یائسگی چیست و چرا به وجود می‌آید؟

قطع قاعدگی به علت نارسایی تخمدان‌ها را یائسگی گویند. معمولاً فعالیت تخمدان‌ها بین 44 تا 50 سالگی پایان می‌یابد و احتمال دارد قبل از قطع کامل قاعدگی و بروز یائسگی، زن به مدت 6 تا 18 ماده دچار اختلالاتی مانند گرگرفتگی و اختلال در دفعات و یا مقدار خونریزی ماهانه شود و بالاخره عادت ماهانه به طور کامل قطع شود. البته حدوداً در 10 درصد زنان، قطع عادت ماهانه و شروع یائسگی ناگهانی و بدون هیچ گونه اختلال پریود قبلی است. دوره یائسگی معمولاً یک‌سوم عمر یک زن سالم را تشکیل می‌دهد. در مورد علت به وجود آمدن یائسگی می‌توان گفت یائسگی با کاهش تدریجی و به حداقل رسیدن میزان هورمون‌های جنسی زنانه (استروژن و پروستروژن) ایجاد می‌شود.

یائسگی دارای چند مرحله است؟

یائسگی دارای دو مرحله است:

مرحله قبل از یائسگی: این دوران 8 تا 10 سال قبل از یائسگی آغاز می‌شود، زمانی که تخمدان‌ها به تدریج استروژن کمتری تولید می‌کنند. معمولاً این شرایط از دهه 40 سالگی زنان آغاز می‌شود، اما می‌تواند از دهه 30 نیز آغاز شود. دوران پیش از یائسگی تا زمان یائسگی ادامه دارد؛ تا هنگامی که تخمدان ها آزاد کردن تخمک را متوقف کنند. در یکی دو سال آخر دوران پیش از یائسگی، کاهش استروژن سریع‌تر می‌شود. در این مرحله، ممکن است بسیاری از زنان علائم یائسگی را تجربه کنند. زنان در این مدت هنوز سیکل قاعدگی دارند و می‌توانند باردار شوند.

مرحله بعد از یائسگی: این دوران زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بعد از گذشت یک سال خونریزی نداشته باشد. طی این مرحله، ممکن است علائم یائسگی مانند گرگرفتگی برای بسیاری از زنان کاهش یابد. با این حال، برخی از زنان علائم یائسگی را برای یک دهه یا بیشتر پس از یائسگی تجربه می‌کنند. در این دوران به علت پایین بودن سطح استروژن، زنان یائسه در معرض خطر ابتلا به تعدادی از بیماری‌ها مانند پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی هستند. ممکن است مصرف برخی از داروها، از جمله هورمون درمانی و یا تغییر سبک زندگی سالم، خطر به وجود آمدن برخی از این شرایط را کاهش دهد.

یائسگی دارای چه علائم و نشانه‌هایی است؟

علائم یائسگی عبارتند از: قطع عادت ماهانه، اختلال در تنظیم بدن (تعریق و برافروختگی)، کوچک شدن سینه‌ها، سوزش مهبل، سوزش هنگام ادرار، تکرر دارار، کاهش ترشح مهبلی و گردن رحم، نازک شدن لایه پوششی مهبل، کاهش میل جنسی، تحریک‌پذیری، بی‌حوصلگی، افسردگی، اختلال خواب، سردرد، سرگیجه، تپش قلب، دردهای عضلانی مفصلی، چاقی و گاه نیز زن احساس راه رفتن مورچه روی پوست بدنش می‌کند.

خانم‌ها در دوران یائسگی دچار چه عوارضی می‌شوند؟

مشکلات عمده خانم‌ها در این دوران عبارتند از: احساس گرگرفتگی، علائم روحی و روانی مانند اضطراب، تغییرات خلق و تحریک‌پذیری، بدخوابی و بیداری صبحگاهی و کاهش مدت خواب، تغییرات آترو فیک، دردهای استخوان و مفاصل و پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی عروقی مانند (فشار خون سکته قلبی یا مغزی).

- یکی از آزاردهنده‌ترین علائم دوران یائسگی گرگرفتگی است. ممکن است در این مورد نیز توضیح دهید؟

گرگرفتگی یکی از علائم شایع یائسگی است. کمبود استروژن بر کارکرد ترموسای بدن در مغز اثر می گذارد. به طور معمول بدن با تغییرات دمایی به خوبی خود را تطبیق می‌دهد اما بدون وجود هورمون استروژن ترموستای بدن از کار می‌افتد و مغز تصور می‌کند، بدن بیش از اندازه داغ شده، در حالی که چنین نیست. گرگرفتگی احساس کوتاه گرما است. اما گرگرفتگی برای همه یکسان نیست و هیچ دلیل قطعی برای وقوع آن وجود ندارد. به غیر از گرما، گرگرفتگی می‌تواند با این موارد همراه باشد: قرمز و برافروخته شدن صورت، تعریق و احساس سرما بعد از گرما.

موارد زیادی در زندگی روزمره می‌تواند منجر به گرگرفتگی شود. برخی از مواردی که باید به آنها توجه کرد، عبارتند از: کافئین، سیگار کشیدن، غذاهای ادویه‌دار، لباس تنگ، استرس و اضطراب و گرما، از جمله آب و هوای گرم نیز می‌تواند باعث گرگرفتگی شود. هنگام تمرین در هوای گرم مراقب باشید، این شرایط می‌تواند باعث گرگرفتگی شود. معمولاً یک سال بعد از اتمام قاعدگی افراد دچار گرگرفتگی می‌شوند، اما ممکن است این حالت تا ۱۴ سال بعد از یائسگی نیز ادامه داشته باشد.

در مورد یائسگی زودرس نیز توضیح می‌دهید؟

بروز یائسگی و قطع دائمی عادت ماهانه قبل از 40 سالگی را یائسگی زودرس می‌گویند که علل مختلفی دارد. گاه تعداد فولیکول‌ها (تخم‌های نارس) در تخمدان از بدو تولد نوزاد دختر کم بوده و گاه ممکن است به علت عفونت‌های تخمدان؛ مثلاً به علت اوریون اتفاق بیفتد. عواملی مانند اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی، شیمی‌درمانی و پرتو درمانی نیز ممکن است از علل یائسگی زودرس باشند.

در دوره یائسگی خانم‌ها باید چه نکاتی را رعایت کنند؟

- مراجعه منظم به پزشک

- انجام معاینه کامل هر 5 سال بعد از 40 سالگی

- معاینه سالانه سینه و لگن و انجام تست‌های پاپ اسمیر و در صورت لزوم بررسی بیماری‌های جنسی نیز توصیه می‌شود.

- انجام تست تیرویید در 40 سالگی و بعد از 60 سالگی هر دو سال یکبار باید انجام شود.

- بررسی آزمایش مدفوع از نظر وجود خون در مدفوع.

- از 40 سالگی ماموگرافی سالانه توصیه می شود.

- بررسی بیماری‌های مزمن (فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و چربی خون)

- آموزش فعالیت‌های ورزشی و تغییرات لازم در عادات نامناسب غذایی.