آمار حوادث کار در کشور بالاست و به تبع آن، هر ساله تعداد قابل توجهی از کارگران شاغل در کارگاه‌های مختلف شامل نیروی کار تحت پوشش بیمه و کارگران مشغول به‌کار در کارگاه‌های زیرزمینی که از مزیت پوششی بیمه‌های اجتماعی برخوردار نیستند، جان خود را از دست می‌دهند.

به گزارش آتیه آنلاین، هرچند یک سامانه منحصربه‌فرد و به‌روزشونده در رابطه با نرخ حوادث کار در کشور وجود ندارد، اما نهادهای متولی در مقاطع زمانی مختلف، نرخ حوادث کار را به صورت تجمیعی ارائه می‌دهند. آخرین آمار ارائه شده، مربوط به داده‌هایی است که سازمان پزشکی قانونی اخیراً از نرخ مرگ بر اثر حادثه کار در سال ۱۴۰۱ ارائه داده است.

آمار حوادث کار در سال ۱۴۰۱: کاهش ۱.۳ درصدی مرگ و میر

مسعود قادی پاشا، معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور در روزهای اخیر درباره آمار متوفیان ناشی از حوادث کار در سال ۱۴۰۱ گفت: در مجموع در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۹۰۰ نفر به دنبال حوادث ناشی از کار، جان خود را از دست دادند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار تلفات یک هزار و ۹۲۶ نفر بود، ۱.۳ درصد کاهش داشته است.

او اضافه کرده است: «از کل تلفات حوادث کار در سال گذشته یکهزار و ۸۷۰ نفر مرد و ۳۰ نفر زن بودند، این در حالی است که تعداد مردان فوت شده در حوادث کار در سال ۱۴۰۰ یکهزار و ۹۱۰ و تعداد زنان ۱۶ نفر بوده است.»

با این حساب، ۱۸۷۰ مرد و ۳۰ زن در سال گذشته در استان‌های مختلف کشور، جان خود را در اثر حادثه ناشی از کار از دست داده‌اند که براساس آمار ارائه شده پراکندگی جغرافیایی این آمار به این ترتیب است: «استان‌های تهران با ۳۹۹ نفر، اصفهان با ۱۷۶ نفر و استان‌های خراسان رضوی و مازندران با ۱۱۶ فوتی بیشترین آمار و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با سه نفر، زنجان با پنج نفر و ایلام با ۹ فوتی کمترین آمار تلفات حوادث کار را داشته‌اند».

مرگ ۱۹۰۰ نفر در یک سال بر اثر حادثه کار، به این معناست که در هر ماه از سال ۱۴۰۰، تقریباً ۱۵۸ نفر در کشور جان خود را در اثر حادثه کار از دست داده‌اند؛ به عبارتی در هر هفته از سال ۱۴۰۰، حدود ۳۹ نفر در کارگاه‌های دایر کشور بر اثر حادثه جان باخته‌اند. این در حالیست که کاهش ۱.۳ نفری آمار مرگ ناشی از حادثه کار در سال ۱۴۰۱، تفاوت چندان معناداری ایجاد نمی‌کند؛ تفاوتِ آمار مرگ و میرِ کارگران در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ تنها ۲۶ کارگر بوده است.

چرا آمارها همچنان بالاست؟

به این ترتیب، هرچند کاهش ۱.۳ درصدی مرگ ناشی از حادثه کار در سال ۱۴۰۰ (البته براساس آمارهای سازمان پرشکی قانونی کشور) یک اتفاق مثبت در جهت بهبود نسبی ایمنی کار است، اما هنوز تا رسیدن به شرایط مناسب ایمنی مسیر طولانی در پیش داریم؛ این بهبود نسبی یا به عبارتی، ۲۶ مرگ کمتر در سالی که گذشت، از آمار مرگ و میر در یک هفته نیز کمتر است. آنگونه که شهرام غریب (کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار) می‌گوید: متاسفانه هنوز آمار مرگ و میر در اثر حوادث ناشی از کار در کشور بالاست و «ایمنی» به یک فرهنگ غالب در حوزه روابط کار تبدیل نشده است.

او تاکید می‌کند: صحبت از این اعداد و ارقام فقط در کلام ساده است، در حقیقت، مرگ ۱۹۰۰ کارگر در اثر حادثه کار، اصلاً ساده نیست؛ وقتی یک کارگر در تلاش برای کسب نان، از ارتفاع سقوط می‌کند یا یک جسم سخت به سرش اصابت می‌کند، یک خانواده به سمت ویرانی می‌رود؛ عدد ۱۹۰۰ را وقتی بر ۳۶۵ روز سال تقسیم می‌کنیم به عدد ۵.۲ می‌رسیم یعنی در هر روزِ سال قبل، بیش از ۵ کارگر بر اثر حادثه کار جان باخته اند..

غریب با بیان اینکه «کاستن از این آمار سنگین، یک رسالت است و بایستی در دستور کار مسئولان قرار بگیرد» به چهار عامل اساسی برای پایین آوردن اساسیِ آمار مرگ ناشی از حادثه کار اشاره می‌کند: اول فرهنگ‌سازی، دوم آموزش، سوم انتخاب و چیدمان درست و مسئولانه‌ نفرات و تجهیزات در کار و چهارم نظارت دقیق و جدی. او تاکید می‌کند: وقتی این چهار عامل ناقص باشند، بدون تردید حادثه کار اتفاق می‌افتد؛ فقط با سخن گفتن و ابلاغ بخشنامه نمی‌شود نرخ حادثه کار را کاهش داد.

