در مورد شکاف لب و علت آن توضیح می‌دهید؟

لب شکری یا شکاف کام یک نارسایی مادرزادی در دوران جنینی است. ببینید هنگام تولد نوزاد قسمتی از لب بالایی یا سقف دهان نوزاد باز است یا شکاف دارد. اگر شکاف در قسمت لب بالایی باشد به آن لب شکری یا شکاف لب گفته می‌شود اما اگر در قسمت سقف دهان باشد به آن شکاف کام گفته می‌شود. معمولاً بخش‌های مختلف لب فوقانی طی هفته ششم حاملگی در کنار هم قرار می‌گیرند تا لب فوقانی را تشکیل دهند. تکامل کام بعد از تشکیل لب در اواخر سه ماه اول حاملگی اتفاق می‌افتد. این در حالی است که شکاف کام در دختران و شکاف لب در پسران بیشتر دیده می‌شود. مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز این مشکل مؤثر باشند. از جمله عوامل محیطی نیز می‌توان به مصرف بعضی داروها مانند کورتون و داروهای کدئین‌دار در دوران حاملگی، عفونت، بیماری‌های دوران بارداری و کمبود اسیدفولیک اشاره کرد.

بالا بودن سن پدر، مادر و یا هر دو احتمال بروز این اختلال را به شکل معناداری بیشتر می کند. استرس مادر در زمان بارداری از علل به دنیا آمدن نوزادان با شکاف کام و لب است. احتمال بروز شکاف کام در نوزادان دارای مادر الکلی یا سیگاری دو برابر بیش از سایر زنان است. همچنین والدینی که سابقه شکاف لب و کام در خانواده دارند، باید قبل از بچه‌دار شدن به مشاوره ژنتیک مراجعه کنند. کودکان مبتلا به این بیماری از بدو تولد تا بزرگسالی مشکلات تغذیه، ناتوانی در مکیدن، مشکلات عاطفی دارند و ضرورت دارد قبل از تولد این نوزاد، والدین به مشاوره مراجعه کنند.

کودکانی که با شکاف لب و کام به دنیا می‌آیند دچار چه مشکلاتی می‌شوند؟

مشکلات تغذیه‌ای: شکاف لب مشکل چندانی در تغذیه نوزادان ایجاد نمی‌کند اما شکاف‌هایی که در کام وجود دارد باعث می‌شود کودک نتواند به خوبی از سینه مادر شیر بمکد. برای مکیدن نیاز است که در ناحیه دهان، خلاء ایجاد شود و شکاف‌های ناحیه کام امکان ایجاد خلاء را به نوزاد نخواهد داد. کودکان دارای شکاف کام ممکن است هنگام شیر خوردن عق بزنند، شیر در گلوی‌شان بپرد و یا از بینی‌شان بیرون بزند.

- مشکلات شنوایی: کودکان مبتلا به شکاف کام باید بین ۳ تا ۶ ماهگی توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی معاینه شوند. این کودکان مستعد ابتلا به بیماری‌های گوش میانی هستند. در این کودکان ساخت مایع گوش میانی دچار اختلال می‌شود و نواقص شنوایی، عفونت‌‎ها، تب و گوش‌درد شایع است. در صورت عدم رسیدگی به موقع حتی ممکن است کودک دچار کری بشود.

- مشکلات تکلم: در بعضی از کودکان مبتلا به شکاف کام مشکلات کلامی اتفاق می‌افتد. این کودکان ممکن است دیرتر حرف بزنند و یا تودماغی صحبت کنند، اما با ترمیم شکاف کام این مشکلات برطرف خواهد شد.

- مشکلات دندانی یا فکی: شکاف لب به داخل سوراخ بینی گسترش می‌یابد و تعداد دندان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این کودکان نداشتن بعضی از جوانه‌های دندانی، دندان‌های اضافه و تغییر رنگ دندان می‌تواند قابل رؤیت باشد. این مشکل را از طریق ارتودنسی و انجام جراحی‌ها می‌توان برطرف کرد. شروع درمان زودهنگام نیز به صورت تیمی شامل گفتار درمانی، ویزیت جراح فک و صورت و نوزادان، ارتودنسی و... است.

