل آن‌ها به اشتغال کامل است اما فرصتی در اختیار ندارند. اشتغال ناقص با عدم به‌کارگیری توانمندی‌های نیروی انسانی در تعارض با بهره‌وری نیروی کار است و در ادبیات اقتصادی از آن تحت عنوان «نیمه بیکاری» یاد می‌شود.

هرچند آمارهای رسمی بر کاهش سهم اشتغال ناقص در سال‌های اخیر شهادت می‌دهند اما هنوز چراغ هشدار نیمه‌بیکاری به خصوص برای مردان در برخی استان‌ها روشن است؛ شواهد آماری نشان می دهد که «خراسان شمالی» بیشترین و «یزد» کمترین سهم از نیمه بیکاری مردان را در آخرین فصل از سال قبل به ثبت رسانده‌اند. آمارها همچنین بیانگر آن است که نیمه بیکاری در ۲۲ استان کشور در زمستان ۱۴۰۲ نسبت به فصل مشابه در سال ۱۴۰۱ کمتر شده و در ۹ استان دیگر رویه افزایشی در پیش گرفته است.

در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود در دولت جدید، با به‌کارگیری سیاست‌های اشتغال‌زایی کیفی و معطوف به نتیجه، سهم اشتغال ناقص که امروز حدود ۸ درصد است به نصف یا یک‌چهارم تقلیل پیدا کند و در سال‌های پیش رو فقط ۲ درصد یا کمتر از جمعیت فعال اقتصادی در مشاغل ناقص به کار گرفته شوند.