این کارشناس ارشد ایمنی روی دو عامل تاکید دارد، یکی فرهنگ‌سازی ایمنی که باید برای کارفرمایان کشور نهادینه شود؛ کارفرمایانی که گاهی اهمیت چندانی برای «ایمنی» به عنوان یک مولفه‌ الزام‌آور قائل نمی‌شوند و دوم نظارت، نظارتی که باید توسط بازرسان ایمنی با دقت و در بازه‌های زمانی کوتاه صورت پذیرد و کارفرمایان را به رعایت بایدها الزام کند.

ساختمانی‌ها در رتبه نخست

در این میان، گستردگی علل حوادث کار نیز مساله مهم دیگری است که نشان می‌دهد، نواقص و کاستی‌ها بیشتر در کجاست. براساس آماری که سازمان پرشکی قانونی در بهار امسال اعلام کرده، «سقوط از بلندی بیشترین سهم را در آمار تلفات حوادث کار به خود اختصاص داده و نزدیک به نیمی از تلفات را شامل می‌شود. در سال گذشته ۸۶۱ نفر از قربانیان حوادث کار به دلیل سقوط از بلندی جان خود را از دست داده‌اند که ۴۵.۳ درصد کل تلفات را دربر می‌گیرد و ۱.۳ رشد داشته است.»

با این حساب، هرچند نرخ کلی مرگ بر اثر حوادث کار در سال ۱۴۰۱ کاهش ۱.۳ درصدی داشته اما مرگ بر اثر سقوط از بلندی ۱.۳ درصد افزایش یافته است، این نشان می‌دهد در زمینه‌ تجهیزات ایمنیِ کار در بلندی و آموزش ایمنیِ کار در ارتفاع با ضعف‌های جدی روبرو هستیم.

براساس همان آمار رسمی، پس از سقوط از بلندی، اصابت جسم سخت با ۴۱۴ فوتی، ۲۱.۸ درصد از کل تلفات حوادث کار سال گذشته را به خود اختصاص داده و در رتبه دوم دلایل مرگ در حوادث کار قرار گرفته است، دلایلی همچون برق گرفتگی، سوختگی و کمبود اکسیژن در رتبه‌های بعدی مرگ در حوادث کار قرار دارند.

اگر دو عامل اصلی فوت، اصابت جسم سخت و سقوط از بلندی را در نظر بگیریم، در مجموع، ۱۲۷۵ نفر فقط بر اثر این دو عامل در سال ۱۴۰۱ جان خود را از دست داده‌اند و نکته اینجاست که این دو نوع مرگ معمولاً در کارگاه‌های ساختمانی کشور اتفاق می‌افتد؛ بنابراین هرچند آمار رسمی به تفکیک نوع کارگاه‌ها ارائه نشده است اما می‌توان نتیجه گرفت بیش از ۱۲۷۰ کارگر ساختمانی کشور بر اثر دو عاملِ سقوط از بلندی و اصابت جسم سخت در سال ۱۴۰۱ جان باخته‌اند.

میکائیل صدیقی، رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان با تاکید بر اینکه معمولاً بیش از نیمی از آمار فوت ناشی از حوادث کار مربوط به کارگران ساختمانی است، می‌گوید: کارگران ساختمانی متاسفانه هر روز در معرض خطر حادثه و مرگِ ناشی از آن هستند؛ یا از بلندی سقوط می‌کنند یا جسم سخت به سرشان اصابت می‌کند و یا دچار برق گرفتگی می‌شوند.

در آمار ارائه شده برای نرخ حادثه کار در سال گذشته، فقط فوتی‌ها آمده است؛ براساس این آمار می‌توان گفت بیش از ۱۲۰۰ کارگر ساختمانی در اثر حادثه کار جان باخته اند؛ اما تعداد بسیار بیشتری از کارگران ساختمانی بر اثر حادثه کار مصدوم، خانه‌نشین و از کار افتاده شده‌اند که در این آمار نیامده است؛ اینها غالباً از حمایت‌های اجتماعی و بیمه‌ای کافی نیز بهره‌مند نیستند.

در مجموع می‌توان اینگونه دریافت که نرخ حوادث کار و آسیب‌های ناشی از آن همچنان در کشور بالاست. وقتی ۱۹۰۰ کارگر بر اثر حادثه کار جان می‌بازند یعنی ۱۹۰۰ خانواده، نان‌آور اصلی خود را از دست می‌دهند و بی‌پناه می‌مانند.

سوال این است که آیا می‌توانیم به جایی برسیم که روزی بیش از ۵ کارگر سر کار جان خود را از دست ندهند و این آمار برای روزها و هفته‌های متوالی صفر باشد؛ بدون تردید می‌توانیم، با فرهنگ‌سازی ایمنی، با آموزش، با تامین تجهیزات ایمنی و استقرار صحیح نیروی انسانی و البته با نظارت دقیق و همیشگی، این هدف، اصلاً هدفی دور از دسترس و نایافتنی نیست.