راه‌های تشخیص لب شکری چگونه است؟

شکاف لب معمولاً در اسکن غربالگری ۲۰ هفتگی، بین هفته ۱۸ تا ۲۰ حاملگی تشخیص داده می‌شود. البته تمام لب شکری‌ها در اسکن قابل تشخیص نیستند و شکاف کام به راحتی قابل تشخیص در سونوگرافی نیست. اگر شکاف لب یا کان در سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی نشان داده نشود، بلافاصله بعد از تولد یا در معاینات اولیه ۷۲ ساعت بعد زایمان و تولد قابل تشخیص است. اگر سابقه این عارضه در خانواده شما وجود دارد، ممکن است پزشک آزمایش ژنتیک قبل از بارداری از را توصیه کند.

آیا امکان پیشگیری از اختلال لب شکری وجود دارد؟

والدین قبل از بارداری باید به مشاوره ژنتیک بروند، به ‎خصوص اگر سابقه خانوادگی لب شکری یا شکاف کام را در خانواده داشته باشند . مشاور ژنتیک می‌‎تواند در تعیین میزان خطر برای داشتن فرزندی با این نقیصه به آنان کمک کند .

قبل از بارداری و تولد نوزاد ویتامین‏‌های ضروری را مصرف کنید. اگر قصد دارید به زودی باردار شوید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید ویتامین‎‌های خاصی مصرف کنید.

قبل از بارداری و در طی آن، از دخانیات استفاده نکنید. استفاده از تنباکو در دوران بارداری خطر داشتن نوزادی با نقص مادرزادی را افزایش می‏‌دهد.

آیا این بیماری با جراحی قابل درمان است؟

بله. روش‌های درمان این بیماری به این شرح است:

- درمان شکاف کام یا لب: موفقیت در این روش در درجه اول بستگی به میزان باز بودن این نواحی دارد. معمولاً چند ماه پس از تولد نوزاد با در نظر گرفتن میزان رشد کودک جراح با به هم رساندن و بخیه دو قسمت لب یا کام این بازشدگی را درمان می‌کنند. جراح برش‌هایی را در دو طرف شکاف ایجاد می‎‌کند تا فلپ پوستی ایجاد کند. سپس این فلپ‎‌ها (مثل عضلات لب) به هم بخیه می‏‌شوند. بعد از این ترمیم باید ظاهر، ساختار و عملکرد لب طبیعی‎‌تر جلوه کند. معمولاً ترمیم اولیه بینی در صورت نیاز، به ‎صورت همزمان انجام می‎شود.

- روش ترمیم شکاف کام: بسته به شرایط کودک ممکن است روش‌‎های مختلفی برای بستن و بازسازی سقف دهان (کام سخت و نرم) استفاده شود. جراح برش‌هایی را در دو طرف شکاف ایجاد تا بتواند جایگاه بافت و عضلات را دوباره جابه‌جا کند. سپس با بخیه همه به هم متصل می‌‎شوند.

- جراحی لوله گوش: برای کودکان مبتلا به شکاف کام، ممکن است لوله‌های گوش قرار داده شوند تا خطر تجمع مزمن مایع گوش که می‎‌تواند منجر به کاهش شنوایی شود، کاهش یابد. جراحی لوله گوش شامل قرار دادن لوله‎‌های کوچک به شکل حباب در لاله گوش برای ایجاد یک دهانه به منظور جلوگیری از تجمع مایع است.

- جراحی برای بازسازی ظاهر اعضای صورت: در این روش برای بهبود ظاهر دهان، لب و بینی ممکن است نیاز به جراحی‎‌های زیبایی اضافی نیز باشد.